Σρέντερ ή Κολ; Ποια θα είναι η νέα κυβέρνηση και τι αλλάζει εσωτερικά και διεθνώς;

Το βράδυ της Κυριακής στις 27 Σεπτέμβρη αναμένεται στη Γερμανία, αλλά και διεθνώς με μεγάλο ενδιαφέρον. Λίγη ώρα μετά το κλείσιμο των καλπών σε όλη τη χώρα - και επιπλέον την ίδια ώρα στις τοπικές εκλογές στο ανατολικογερμανικό κρατίδιο του Μεκλενμβούργου - Πρόσω Πομερανίας - θα γίνει γνωστό ποιο κόμμα θα είναι ο νικητής - το Σοσιαλδημοκρατικό (SPD) ή Χριστιανοδημοκρατική Ενωση (CDU); Αλλά και ποιος θα είναι καγκελάριος την επόμενη τετραετία, ο σοσιαλδημοκρατικός υποψήφιος Γκέρχαρντ Σρέντερ ή ο χριστιανοδημοκράτης Χέλμουτ Κολ, που μαζί με τα άλλα δύο αστικά κόμματα, τη Χριστιανοκοινωνική Ενωση (CSU) της Βαυαρίας και το Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (FDP) κυβερνάει επί 16 συνεχή χρόνια τη Γερμανία (από το 1982 - 1990 μόνο τη Δυτική και από το 1990 ολόκληρη τη Γερμανία);

Δεν αποκλείεται να είναι μεν νικητής των γενικών εκλογών το SPD, αλλά να μην είναι τόσο μεγάλη η διαφορά των ποσοστών του από τη CDU, ώστε ακόμα και σε συνεργασία με τους Πράσινους - εφόσον αυτοί ξεπεράσουν την απαιτούμενη βάση του 5% - να μην είναι σε θέση να σχηματίσει κυβέρνηση πλειοψηφίας. Και τότε ο "νικητής" θα αναζητήσει άλλους κυβερνητικούς συνδυασμούς, ακόμα και το σχηματισμό κυβέρνησης "μεγάλου συνασπισμού", δηλαδή κυβέρνηση SPD - CDU, που μόνο ο Κολ την αποκρούει κατηγορηματικά, ενώ δεν την αποκλείουν ούτε ο πρόεδρος του SPD, Οσκαρ Λαφοντέν, ούτε βασικά στελέχη της CDU, όπως ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας CDU - CSU Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και ο υπουργός Αμυνας Φόλκερ Ρίε.

Υπάρχει φυσικά και ένα τρίτο ενδεχόμενο: Το SPD, με ποσοστά κάτω του 50%, συν τους Πράσινους (με 5% και πάνω) να δελεάσουν το FDP (εφόσον και αυτό υπερβεί το 5%) και να σχηματίσει τρικομματική κυβέρνηση. Ενα πράγμα έχει αποκλείσει ο σοσιαλδημοκράτης Σρέντερ από την αρχή: δε δέχεται καμιά κοινοβουλευτική υποστήριξη από το "Κόμμα Δημοκρατικού Σοσιαλισμού" (ΚΟΔΗΣΟ), που η ηγεσία του αισιοδοξεί ότι θα αντιπροσωπευτεί και πάλι στην ομοσπονδιακή Βουλή των Μπούντεσταγκ - και μάλιστα με περισσότερους από τους 30 τώρα βουλευτές του.

Για την εύνοια και την ψήφο των εκλογέων συναγωνίζονται συνολικά 33 κόμματα (το 1994 ήταν 22), όμως απ' αυτά κατέρχονται με λίστες και στα 16 γερμανικά κρατίδια, τα εξής κόμματα: SPD, FDP, Πράσινοι, ΚΟΔΗΣΟ, οι ακροδεξιοί - Ρεπουμπλικάνοι και Γερμανική Λαϊκή Ενωση (DVU) - οι Γκρίζοι και το αντιευρώ κόμμα Προ-DM.

H CDU κατέρχεται με λίστες σε 15 κρατίδια, εκτός από το κρατίδιο της Βαυαρίας, στο οποίο κατέρχεται το σύμμαχό της κόμμα CSU. Στη Βαυαρία εξάλλου προηγούνται και τοπικές εκλογές στις 13 Σεπτέμβρη.

Από όλες τις ως τώρα σφυγμομετρήσεις, θεωρείται σαν πιθανό (ή ίσως βέβαιο), ότι η σύνθεση του μελλοντικού Μπούντεσταγκ θα είναι περίπου η ίδια και όλα τα άλλα κόμματα θα μείνουν έξω από το νυμφώνα.

Κάτι το ιδιαίτερο στις γερμανικές εκλογές - εκτός από την απαραίτητη βάση του 5% των ψήφων για την επιτυχία - είναι α) ότι ένα κόμμα μπορεί να μη συγκεντρώσει το 5%, αλλά να επιτύχει με 3 απευθείας εκλεγόμενους (πλειοψηφούντες - με "σταυροκούκι") βουλευτές να μπει στο Μπούντεσταγκ. (Αυτό έγινε με το ΚΟΔΗΣΟ το 1994). Φυσικά τόσο το καλύτερο για το ΚΟΔΗΣΟ, αν εκτός από τους 3 ή και περισσότερους "απευθείας" βουλευτές, συγκεντρώσει και το 5%. Τότε η δύναμή του σε βουλευτές θα είναι αρκετά μεγαλύτερη. β) Οτι ο εκλογέας έχει δύο ψήφους, στην ουσία δηλαδή μια ψήφο, που όμως καταμερίζεται ως εξής: Μια φορά βάζει ένα σταυρό στον βουλευτή της προτίμησής του, π.χ. SPD (1η ψήφος) και την ίδια στιγμή σταυρώνει ένα άλλο κόμμα, π.χ. το ΚΟΔΗΣΟ. Αποτέλεσμα: να πλειοψηφήσει το κόμμα με τους περισσότερους σταυρούς (2η ψήφος), αλλά να επιτύχει και ο "σταυρωμένος" βουλευτής του άλλου κόμματος (με τη λεγόμενη 1η ψήφο).

Είναι αδύνατο, αλλά και χωρίς νόημα να μεταφέρουμε στις στήλες του "Ριζοσπάστη" τα αισιόδοξα ή απαισιόδοξα προγνωστικά για τα διάφορα κόμματα που επί μήνες παρουσίασαν οι δημοσκοπήσεις των αρκετών γερμανικών ινστιτούτων δημοσκοπήσεων. Μόνο τούτο θέλουμε να σημειώσουμε, ότι - σχεδόν χωρίς εξαίρεση - το SPD φέρεται σαν το κόμμα με τα μεγαλύτερα ποσοστά ψήφων - πάντως κάτω του 50% και συγκεκριμένα τόσο στη Δυτική, όσο και στην Ανατ. Γερμανία με συνολικό ποσοστό 41 - 43%, ενώ η CDU στη μεν Δυτική με ένα σταθερό ποσοστό 38%, ενώ στην Ανατολική με ποσοστό μόνο 30%.

Οπως ξέρουμε και από τις ελληνικές εκλογές στη γνώμη των εκλογέων - πριν φτάσουν στις κάλπες - παίζουν ρόλο διάφοροι παράγοντες: Οικονομικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί αλλά και ψυχολογικοί και δημαγωγικοί. Στην περίπτωση της Γερμανίας τέτοιοι λόγοι είναι: η στρατιά των ανέργων και ημιανέργων, που δε θέλει και δεν μπορεί μέσα στο σημερινό σύστημα να μειωθεί, οι περικοπές ή και ολοκληρωτικές εξαφανίσεις κοινωνικών παροχών και δικαιωμάτων, η χειροτέρευση των συστημάτων παιδείας, υγείας, πολιτισμού, η έλλειψη προοπτικής των νέων, η θησαύριση των ολίγων προνομιούχων και το συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό των φτωχών στην πλουσιότερη χώρα της Ευρώπης. Η υποσχόμενη άνθηση των τοπίων στην πρώην ΓΛΔ δε μυρίζουν ακόμα άνοιξη, αλλά αντίθετα έχουν ακόμα... βαρυχειμωνιά, και ακριβώς σ' αυτό το πρώην σοσιαλιστικό τμήμα της Γερμανίας, οι δημαγωγοί της ακροδεξιάς βρίσκουν ευκολότερο έδαφος διείσδυσης στα απογοητευμένα και αγανακτισμένα τμήματα του πληθυσμού, ιδιαίτερα των νέων. Ετσι κατόρθωσαν να στέλνουν σε τοπική Βουλή - στο κρατίδιο της Σαξωνίας - Ανχάλτης - αντιπροσώπους τους με το αρκετά υψηλό ποσοστό του 12,9%. Η έκπληξη αυτή μπορεί να επαναληφθεί στις 27 Σεπτέμβρη και στο κρατίδιο του Μεκλενμβούργου - Πρόσω Πομερανίας που έχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας από όλα τα άλλα - παλιά και νέα - κρατίδια της ενωμένης Γερμανίας. Για τους διάφορους αυτούς λόγους εξακολουθεί να υφίσταται και το χάσμα ανάμεσα στους κατοίκους των δύο - ως το 1990 - ανεξάρτητων και με διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά και πολιτικά συστήματα γερμανικών κρατών. Το επιβεβαίωσε αυτό και ο πρόεδρος του γερμανικού κράτους Ρόμαν Χέρτζοκ στην εφημερίδα "Bild" στα τέλη του Ιούλη, λέγοντας ότι ναι μεν δεν πιστεύει ότι η τάφρος ανάμεσα σε Δυτικούς και Ανατολικούς έγινε βαθύτερη, αλλά "δυστυχώς τη βλέπει κανείς πάλι καθαρότερα". Πρόσθεσε ότι τάφροι θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν, όσο το ανατολικό τμήμα δεν έχει εξισωθεί οικονομικά με το δυτικό.

Ενώ όμως έτσι έχουν τα πράγματα, ο Χέλμουτ Κολ και το κόμμα του δίνουν υποσχέσεις να συνεχίσουν την ως τα σήμερα πολιτική τους που "ένωσε τη Γερμανία, ενώνει την Ευρώπη" και εφάρμοσε παντός είδους ευεργετικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Οπως όμως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, οι εκλογείς φαίνεται να έχουν διαφορετική γνώμη. Θέλουν να μην κυβερνώνται συνεχώς από τα συντηρητικά κόμματα της αστικής τάξης, θέλουν - μετά από 16 χρόνια - αλλαγή.

Τι είδους αλλαγή όμως; Μόνο προσώπων ή και πολιτικής; Μια πρόσφατη μελέτη συνεργάτη του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του (άλλοτε Δυτικού) Βερολίνου διαπιστώνει ότι 1/3 των Γερμανών πολιτών αποκρούει το δημοκρατικό σύστημα, όπως είναι διατυπωμένο στο γερμανικό Σύνταγμα, ενώ άλλο 1/3 αποκρούει τη δημοκρατία, όπως την έχουν καταντήσει τα κόμματα.

Τόσο γι' αυτό το τελευταίο, όσο και για όλα τα άλλα προαναφερόμενα ζητήματα, το SPD και ο επίδοξος καγκελάριος Σρέντερ επιρρίπτουν την αποκλειστική ευθύνη στη 16χρονη κακή πολιτική της CDU, προσωπικά του καγκελάριου Κολ και των συνεργατών του. Ρίχνουν πολύ βάρος στην αντικατάσταση των προσώπων που κυβερνούν τέσσερις τετραετίες και εμφανίζουν τον Σρέντερ σαν τον νέο, τον δυναμικό, τον νεοτεριστή - ένα είδος Κλίντον, Μπλερ και Ζοσπέν. Αυτός ο τονισμός στο "δυναμισμό" του Σρέντερ έδωσε τη δυνατότητα στον χριστιανοδημοκράτη υπουργό Ερευνας, Γίργκεν Ρίτγκερς, να γράψει σκωπτικά ότι οι εκλογείς "έχουν παρατηρήσει ότι δεν πρόκειται να εκλέξουν έναν Κλαρκ Γκέιμπλ και ότι ο εκλογικός αγώνας δε διεξάγεται στο Χόλιγουντ".

Τι όμως θέλει πραγματικά ο σοσιαλδημοκράτης υποψήφιος; Στις 20 Αυγούστου παρουσίασε στο Βερολίνο το κυβερνητικό "πρόγραμμα εκκίνησης των 100 πρώτων ημερών". Μ' αυτό υπόσχεται να καταπολεμήσει την ανεργία με μια νέα έκδοση της "Συμμαχίας για εργασία", που απέτυχε επί Κολ. Να δώσει ως το τέλος του έτους δυνατότητα επαγγελματικής εκπαίδευσης ή εργασίας σε 100.000 νέους. Μέσα στο 1999 να αυξήσει το μηνιαίο παιδικό επίδομα για το πρώτο και δεύτερο παιδί ως το ποσό των 250 μάρκων. Να εμποδίσει τη σχεδιαζόμενη από το Γενάρη 1999 μείωση των συντάξεων. Να πάρει μέτρα για τη βελτίωση της παιδείας και υγείας, να μεταρρυθμίσει προς όφελος των φοιτητών τις προϋποθέσεις της υποτροφίας. Να επιδιώξει, σαν πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ από το Γενάρη 1999, να συμφωνηθεί ένα "ευρωπαϊκό σύμφωνο απασχόλησης". Σύνολο εξόδων γύρω στα 1,5 δισεκατομμύρια μάρκα...

Ηχηρές βέβαια υποσχέσεις και μάλιστα σε ένα τόσο σύντομο διάστημα, υπό τον όρο βέβαια ότι θα σχηματίσει "αυτοδύναμη" σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση και δε θα αναγκαστεί να σχηματίσει κυβέρνηση με άλλα κόμματα, που θα φέρουν αντιρρήσεις στο πρόγραμμα.

Πέρα όμως από τις υποσχέσεις, τι θα κάνει στην πράξη για την "αλλαγή" που υπόσχεται; Από το ίδιο το κόμμα του ακούγονται σχετικά προειδοποιητικές φωνές. Ετσι ο Αντρέας Βερ, πρώην πρόεδρος της κομματικής οργάνωσης των "Γιούσος" - σοσιαλδημοκρατικής νεολαίας - τον Βερολίνου έγραφε στις 15 Αυγούστου ότι ο Σρέντερ "ακολουθεί απαρέγκλιτα το στόχο μιας αναδόμησης της σοσιαλδημοκρατίας σε ένα κόμμα, το οποίο δε θα αμφισβητεί πια βασικές νεοφιλελεύθερες κατευθυντήριες αποφάσεις".

Ο Χάινερ Χάλμπερστατ, γνωστό μέλος του SPD στη Φραγκφούρτη από το 1945, σημείωνε σε άρθρο του σε εφημερίδα του Βερολίνου, στις 18 Αυγούστου, ότι οι αριστεροί μέσα στο SPD, "ξεκινάνε από το γεγονός ότι η κοινωνική κρίση με όλες τις κοινωνικοπολιτικές συνέπειές της θα οξυνθεί παραπέρα και μετά την ανάληψη της κυβέρνησης από τον Σρέντερ... Το αν η κυριαρχούσα τώρα (στο SPD) ελίτ των νεοτεριστών και της ηγεσίας θα καθορίσει τον κοινωνικό ρόλο του SPD, σύμφωνα με τις δικές τους αντιλήψεις δεν είναι ορατό ακόμα". Τέλος ο Οσκαρ Νεγκτ σε βιβλίο του που κυκλοφόρησε φέτος, σημειώνει: "Τι είδους αλλαγή μπορεί να αναμένεται από πολιτικούς του κόμματος (SPD) που τρομάζουν ήδη μπροστά σε μια φράση του προγράμματος του κόμματός τους ότι "επιδιορθώσεις στον καπιταλισμό δεν επαρκούν"";

Αυτά τα λόγια ενδεικτικά, για να περάσουμε στην "ομολογία πίστεως" του Σρέντερ που έκανε στο διεθνή Τύπο στην Ουάσιγκτον μετά τη συνομιλία του με τον Μπιλ Κλίντον στις αρχές Αυγούστου. Είπε: Η πολιτική του Κλίντον έχει πολλά κοινά σημεία με την προσπάθεια των σοσιαλδημοκρατών "να βρουν ένα τρίτο δρόμο". Διαβεβαίωσε τον Αμερικανό Πρόεδρο ότι η κυβέρνησή του δε θα αλλάξει ουσιαστικά τη γερμανική εξωτερική πολιτική: "Εδώ θα υπάρξει μεγάλος βαθμός σταθερότητας και συνέχειας. Η σχέση μας (με τις ΗΠΑ) στηρίζεται στις κοινές αξίες των ανθρώπων και των λαών". Πρόσθεσε ότι μια σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση - εφόσον προϋπάρξει εντολή του ΟΗΕ - "δε θα αποφύγει την ευθύνη (της επέμβασης στο Κοσσυφοπέδιο) στα πλαίσια του ΝΑΤΟ". Ανάλογα είναι και τα σχόλια γερμανικών εφημερίδων, που επακολούθησαν: "Ο Σρέντερ αποδέχτηκε στην Ουάσιγκτον χωρίς περιορισμούς να συνεχίσει την ως τώρα ευρω-ατλαντική εξωτερική πολιτική. Πήρε μάλιστα εμφαντικά υπό την προστασία του την (τωρινή) κυβέρνηση. Κατά τον Σρέντερ η Γερμανία θα μετάσχει και μελλοντικά με στρατιωτικά μέσα σε διεθνείς δραστηριότητες ειρήνης" ("Berliner Zeitung"). "O Σρέντερ μπόρεσε να αναφέρει (στους δημοσιογράφους) για την εγκάρδια ατμόσφαιρα της συνομιλίας και της μεγάλης συμφωνίας στα σημαντικά ζητήματα, που συγκινούν αυτόν τον καιρό τον κόσμο, όπως η κρίση στην Ασία, η Βοσνία ή ο πόλεμος στο Κοσσυφοπέδιο... Ο Κλίντον βρήκε στον Γερμανό πολιτικό μια συγγενική ψυχή..." ("Frankfurter Allgemeine Zeitung").

Με έναν σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο θα ήταν αυταπάτη να περιμένει κανείς αλλαγή της γερμανικής πολιτικής απέναντι στα Βαλκάνια και την Ελλάδα. Η στρατιωτική παρουσία και επέμβαση στο βαλκανικό χώρο θα συνεχιστεί ή μάλλον η φιλοτουρκική στάση δε θα αλλάξει, και ούτε επιστροφή του κατοχικού δανείου ή αποζημιώσεις των θυμάτων του ναζισμού πρόκειται να δοθούν.

Το ΚΟΔΗΣΟ είναι αυτή τη στιγμή το ισχυρότερο αριστερό κόμμα στη Γερμανία (περί τα 100.000 οργανωμένα μέλη). Εχει αρκετή δύναμη στην πρώην ΓΛΔ (τρίτο κόμμα, με ποσοστό γύρω στα 20%) και παρά το "κυνήγι των μαγισσών" από τις δεξιές και συντηρητικές δυνάμεις, δε φαίνεται να έχει χάσει στο ανατολικό τμήμα αυτή την επιρροή. Η προσπάθειά του είναι να επεκτείνει τη δράση και επιρροή του στη Δυτική Γερμανία, ώστε να επιτύχει το 5% και να αυξήσει την κοινοβουλευτική του δύναμη στο Μπούντεσταγκ.

Πρόσφατα η ηγεσία του έκανε τέτοιες δηλώσεις, που από μαρξιστικές - λενινιστικές δυνάμεις χαρακτηρίστηκαν σαν "νέα δεξιά στροφή και νέα απόδειξη" για το ρεφορμιστικό χαρακτήρα του ηγετικού πυρήνα: ότι π.χ. η πρώην ΓΛΔ ήταν δικτατορία ενός κόμματος, ότι δεν ήταν κράτος δικαίου, ότι το τείχος του Βερολίνου δεν ήταν τείχος ειρήνης, αλλά "στίγμα", ότι η ΓΛΔ επενέβη το 1968 και βοήθησε στην κατάπνιξη της "Ανοιξης της Πράγας" και ότι για όλα αυτά το ΚΟΔΗΣΟ ζητάει συγνώμη. Μετά απ' αυτό, ρώτησαν επιστολογράφοι στην εφημερίδα "Νόιες Ντόιτσλαντ", γιατί αυτές οι διαρκείς μετάνοιες και πότε επιτέλους θα ζητήσουν οι αντίπαλοι συγνώμη για τα πολλά εγκλήματα και ανομήματά τους. Ωστόσο και οι διαφωνούντες θα δώσουν την ψήφο τους στο ΚΟΔΗΣΟ, γιατί δεν παύει να είναι ένα αριστερό κόμμα - αριστερά από το SPD - και να υπερασπίζεται στη Βουλή τα τρέχοντα λαϊκά συμφέροντα.

Θ. ΒΟΡΕΙΟΣ

Με έναν σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο θα ήταν αυταπάτη να περιμένει κανείς αλλαγή της γερμανικής πολιτικής απέναντι στα Βαλκάνια και την Ελλάδα. Η στρατιωτική παρουσία και επέμβαση στο βαλκανικό χώρο θα συνεχιστεί ή μάλλον η φιλοτουρκική στάση δε θα αλλάξει, και ούτε επιστροφή του κατοχικού δανείου ή αποζημιώσεις των θυμάτων του ναζισμού πρόκειται να δοθούν.