ΕΙΝΑΙ κάποια κείμενα, που μπορεί να 'χουν πάνω τους πολλά χρόνια παρ' όλα αυτά όμως ανταμώνουν ταιριαστά κι επίκαιρα το σήμερα. Τέτοιο είναι ακριβώς κι ένα γραφτό του Λουί Αραγκόν, που με τον τίτλο «Ο Μαξίμ Γκόργκι» δημοσιεύτηκε πρωτοσέλιδο στο περιοδικό «Ελεύθερα Γράμματα», που διηύθυνε ο αξέχαστος σ. Δημήτρης Φωτιάδης.

ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ για ένα φλογερό κάλεσμα, που εδώ και 55 χρόνια ο μεγάλος Γάλλος συγγραφέας απευθύνει προς τους ομότεχνούς του, προς τους συγγραφείς όλου του κόσμου - ένα χρόνο μετά το τέλος του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου - καθώς με νωπά ακόμη τα αίματα εκατομμυρίων νεκρών μαύρα σύγνεφα απειλούν ξανά την ειρήνη στον κόσμο.

ΤΟ ΓΡΑΦΤΟ του Αραγκόν έχει αφετηρία του Γκόρκι τα λόγια, αυτά που ειπώθηκαν και που ρωτούσαν με αγωνία και επιτακτική ευθύνη, καθώς σκοτείνιαζε ο ορίζοντας και ο φασισμός προετοίμαζε τις σιδερόφραχτες στρατιές του, με στόχο φυσικά και κύριο τη χώρα του Λένιν, τη Σοβιετική Ενωση.

ΗΤΑΝ η επιβλητική εκείνη φωνή που ρωτούσε τότε, καθώς ο πιο αιματηρός πόλεμος είχε φτάσει «προ των πυλών»: Με ποια μεριά ταχτήκατε, εσείς, αφέντες της Τέχνης;» O Γκόρκι γράφει ο Αραγκόν, πέθανε, κι ένας μεγάλος λυγμός ανέβηκε απ' όλη τη χώρα «τον είδα σκεπασμένον με λουλούδια, αυτόν τον άνθρωπο που πήρε μαζί του τόσα μυστικά, μυστικά που είναι δύσκολο να τ' ανακαλύψεις, μυστικά που τα ίχνη τους σβήστηκαν πίσωθέ του. Το μυστικό της καλοσύνης, το μυστικό του ανεξάντλητου ενδιαφέροντος για το λαό, το μυστικό της υπομονής, το μυστικό ν' ακούς σαν από μια πηγή το πολύτιμο μουρμούρισμα ενός πλήθους απλών καρδιών. Στάθηκε πάντα του ένας άνθρωπος, που μάθαινε απ' τους άλλους και τους ανταπέδιδε αυτό που μάθαινε.

«ΠΕΡΑΣΑΝ - προσθέτει ο Αραγκόν - δέκα χρόνια (από το θάνατό του). Είμαστε ακόμα κάτω απ' τον ίσκιο του. Είναι ακόμη πάνωθέ μας, ύστερα από δέκα χρόνια ιστορίας, της πιο τρομερής ιστορίας του κόσμου. Είναι η σκιά μιας αναπάντητης ερώτησης, που κρέμεται πάνωθέ μας - θάνατοι, μαρτύρια, αβάσταχτα βασανιστήρια, λυγμοί, εγκλήματα, όλα που μπορεί να σοφιστεί η απανθρωπιά...».

ΚΑΙ ΜΙΑ αναπάντητη ερώτηση... Με ποια μεριά ταχτήκατε, εσείς, αφέντες της τέχνης, όταν καλομεταχειρίζονται το δολοφόνο κι όχι το θύμα; Οταν σε ηρωικά έθνη, που μόλις κι επιζήσανε από τον εξολοθρεμό οι ψεύτικοι σύμμαχοί τους συμπεριφέρονται όπως στους εχθρούς; Οταν αυτοί, που το ραδιόφωνο τους έλεγε χτες τόσα μελιστάλαχτα λόγια βλέπουν σήμερα τον εχθρό με τη νέα στολή να χτυπάει τους φτωχούς, να χτυπάει όσους δεν πούλησαν την ψυχή τους, όσους πίστεψαν... Με ποια μεριά ταχτήκατε αφέντες της τέχνης και δεν ακούγεστε μέσα στην οχλαγωγία της νίκης;

... ΕΙΔΑΤΕ, γράφει πάντα ο Αραγκόν, πως οι μεθόδές μας του φόνου, της εξόντωσης, του κατακλυσμού, έφτασαν στο μέγεθος των φυσικών καταστροφών. Ξέφυγαν από τα χέρια μας, ξεπέρασαν τη φαντασία μας. Ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο κοντά μας ο κίνδυνος της καταστροφής όλων αυτών, που κάνουν τη ζωή άξια να τη ζει κανείς, ο κίνδυνος να στραβωθούμε, να στερηθούμε την αναπνοή και την αγάπη...

... ΔΕΝ ΠΕΡΑΣΕ και τόσος καιρός από τότε, που κινδυνέψατε για να το ξεχάσετε κιόλας. Είσαστε ακόμα χλωμοί απ' την κόλαση που ζήσατε. Δεν υπάρχει καιρός. Δεν υπάρχει ζυγαριά που να ισορροπήσει ανάμεσα στο όλο και στο τίποτα. Δεν μπορεί να συγκριθεί ο Ανθρωπος με το κενό.

... ΜΕ ΠΟΙΑ μεριά ταχτήκατε; Οταν εκείνος σάς το ρώτησε ο άνθρωπος αυτός, που πέθανε πριν εσείς ν' απαντήσετε μπορούσε κι έβλεπε το τι ερχόταν. Ηταν ανάμεσα σ' ένα λαό, που θα υπόφερνε όσα ποτέ δεν υπόφερε κανένας λαός. Ηταν ανάμεσα σ' ένα πλήθος δεκαεφτά εκατομμυρίων ανθρώπων σημαδεμένων από το θάνατο. Και τότε σας ρώτησε με ποια μεριά ταχτήκατε, τριγυρισμένος απ' τη μεγάλη βιομηχανία της ειρήνης, από τις γιομάτες σιτάρι Ουκρανικές πεδιάδες, από τα υδροηλεκτρικά έργα, από τα χυτήρια, που μιλούσαν τη φλογερή γλώσσα του μέλλοντος...

ΠΥΡΑΚΤΩΜΕΝΟ κι όχι βέβαια μόνο για το μακρινό χτες του Γκόρκι το ερώτημα. Αλλά το ίδιο θεμελιακό για τους αφέντες της τέχνης, τους πνευματικούς ανθρώπους του σήμερα μέσα στην ανείπωτη τραγωδία, που ξετυλίγεται μπροστά μας όταν ηρωικά έθνη που μόλις κι επιζήσανε απ' τον εξολοθρεμό οι ψεύτικοι σύμμαχοι τούς συμπεριφέρονται όπως στους εχθρούς.

ΠΕΛΩΡΙΟ για τους αφέντες της τέχνης, τους συγγραφείς το χρέος να ακουστεί ο λόγος τους σήμερα κι όχι αύριο. Οπως και τότε υπογράμμιζε στο κάλεσμά του ο Αραγκόν «δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο... Εμπρός πέστε μας. Με ποια μεριά ταχτήκατε;»