Η διαδρομή της ιδιωτικής τηλεόρασης στην Ελλάδα ξεκινάει με χουντόδουλους Μαστοράκηδες και φτάνει μέχρι τους Μικρούτσικους και τους Ψινάκηδες. Ο μπαξές έχει από όλα, από κίτρινες ζούγκλες και ροζ «παιχνίδια» μέχρι Αννίτα και Τατιάνα, από εκπομπές που οδήγησαν ανθρώπους σε αυτοκτονία μέχρι ...ψυχαγωγικά προγράμματα με γελάδες να αφοδεύουν στο στούντιο.

Οσο για το πολιτικό - ενημερωτικό μενού, η συνταγή είναι συγκεκριμένη: Το 90% - 95% εκείνου του τηλεοπτικού χρόνου που περισσεύει από τη Νικολούλη, τον Καρατζαφέρη, τη Λαμπίρη κλπ. πάει στη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ...

Η τηλεόραση λειτουργεί πλέον σαν ένα αποχετευτικό «σταρ σίστεμ» χωρίς εκροή διαφυγής. Μιλάμε για ένα αποχωρητήριο που ανακυκλώνει τα περιττώματα των «βασικών μετόχων» του, με το αποπατόμετρο της AGB να βγάζει την ξεφτίλα στη διατίμηση της διαφημιστικής πίτας. Ολα ένα κουβάρι, όλα σ' ένα πτυελοδοχείο με συγκοινωνούντα κανάλια, και στη μέση η «Δημοκρατία» τους.

Η τηλεόρασή τους, όπως και η «Δημοκρατία» τους, δημιουργεί ένα μοντέλο τηλεθεατή - ανθρώπου που έχει μια αχόρταγη επιθυμία να μάθει τα πάντα, πλην από εκείνα που πράγματι αξίζει να μάθει και τα οποία σπανίως προβάλλονται.

Στην Ελλάδα του δικομματισμού και των μεγαλοσχημόνων που κατέχουν τηλεοράσεις διαμορφώθηκε ένα σύστημα διαπλοκής στο οποίο εντάχθηκαν (πλην της κομματικοδιοικούμενης δημόσιας τηλεόρασης) και τα ιδιωτικά ΜΜΕ.

Οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, από τα μέσα που κατέχουν, κάνουν τις δουλιές τους. Προωθούν τις μπίζνες τους. Στηρίζουν εκείνες τις πολιτικές που διευκολύνουν τα συμφέροντά τους.

Τα λεγόμενα κόμματα εξουσίας κάνουν, επίσης, τις δουλιές τους. Μέσα από τα ΜΜΕ διακινούν την πολιτική τους. Την επιβάλλουν. Καμιά φορά βέβαια «τσακώνονται». Το ένα κόμμα με κάποια κανάλια, το άλλο με κάποια άλλα, κάποιοι καναλάρχες μεταξύ τους, κ.ο.κ. «Οικογενειακές υποθέσεις». Μέχρι να βρεθεί η κάθε φορά νέα ισορροπία.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο ελληνικός λαός «εκπαιδεύεται» σε ένα είδος τηλεόρασης, όπου ο ενοχλητικός ήχος της «χάβρας» βαφτίζεται «τοκ σόου». Τα υποπροϊόντα διακινούνται με τη σέσουλα. Το σκουπιδαριό και τα απόβλητά του εισβάλλουν στον τρόπο ζωής μας, παραβιάζουν το ζωτικό μας πνευματικό χώρο, μας παραδίδουν στους διαφημιστές, στους δημοσκόπους, στις διασημότητες και σε κάποιους πολιτικούς μαϊντανούς.

Ο δημόσιος χώρος που λέγεται τηλεόραση έχει αλωθεί από καμιά 50αριά περιφερόμενους από κανάλι σε κανάλι, με τα 10 εκατομμύρια των Ελλήνων να παρακολουθούν τους «επώνυμους» να μιλούν για τους γάμους τους, για τους χωρισμούς τους, για τις φιλίες τους, για τα επαγγελματικά τους, για τις αντιζηλίες τους, για τις κλειδαρότρυπές τους, για τα Φέιμ Στόρι τους, για τα Μπιγκ Μπράδερ τους, για τα πάρτι της ζωής τους και, τελικώς, για τα καραγκιοζιλίκια της ζωής τους.

Κατά περιόδους ακούμε «ενστάσεις» σχετικά με τις μεθόδους που ακολουθούνται σε ορισμένες εκπομπές. Το νέο της περιόδου που διανύουμε είναι ότι στη θέση της υποκρισίας έχουν βάλει τον κυνισμό. Τώρα πια όχι μόνο δεν υποκρίνονται ότι καταγγέλλουν εκπομπές όπως η τελευταία του Ευαγγελάτου, αλλά τις υπερασπίζονται κιόλας!

Δε λείπουν φυσικά και κείνοι οι εκπρόσωποι του πολιτικού συστήματος που δηλώνουν ότι «ενοχλούνται». «Ενοχλούνται» - λένε - από τις κρυφές κάμερες, τις υποκλοπές, τις παρακάμερες, κλπ. Αλλά ποιοι είναι αυτοί οι τόσο «ενοχλημένοι»;

Είναι αυτοί που έχουν βάλει τις υπογραφές τους, για να φακελώνονται οι επικοινωνίες όλων των πολιτών από την ΕΕ. Που φακελώνουν τους πολίτες με τις κάμερες παρακολούθησης στους δρόμους. Που έφεραν το Ζέπελιν πάνω από τα κεφάλια μας. Συμπέρασμα: Οταν αυτό είναι το μοντέλο κοινωνίας του «Μεγάλου Αδελφού» που προωθούν, οι εκπομπές για τις οποίες υποτίθεται ότι διαμαρτύρονται - αλλά στις οποίες ξεροσταλιάζουν και παρακαλούν να εμφανίζονται - δεν είναι παρά η τηλεοπτική εκδοχή της ίδιας τους της πολιτικής.

Εν κατακλείδι: Σε ένα πολιτικό περιβάλλον που οι κοινωνικές ελευθερίες ασφυκτιούν, τα ΜΜΕ, ως εργαλείο στα χέρια εκείνων που τα ελέγχουν και τα κατέχουν, λειτουργούν ως ένας επιπλέον μοχλός πίεσης, συμπίεσης, καταπίεσης και περιστολής αυτών των δικαιωμάτων.

Το θέσφατο τηλεοπτικό ευαγγέλιο είναι πως ό,τι πουλάει είναι καλό. Αλλά και η πρέζα πουλάει...

Η αγοραία λογική, που κρίνει τα πράγματα κατ' εικόνα της, ισχυρίζεται ότι το «μέτρο» της αξιολόγησης των προσώπων και των θεαμάτων της τηλεοπτικής «πιάτσας» είναι τα «νούμερα» της τηλεθέασης. Αλλά ουδέποτε αμφισβητήθηκε ότι τα «νούμερα» φέρνουν «νούμερα». Το ιδιάζον στην περίπτωση της τηλεόρασης είναι ότι τα «νούμερα» πανηγυρίζουν επειδή ακριβώς είναι «νούμερα»...

Οτι τα σκουπίδια και τα νούμερα πουλάνε, ότι οι Αννιτοτατιάνες, οι Δρούζες, οι Μικρούτσικοι αποτελούν αναγνωρίσιμα «μεγέθη» της νεοελληνικής πραγματικότητας δε συνιστά δικαίωση ούτε του ρηχού, ούτε του γελοίου, ούτε του γλοιώδους. Συνιστά επιβεβαίωση ότι αφ' ενός «η ανοησία πάντα (θα) επιμένει» (Καμί) και αφ' ετέρου ότι «με κατάλληλα μέσα μπορεί να οργανωθεί η βραδύνοια σε μεγάλη έκταση, κάτω από ορισμένες συνθήκες ο άνθρωπος είναι σε θέση να μάθει το ίδιο καλά ότι 2 επί 2 κάνει 5 και όχι 4 (...)» (Μπρεχτ).

*

Εδώ και χρόνια στην τηλεοπτική Ελλάδα έχει οργανωθεί ένα πολυπλόκαμο «εργαστήριο» φτήνιας. Ενα ολόκληρο δίκτυο υπαγωγής των αισθητικών και πολιτιστικών προτύπων στα καταγώγια του «κατιναριού», του κουτσομπολιού και των λοιπών «πολιτιστικών» παρασκευασμάτων.

Εχει οικοδομηθεί ένα σύστημα περικύκλωσης του μέσου ανθρώπου, που υφίσταται μια διαρκή λοβοτομή σε κάθε πλευρά της δραστηριότητάς του: Τον μαθαίνουν να σιγοτραγουδά τα «μακαρόνια με κιμά» του Ρουβά, να αγοράζει εφημερίδες για τα κουπόνια και τα «πονηρά» DVD, να «άγχεται» με το δράμα πότε ο Ρέμος θα νυμφευτεί τη Ζέτα, να «ενημερώνεται» από τον Κακαουνάκη, να πολιτικοποιείται διά των λογυδρίων του Κουλούρη και να πέφτει να κοιμηθεί με τα «ούφο» του Χαρδαβέλλα.

Αυτό είναι πάνω - κάτω το πλαίσιο. Οχι ότι δεν υπάρχουν σημαντικά και αξιόλογα πράγματα, τηλεοπτικές χαραμάδες που σπάνε τα τείχη της αποσιώπησης και έρχονται ενίοτε στο προσκήνιο. Αλλά αυτά είναι η εξαίρεση.

Ο τηλεοπτικός κανόνας είναι το γαργάλημα των ενστίκτων, η κλειδαρότρυπα, η εντυπωσιοθηρία, η αποβλάκωση, η σύγχυση, η ανακύκλωση «σταρ» τύπου Καλομοίρας και Στέλλας Μπεζεντάκου. Αυτά είναι τα συστατικά με τα οποία κατασκευάζουν τα «καταναλωτικά πρότυπα» του πολίτη - πελάτη. Κι αφού «φτιάξουν» τον πελάτη σαν τα μούτρα τους, κατόπιν ρίχνουν στον ίδιο (!) το φταίξιμο για το ξεφτιλίκι που τον μπουκώνουν, υποστηρίζοντας ότι αυτά τα θεάματα του δίνουν επειδή «αυτά ζητάει ο πελάτης». Μόνο που ο «πελάτης» είναι εκείνος που οι ίδιοι τον κατασκεύασαν έτσι, και τον κατάντησαν άβουλο καταναλωτή της σαπίλας τους. «Ο πελάτης έχει πάντα δίκιο», αντιλέγουν οι «αγοραίοι». Οχι! Δεν είναι αλήθεια. Ο πολίτης που τον κάναν ενεργούμενο - πελάτη (είτε όταν ψωνίζει είτε όταν ψηφίζει) δεν έχει «πάντα δίκιο».

Με άλλα λόγια, το γεγονός ότι τα τηλεοπτικά «νούμερα» κάνουν «νούμερα» τηλεθέασης, δε σημαίνει ότι «δικαιώνονται» όσοι διοικούν το εν λόγω τοπίο, οι βουτηγμένοι στην αμάθεια και την ευήθειά τους, οι τύποι με τα πρωινάδικα και τις μεταμεσονύκτιες ζούγκλες, οι νταβατζήδες της εικονικής πραγματικότητας και οι διάφοροι αμόρφωτοι λεχρίτες που υποδύονται τους δημοσιογράφους. Αν αποδεικνύεται κάτι είναι ότι αυτό που έλεγε κάποτε ο Χατζιδάκις, γίνεται επιτακτικό:

«Πότε θ' ανθίσουνε τούτοι οι τόποι / Πότε θα 'ρθούνε καινούριοι ανθρώποι / να συνοδεύσουνε τη βλακεία / στην τελευταία της κατοικία;»

Στον τηλεοπτικό κόσμο της «εφηρμοσμένης βλακείας», το πιο επικίνδυνο ίσως είναι το ιδεολογικό περίβλημα με το οποίο επιχειρούν να ντύσουν οι τηλε-προαγωγοί τις προτεινόμενες «αξίες» τους.

Το πιο ενοχλητικό είναι ότι αυτή η «προκρούστεια τηλεοπτική εκδοχή της δημοκρατίας» επιχειρείται να καταλάβει όλη τη δημόσια σφαίρα και να επιβληθεί ως μοντέλο οργάνωσης και κοινωνικής συμπεριφοράς. Οι πρωταγωνιστές αυτής της υπόθεσης (καναλάρχες, εκδότες, τηλεαστέρες) λειτουργούν ως καλλιεργητές μιας απίθανης μόλυνσης που περιβάλλεται από το φωτοστέφανο της «κοινωνικής καταξίωσης και επιτυχίας».

Το τηλεοπτικό Κολοσσαίο, το τηλεοπτικό δικαστήριο, η τηλεοπτική διάχυση της πολιτικής απάτης στηρίζονται σε μια αλάνθαστη συνταγή: Χιλιάδες ακούν - λίγοι καταλαβαίνουν. Στην τηλεόραση (αυτή την TV όπως την περιγράψαμε) το «βλέπω» έχει αντικατασταθεί από το «κοιτάζω» και το «παρακολουθώ» έχει αντικατασταθεί από το «ακούω». Ομως, όταν απλώς κοιτάω αλλά δε βλέπω, όταν απλώς ακούω αλλά δεν παρακολουθώ, τότε απλώς δεν αντιλαμβάνομαι.

Γι' αυτό το λόγο - και ειδικά τώρα στον τομέα της ενημέρωσης - η ουσία έχει αντικατασταθεί από τη θεατρικότητα. Το ζητούμενο στους σκηνοθετημένους τηλεοπτικούς «διαλόγους» δεν είναι η ποιότητα των επιχειρημάτων, αλλά η θεατρικότητα της εικόνας και, εν τέλει, οι θεατρινισμοί του Τράγκα, που δακρύζει γιατί ανέβηκε η τιμή της μπάμιας, ή του πρωινού εκπομπάρχη που σταυροκοπιέται με τη «γιαγιούλα» που παίρνει «μικρούλα συνταξούλα». Απ' αυτή την τηλεόραση, λοιπόν, είναι πολύ λογικό να περνάει σαν μήνυμα η συμφωνία του Πρετεντέρη με τον Αρναούτογλου στην εκτίμηση ότι «για να πετύχεις στη ζωή χρειάζεται και λίγη πουτανιά»...