Ξεκινώντας από τις 13 Δεκέμβρη του 1999 στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στο Ελσίνκι, με την αποδοχή της υποψηφιότητας της Τουρκίας στην Ενωση, η ελληνική κυβέρνηση βάδισε συνεπέστατα το δρόμο της προσέγγισης με την Αγκυρα, επιτρέποντας, ένα χρόνο αργότερα, το Δεκέμβρη του 2000 και την υιοθέτηση της εταιρικής σχέσης της Τουρκίας με την Κοινότητα. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο ημερομηνίες, η ελληνική διπλωματία κινήθηκε στο δρόμο της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, πραγματοποιώντας σημαντικά βήματα, τα οποία - μπορεί να πει κανείς - συνιστούν αναθεώρηση πάγιων θέσεων της εξωτερικής πολιτικής της χώρας δίδοντας, ταυτόχρονα, διαπιστευτήρια υπακοής στην Ουάσιγκτον.

Σημαντικότεροι σταθμοί σε αυτή την πορεία αποτέλεσαν οι επισκέψεις του υπουργού Εξωτερικών Γ. Παπανδρέου στην Αγκυρα (21/1/2000) και του Τούρκου ομολόγου του Ι. Τζεμ (7/2/2000) στην Αθήνα. Σε αυτές τις επισκέψεις οι δύο πλευρές επιβεβαίωσαν την πολιτική τους βούληση για προσέγγιση με τις υπογραφές εννέα συμφωνιών για θέματα «χαμηλής πολιτικής», οι οποίες προβάλλονται ως το απαραίτητο πλαίσιο για την προώθηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε περισσότερο από τη δημιουργία μιας ψευδούς εικόνας η οποία χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει τις, άνευ ανταλλάγματος, ελληνικές υποχωρήσεις.

Η «αλλαγή» της ατμόσφαιρας επέτρεψε στις δύο πλευρές να αναζητήσουν τα πρώτα βήματα και για την αντιμετώπιση των σοβαρών εκκρεμοτήτων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Με άλλα λόγια, οδήγησε την ελληνοτουρκική συζήτηση σε ζητήματα που μέχρι πρότινος απέφευγε η Αθήνα, καθώς διακήρυττε πως «δεν πρόκειται να συζητήσει θέματα που άπτονται της εθνικής κυριαρχίας».

Περισσότερο βέβαιη η τουρκική πλευρά - μια που εδώ και δεκαετίες έχει επεξεργαστεί μια πολιτική διεκδικήσεων στο Αιγαίο, αρκετά επιφυλακτική η ελληνική - καθώς έπρεπε να διαχειριστεί και εσωτερικές αντιδράσεις, οι δύο κυβερνήσεις κατόρθωσαν, ωστόσο, να περιγράψουν ένα πλαίσιο εφ' όλης της ύλης διαλόγου.

Σε επαφές τους οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών Γ. Παπανδρέου και Ι. Τζεμ στη Νέα Υόρκη το Μάη και τη Φλωρεντία τον Ιούνη, συμφώνησαν να δρομολογήσουν μια συζήτηση για την εγκατάσταση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δύο υπουργοί συμφώνησαν σε δύο καταλόγους με Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, ο ένας εκ των οποίων συζητείται στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ενώ ο δεύτερος σε διμερές επίπεδο. Οπως παρατηρούν παράγοντες του ελληνικού ΥΠΕΞ, τα ευρισκόμενα στο τραπέζι των συζητήσεων ΜΟΕ περιγράφουν απόλυτα το πλαίσιο μιας εφ' όλης της ύλης ελληνοτουρκικής συζήτησης. Τον κατάλογο με τα υπό συζήτηση ΜΟΕ οι δύο υπουργοί τον παρουσίασαν τον Οκτώβρη στη Βουδαπέστη. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πριν τη συνάντηση των δύο υπουργών στη Βουδαπέστη, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δοκιμάστηκαν αρκετές φορές, καθώς η Αγκυρα εκτίμησε ότι έπρεπε να υπογραμμίσει κάποιες από τις πάγιες θέσεις της στα ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό.

Αυτό το έπραξε στα τέλη Ιούλη με άρθρο του στην ιταλική εφημερίδα «λα Στάμπα» ο Ι. Τζεμ, προβάλλοντας τις πάγιες απόψεις της χώρας του για το Κυπριακό, τη Θράκη και το Αιγαίο. Οι πάγιες τουρκικές θέσεις για το Αιγαίο προβλήθηκαν και έμπρακτα τον Οκτώβρη κατά τη διάρκεια της ΝΑΤΟικής άσκησης «Destined glory» δικαιολογώντας, ως ένα βαθμό, την κίνηση Παπανδρέου - Τζεμ να ανακοινώσουν, αμέσως μετά τα προβλήματα της άσκησης, στη Βουδαπέστη τον κατάλογο με τα υπό συζήτηση ΜΟΕ.

Αξίζει και πρέπει να σημειωθεί πως όσο διάστημα Αθήνα και Αγκυρα αναζητούσαν και πραγματοποιούσαν βήματα προσέγγισης, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ διατηρούσε στη «ζωή» τις συνομιλίες για το Κυπριακό, οργανώνοντας από το Δεκέμβρη του 1999 μέχρι το Δεκέμβρη του 2000 πέντε γύρους συνομιλιών. Με δεδομένη και συνεχώς επαναλαμβανόμενη, όλο αυτό το διάστημα, τη θέση της τουρκικής πλευράς ότι το «Κυπριακό επιλύθηκε το 1974», η κινητικότητα γύρω από το Κυπριακό θεωρείται, από έμπειρους Ελληνες διπλωμάτες, ως τακτική κίνηση του διεθνούς παράγοντα με μόνο στόχο την υποβοήθηση της ελληνοτουρκικής προσέγγισης.

Ο απάνθρωπος τρόπος αντίδρασης του τουρκικού κράτους για την επιβολή της «τάξης» στις φυλακές της χώρας ήταν μια καλή αφορμή για να διατυπωθούν ορισμένες σκέψεις από παράγοντες του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, αναφορικά με την πορεία και τις διαδικασίες για την ελληνοτουρκική προσέγγιση.

Στη βάση του προβληματισμού που αναπτύσσει η ελληνική διπλωματία βρίσκεται η αμφιλεγόμενη εκτίμηση, σύμφωνα με την οποία η πορεία της Τουρκίας προς την ΕΕ, αναγκαστικά θα οδηγήσει αυτή τη χώρα σε εκδημοκρατισμό των δομών της. Με αυτό ως δεδομένο, η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί πως έχει κάθε λόγο να στηρίξει με ειλικρίνεια τους ευρωπαϊκούς προσανατολισμούς κάποιας μερίδας, έστω, της τουρκικής ελίτ.

Στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών εκτιμούν ότι ο τρόπος με τον οποίο θα εκδηλωθεί το ελληνικό ενδιαφέρον για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, θα πρέπει να γίνει με «λεπτότητα» έτσι ώστε να μην αποσταλούν λάθος μηνύματα στην Αγκυρα. Θεωρούν πως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί αυτό το ενδιαφέρον της Αθήνας ως προσπάθεια υπονόμευσης της πορείας της Τουρκίας προς την ΕΕ. Επίσης, η ελληνική κυβέρνηση δεν επιθυμεί σε καμία περίπτωση να αναστείλει τη διαδικασία της ελληνοτουρκικής προσέγγισης. Αυτό που επιθυμεί είναι, με τη βοήθεια των διαδικασιών της ΕΕ, να ρυμουλκήσει την Αγκυρα «δυτικότερα», προκειμένου να μπορέσει αν συνεννοηθεί ευκολότερα μαζί της.

Ωστόσο, στο υπουργείο Εξωτερικών αναγνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο, καθώς οι δυνάμεις που θέλουν «και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο» εξακολουθούν να κυριαρχούν στο πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η Αγκυρα αντιμετωπίζει το - καθ' όλα υποκριτικό - ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία, ήταν η διαμαρτυρία του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών προς την Ολλανδία, αμέσως μετά τα γεγονότα στις τουρκικές φυλακές. Το τουρκικό ΥΠΕΞ διαμαρτυρήθηκε γιατί η Ολλανδία επέτρεψε τη δραστηριότητα στο έδαφός της μιας «εξτρεμιστικής» - όπως τη χαρακτηρίζει η Αγκυρα - αριστερής οργάνωσης. Μάλιστα, η τουρκική διαμαρτυρία περιλάμβανε και προειδοποιήσεις προς την ολλανδική κυβέρνηση και όσους άλλους από τους Ευρωπαίους εταίρους υποθάλπουν τη δραστηριότητα τέτοιων ομάδων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τουρκική διαμαρτυρία διατυπώθηκε με έντονο τρόπο προς την προεδρεύουσα χώρα της ΕΕ για το τρέχον εξάμηνο.