Διαμαρτυρία συμβασιούχων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας το 2001

Ο στόχος για ολοκληρωτική μετατροπή του πολιτιστικού τομέα σε πεδίο καπιταλιστικής κερδοφορίας και ιδεολογικής χειραγώγησης συγκεκριμενοποιήθηκε, σε επίπεδο ΕΕ, με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ της 10ετίας του '90 έκαναν «ευαγγέλιο» τις απαιτήσεις του ευρωενωσιακού και εγχώριου κεφαλαίου και στον Πολιτισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής αυτής της πολιτικής αποτελούν όλοι οι «πολιτιστικοί» νόμοι, ιδίως από το 1997 και μετά, που ακύρωσαν κάθε προοδευτική κατάκτηση του κινήματος στον πολιτισμό τις περασμένες δεκαετίες και «σαλαμοποίησαν» τις κρατικές αρμοδιότητες σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού ή δημόσιου δικαίου (από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης μέχρι τα μεγάλα κρατικά μουσεία της χώρας) στο όνομα της «διοικητικής αυτοτέλειας» και της «οικονομικής ευελιξίας». Στρώνοντας έτσι το δρόμο στις κυβερνήσεις της ΝΔ, οι οποίες, με το αποπροσανατολιστικό «σύνθημα» για το «μη κρατικοδίαιτο Πολιτισμό» βάζουν το δικό τους «λιθαράκι» στην επίτευξη των στρατηγικών στόχων του κεφαλαίου.

Eurokinissi

Κινητοποιήσεις καλλιτεχνών έξω από το ΥΠΠΟ, το 2003

Το ΠΑΣΟΚ κάνει λόγο για την αναγκαιότητα «πλήρους ανανέωσης της πολιτικής ατζέντας για τον Πολιτισμό» και δεν κοροϊδεύει. Οχι όμως προς όφελος των δημιουργών και του λαού. Εκλαμβάνοντας τον Πολιτισμό ως «επένδυση» και «δύναμη ανάπτυξης» δεν προσπαθεί να κρύψει τίποτα. Αντίθετα, όπως θα δούμε, εννοεί ευθέως το κεφάλαιο. Ετσι, το ΠΑΣΟΚ λέει ότι «η πολιτιστική κληρονομιά της χώρας αποτελεί δημόσιο αγαθό» και ότι «η προστασία και συντήρησή της είναι Συνταγματική υποχρέωση της πολιτείας», αλλά το ίδιο «προσβλέπει στη μετατροπή του Πολιτισμού από πεδίο απλής παθητικής κατανάλωσης σε παραγωγική δύναμη της χώρας». Πώς θα γίνεται αυτό; «Η οικονομία του Πολιτισμού είναι ένας νέος αναπτυσσόμενος τομέας της οικονομίας. Ο Πολιτισμός γίνεται αυτόνομη παραγωγική δύναμη (...) Η πολιτιστική πολιτική του ΠΑΣΟΚ έχει στόχο να αναδείξει το πολιτιστικό προϊόν, να ενθαρρύνει πρωτότυπες επιχειρηματικές ιδέες, να δώσει προβάδισμα στους ταλαντούχους».

Ξεκαθαρίζοντας λοιπόν ότι ουσιαστικά κάνει λόγο για την καπιταλιστική «αγορά», το ΠΑΣΟΚ εξειδικεύει στην «αποφασιστική κάλυψη του ψηφιακού χάσματος» θεωρώντας ότι «ειδικά για την Ελλάδα απαιτείται η ανάπτυξη και εξέλιξη του τεχνο-νομικού πλαισίου των ελληνοποιημένων αδειών κατά τα διεθνή πρότυπα (creative commons) και ο εκσυγχρονισμός της ελληνικής νομοθεσίας, ώστε να συνδυάζεται η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας με τη διάχυση των πολιτιστικών αγαθών». Με τον όρο «διάχυση» εδώ εννοείται η επιχειρηματική εκμετάλλευση, γι' αυτό και η φράση «πνευματικό δικαίωμα» αλλάζει σε «πνευματική ιδιοκτησία» (στα πρότυπα των σχετικών οδηγιών της ΕΕ) αφού, ως γνωστόν, τα δικαιώματα «απλώς» καταργούνται. Οι «ιδιοκτησίες» όμως είναι εμπορεύσιμες...

Αφού λοιπόν, για το ΠΑΣΟΚ, η καλλιτεχνική δημιουργία είναι εμπόρευμα, «η Ελλάδα μπορεί να οργανώσει εξαγωγή πολιτιστικών προϊόντων και δραστηριοτήτων», ενώ, σε ένα «κρεσέντο» νεοφιλελευθερισμού, σημειώνει ότι «τα διάφορα προγράμματα συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που θέλουμε να ενεργοποιήσουμε, θα προϋποθέτουν την ιδιωτική συμμετοχή, αλλά θα προβλέπουν και δημόσια συμμετοχή μέσω ΕΣΠΑ». Αυτό που «απομένει» στο αστικό κράτος είναι η «δημιουργία συνθηκών ευνοϊκής ανάπτυξης των δομών παραγωγής πολιτιστικών προϊόντων και υπηρεσιών, με ποιοτικά κριτήρια και πιστοποιημένες διαδικασίες», η «προώθηση και προβολή πιστοποιημένων προϊόντων και υπηρεσιών σε συνεργασία με την ιδιωτική πρωτοβουλία (...)» η «προώθηση "έξυπνων" υπηρεσιών και προϊόντων στην τουριστική αγορά».

Προχωρώντας ακόμη παραπέρα, το ΠΑΣΟΚ προτείνει και «την υιοθεσία μνημείων από σχολεία, συλλόγους, δήμους και στόχους τη φροντίδα, οργάνωση παροχής πληροφοριών, με καθαρισμό, διοργάνωση εκδηλώσεων και ανάλογες δράσεις σχετικά με τη σύγχρονη πολιτιστική δημιουργία»! Στους «συλλόγους» το ΠΑΣΟΚ (και όχι μόνο) περιλαμβάνει, όπως προκύπτει από άλλες παρεμβάσεις του, τις «Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις» και τους άλλους ιδιωτικούς φορείς. Μία μορφή είναι η «ενεργοποίηση της ιδέας του πολιτιστικού εθελοντισμού που θα αναδεικνύει τις πρωτοβουλίες των πολιτών είτε για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς είτε για την ανάπτυξη δημιουργίας με δικτύωση των κατά τόπους πρωτοβουλιών (...)»

Για την πολιτιστική κληρονομιά το ΠΑΣΟΚ «υπόσχεται» την εμβάθυνση της εμπορευματοποίησής της. Για τα μουσεία, πχ, προτείνει μια «νέα»(;) πολιτική «που θα απελευθερώνει τις δυνάμεις τους» επιδιώκοντας... «την αυτονομία, αυτοτέλεια και το διεπιστημονικό σχεδιασμό» τους. Διότι «ένα σύγχρονο Μουσείο χρειάζεται δικά του έσοδα και πιστώσεις. Δεν μπορεί να είναι μια συνήθης δημοσία υπηρεσία. Οφείλει να υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον με ευελιξία και αποτελεσματικότητα»! Στη «διάχυση της πολιτιστικής δραστηριότητας» το ΠΑΣΟΚ επιφυλάσσει ρόλο και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, φυσικά με τη σημερινή, επίσης εμπορευματική μορφή της.

Συνεχίζοντας την πολιτική που θέλει την Ελλάδα «χωροφύλακα» του ιμπεριαλισμού στην ευρύτερη περιοχή, το ΠΑΣΟΚ θέλει «να κατοχυρώσουμε και να ενισχύσουμε το ρόλο της Ελλάδας στην εκπόνηση προγραμμάτων και συνεργασιών με τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου στον τομέα της συντήρησης και της αποκατάστασης των μνημείων, επενδύοντας στην τεχνογνωσία που έχουν αποκτήσει στα θέματα αυτά οι Ελληνες επιστήμονες» κ.ά.

Στόχος του ΠΑΣΟΚ στην οικονομική στήριξη του πολιτισμού είναι «η σύγκλιση των οικονομικών του Πολιτισμού με το μέσο κοινοτικό όρο (2%) και η καθιέρωση ολοκληρωμένης εθνικής επενδυτικής στρατηγικής» με τη «συμβολή» και της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας». Και συνεχίζει στην προσφιλή σοσιαλδημοκρατική «λογική» του... καπιταλισμού «με ανθρώπινο πρόσωπο»: «Παράλληλα, δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για την υγιή συνεργασία ανάμεσα στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα για τη συγχρηματοδότηση πολιτιστικών δράσεων με διαδικασίες διαφάνειας, αξιολόγησης, διασφάλισης του ποιοτικού αποτελέσματος και κοινωνικής λογοδοσίας».

Λες και δεν πρωτοπόρησε, ως κυβέρνηση, στη διάλυση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, την υποστελέχωσή της, στη γιγάντωση της εργασιακής ομηρίας, το ΠΑΣΟΚ... «δεσμεύεται» για «σταδιακή κάλυψη των κενών οργανικών θέσεων με αξιοκρατικές διαδικασίες μέσω ΑΣΕΠ, ώστε να αποκατασταθεί η ομαλή λειτουργία των υπηρεσιών που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά και βρίσκονται υπό διάλυση»!

Τώρα μιλάει για... «ήθος, διαφάνεια, αποτελεσματικότητα στη διαχείριση των πόρων»!

Η «κριτική» του ΠΑΣΟΚ στην πολιτιστική πολιτική της ΝΔ δεν ξεπερνάει τα διαχειριστικά όρια. Και δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά τα πράγματα όπως προκύπτει από τις θέσεις του. Το ΠΑΣΟΚ είπε «ναι» σε βασικές νομοθετικές προτάσεις της κυβέρνησης, όπως στο νόμο για την «πολιτιστική χορηγία» και την παράδοση του Φαληρικού Δέλτα («πακέτο» με τη Λυρική Σκηνή και την Εθνική Βιβλιοθήκη) στο «Ιδρυμα Νιάρχου» («επί της αρχής»...). Λέει ουσιαστικά «ναι» και στο αντιδραστικό νομοσχέδιο για τον κινηματογράφο. Οι δημιουργοί ας βγάλουν τα συμπεράσματά τους.