"Πέντε μέρες μάχες στην Ιεροπηγή, ή το Κοσενέτσι, όπως ήταν γνωστή τότε. Το '49, η 9η Μεραρχία κινήθηκε από Αγία Κυριακή - Ινόη - Πολυάνεμο για να μας κυκλώσει εδώ. Είχε στόχο να εμποδίσει την έξοδο των μαχητών προς την Αλβανία", λέει ο Θωμάς Γιαννάδης, επίτροπος Τάγματος τότε. "Ο ΔΣΕ είχε 3 λόχους πεζικού, 1 λόχο μηχανημάτων και ένα λόχο θέσεων (ανάπηροι κλπ.). Ο στρατός χτύπησε μια μέρα στον Αγιο Θανάση πάνω στην Ιεροπηγή. Μετά, μας χτύπησαν από δεξιά, όπου είχαμε το λόχο θέσεων και κατάφεραν να τον διαλύσουν μόνο μετά από δύο μέρες. Την τέταρτη μέρα, παίρνουμε προκηρύξεις ότι ο στρατός έπιασε τον αυχένα της Πρέσπας και μετά από τρεις ώρες λαμβάνουμε εντολή να εγκαταλείψουμε.

Με την κατάληψη του Λέσιτς, ξεκίνησε ουσιαστικά η δική μας υποχώρηση".

Η αφήγηση γίνεται ψηλά από ένα ύψωμα, όπου βλέπουμε σχεδόν όλο το Μάλι Μάδι. Απέναντι βλέπουμε το ύψωμα πάνω από το Δενδροχώρι που το "κρατούσε" ο Τάκης Αδάμος.Από πίσω, στο Γάβρο επικεφαλής των δυνάμεων του ΔΣΕ ήταν ο Χ. Τσολάκης και στην Ιεροπηγή ο Α. Παπάς. Χιλιάδες παλικάρια έπεσαν νεκρά. Στη μνήμη τους, οι επιζήσαντες αγωνιστές εντοίχισαν μια πλάκα σε ένα βράχο, για να θυμίζουν στους περαστικούς και στις νεότερες γενιές πως σε τούτα τα άγονα μέρη, γράφτηκε σημαντικό κομμάτι της νεότερης ιστορίας του τόπου.

Οι περιγραφές περνάνε από το '48 στο '49 και τανάπαλιν. "Το '48, ο στρατός είχε στόχο να δώσει το κύριο χτύπημα στο Μάλι Μάδι. Ανοιξαν μέτωπο προς Μπέλα Βόντα και στο κέντρο Λέσιτς - Μπάρο. Η επιχείρηση δεν πέτυχε, γιατί ο στρατός δεν είχε ενιαία διοίκηση και δεν μπόρεσε να συντονιστεί". Αυτή την αποτυχία τους οι μοναρχοφασίστες την πλήρωσαν με τη ζωή τους. Τιμωρήθηκαν και εκτελέστηκαν από τα αφεντικά τους.

Επόμενος σταθμός, η Κρυσταλλοπηγή. Από εκεί πήραμε το δρόμο για Πρέσπες, όπου βρισκόταν το αρχηγείο του ΔΣΕ. Περάσαμε Βατοχώρι, Κώτα, Πράσινο, Τρίγωνο και λίγο πριν το Ανταρτικό στρίψαμε για Πρέσπες. Φαινόταν πλέον καθαρά το ύψωμα του Λέσιτς, όπου δόθηκαν μάχες, κυριολεκτικά σώμα με σώμα.Περάσαμε το χωριό Πύλη. Λίγα χιλιόμετρα πιο πάνω, στο Βροντερό, ήταν το νοσοκομείο. Σταθήκαμε. Μια ταμπέλα μάς οδηγεί δεξιά, προς "τη σπηλιά του Ζαχαριάδη". Ομως, λένε οι μαχητές, στην Πρέσπα δεν έγιναν μάχες, όσα θύματα είχε ο ΔΣΕ ήταν από τους ανελέητους βομβαρδισμούς. Περπατώντας μέσα στο χώμα και τα χόρτα, για να εντοπίσουμε τη σπηλιά, όπου πιθανολογείται πως είχε μεταφερθεί το 1949 το αρχηγείο του ΔΣΕ, στο βάθος, τον ορίζοντα κόβει ένα ύψωμα. Μέσα εκεί λειτουργούσε το τυπογραφείο. Εκεί εκδιδόταν η εφημερίδα "προς τη Νίκη".

Την επόμενη μέρα πήραμε το δρόμο για τη Βίγλα. Περάσαμε το χιονοδρομικό κέντρο και φτάσαμε στην κορφή της Τσούκας. Μπροστά μας, απλωνόταν όλο το πεδίο των επιχειρήσεων, μέχρι το Βίτσι. Αριστερά, βλέπαμε το Λέσιτς, το Μπάρο. Στο βάθος, η Γιαμάτα και πίσω από τα υψώματα διακρινόταν το Μάλι Μάδι.

Ο κυβερνητικός στρατός έκανε επίθεση από δυο κατευθύνσεις, με στόχο το Λέσιτς. Από Μπολενάτα και από Μπίκοβικ - Μπάρο. Ταυτόχρονα εξελίσσονταν και βοηθητικές επιθέσεις πίσω από τη Βίγλα και προς το Μάλι Μάδι. Οι λοκατζήδες έρχονταν μέσα σε πυρά που έριχναν οι δικές τους δυνάμεις. Κατέλαβαν την Τσούκα, έπιασαν το Μπάρο και το Λέσιτς. Στόχο είχαν να πιάσουν τον αυχένα που βγαίνει στις Πρέσπες, για να εμποδίσουν το ΔΣΕ να διαφύγει προς Αλβανία.