Κυριακή 19 Νοέμβρη 2006
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 10
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΞΗΓΗΣΗ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΜΑΖΙΚΩΝ ΕΞΑΦΑΝΙΣΕΩΝ ΕΙΔΩΝ
Η αιτία στα βάθη των ωκεανών

Το 1980 η θεωρία ότι η εξαφάνιση των δεινοσαύρων και μαζί μ' αυτούς και μιας πληθώρας άλλων ειδών πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια οφείλεται σε πρόσκρουση στη Γη κάποιου κομήτη ή αστεροειδή, αντιμετωπίστηκε αρχικά από την επιστημονική κοινότητα με σκεπτικισμό. Ο εντοπισμός στρώματος ιριδίου (που δεν είναι διαδεδομένο στη Γη) στα γεωλογικά στρώματα αυτής της ηλικίας σε ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς και άλλα στοιχεία που ανακαλύφθηκαν στην πορεία και συμφωνούσαν με τη θεωρία, όχι μόνο την έκαναν σταδιακά αποδεκτή, αλλά την καθιέρωσαν και σαν βασική θεωρία για την εξήγηση όλων των μαζικών εξαφανίσεων ειδών.

Ομως, ανάλογης καθαρότητας αποδείξεις δε βρέθηκαν για τις άλλες 4 μαζικές εξαφανίσεις που γνωρίζουμε. Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια, νέα γεωχημικά στοιχεία από τα πετρώματα των αντίστοιχων περιόδων και ιδιαίτερα η ανακάλυψη των χημικών υπολειμμάτων που ονομάζονται οργανικοί βιοδείκτες και προέρχονται από μικροσκοπικές μορφές ζωής, που δεν αφήνουν απολιθώματα του σκελετού τους, οδήγησαν στη διατύπωση μιας νέας θεωρίας για μερικές τουλάχιστον από τις μαζικές εξαφανίσεις που παραμένουν δυσεξήγητες. Φαίνεται ότι η ίδια η Γη μπορεί να γίνει ο χειρότερος εχθρός της ζωής.

Ο άνθρακας-13 συναντάται σε μεγαλύτερη αναλογία στο διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας όταν υπάρχει μεγάλη εξάπλωση των φυτών, επειδή τα φυτά μεταβολίζουν πρακτικά μόνο το διοξείδιο του άνθρακα-12, που είναι το πιο διαδεδομένο ισότοπο άνθρακα στη φύση. Η αποτύπωση της συγκέντρωσης του ισοτόπου 13 του άνθρακα στην ατμόσφαιρα τα τελευταία 250 εκατομμύρια χρόνια δείχνει διαφορετικό τρόπο μεταβολής στις χρονικές περιόδους της Πέρμιας και της Τριασικής εξαφάνισης (πριν 251 και 201 εκατ. χρόνια αντίστοιχα) σε σχέση με τη μεταβολή της κατά το τέλος της Κρητιδικής περιόδου (πριν 65 εκατ. χρόνια). Στις δύο πρώτες εξαφανίσεις υπάρχουν πολλά σκαμπανεβάσματα της συγκέντρωσης άνθρακα-13 πριν την τελική μεγαλύτερη πτώση, ενώ στην τελευταία περίπτωση εμφανίζεται μόνο μία απότομη πτώση.

Ολα αυτά σημαίνουν ότι οι δύο εξαφανίσεις δεν έγιναν εντελώς απότομα, ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης με τη Γη κάποιου ουράνιου σώματος, αλλά ως διαδοχικά επεισόδια μικρότερων καταστροφών. Αυτά τα διαδοχικά επεισόδια δε φαίνεται να είναι αποτέλεσμα πρόσκρουσης κατά τη διάρκεια μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ετών πολλών κομητών διαφορετικού μεγέθους, γιατί δε βρέθηκαν αντίστοιχα ορυκτολογικά στοιχεία που να το επιβεβαιώνουν (π.χ. στρώματα ιριδίου).

Οι επιστήμονες ήξεραν από παλιά ότι τις περιόδους μαζικής εξαφάνισης ειδών τα επίπεδα του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα και κατ' επέκταση και στη θάλασσα ήταν χαμηλότερα, χωρίς όμως να υπάρχει κάποια θεωρία που να εξηγεί το φαινόμενο. Οταν διαπιστώθηκε ότι τις ίδιες περιόδους υπήρχε μεγάλη αύξηση του υδροθείου (H2S) οι επιστήμονες άρχισαν να προσανατολίζονται σε μια νέα θεωρία.

Σήμερα οι ωκεανοί σε όλο τον κόσμο έχουν την ίδια συγκέντρωση οξυγόνου από τα επιφανειακά έως τα βαθιά νερά. Μόνο υπό ιδιαίτερες συνθήκες, όπως αυτές στον Εύξεινο Πόντο, εμφανίζεται ανοξία σε μεγάλα βάθη, ευνοώντας την ανάπτυξη αναερόβιων μικροβίων που παράγουν υδρόθειο. Στη χημειοκλινή, δηλαδή την περιοχή επαφής του οξυγονούχου νερού και του πλούσιου σε υδρόθειο νερού ζουν βακτήρια που φωτοσυνθέτουν μεταβολίζοντας υδρόθειο. Αν η παραγωγή του υδροθείου περάσει κάποια όρια, τότε η χημειοκλινής ανεβαίνει έως την επιφάνεια και υδρόθειο διαχέεται στην ατμόσφαιρα, ενώ πεθαίνουν από ασφυξία και δηλητηρίαση όλα τα ζώα και φυτά των ρηχών νερών.

Η ζημιά από το υδρόθειο δε μένει εκεί. Δηλητηριάζονται και πεθαίνουν τα ζώα και τα φυτά στη στεριά, ενώ το αέριο ανεβαίνει μετά έως το στρώμα του όζοντος και το καταστρέφει, με αποτέλεσμα οι υπεριώδεις ακτίνες να αποτελειώσουν τη ζωή στην επιφάνεια του πλανήτη. Την όλη διαδικασία πυροδοτεί, σύμφωνα με τη νέα θεωρία, η αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, το οποίο στις προηγούμενες γεωλογικές περιόδους μπορεί να προκλήθηκε από την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που συνόδευε τις μαζικές εξαφανίσεις ειδών.

Μπορούν, άραγε, να δημιουργηθούν και πάλι οι συνθήκες για την ενεργοποίηση αυτού του καταστροφικού μηχανισμού; Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι τόσο η θερμικής προέλευσης μαζική εξαφάνιση ειδών στο τέλος του Παλαιόκαινου, όσο και αυτή της Τριασικής περιόδου συνέβησαν όταν η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα έφτασε γύρω στα 1.000 μέρη στο εκατομμύριο (ppm). Σήμερα, το διοξείδιο του άνθρακα είναι στα 385 ppm. Με ετήσιο ρυθμό αύξησης 2 ppm, που τείνει να γίνει 3 ppm, κοντά στο τέλος του επόμενου αιώνα θα πλησιάζουμε τα 900 ppm με κίνδυνο έναρξης διαδικασιών ανοξίας στους ωκεανούς. Τι θα γίνει παραπέρα κανείς δεν το ξέρει. Αλλά προτιμότερο είναι να μη χρειαστεί ποτέ να το μάθουμε...


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ