Υγρότοποι πηγή ζωής

Ο άνθρωπος ακόμα και σήμερα εξαρτάται άμεσα από τα οικοσυστήματα, βασικό χαρακτηριστικό των οποίων είναι το νερό. Η ζωή ξεκίνησε μέσα σ' αυτό και δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτό. Μεγάλος αριθμός χλωροπανίδας με πολύπλοκα δίκτυα βιολογικών σχέσεων, ζει μέσα στους υγρότοπους. Οι τελευταίοι αποτελούν τον καλύτερο δείκτη του περιβαλλοντικού επιπέδου της περιοχής που ανήκουν. Τα οφέλη τους είναι τεράστια. Συγκρατούν τα εποχιακά νερά και αποφεύγονται οι πλημμύρες. Λειτουργούν σαν φυσικοί μηχανισμοί καθαρισμού των νερών και παρεμποδίζουν τα αλμυρά νερά να εισβάλουν στους υδροφόρους ορίζοντες. Προστατεύουν τις ακτές από διάβρωση. Λειτουργούν ως τόποι ωοτοκίας ψαριών και αναπαραγωγής πουλιών. Τέλος, είναι καταφύγιο για πολλά σπάνια είδη του ζωικού βασίλειου.

Η ελληνική πραγματικότητα

Πριν από τρία χρόνια σημειώναμε την ύπαρξη 100 υγρότοπων στην Ελλάδα (Ριζοσπάστης 11 - 4 - 92). Η παρούσα μελέτη αποκαλύπτει ότι υπάρχουν πάνω από τετρακόσιοι. Καταλαμβάνουν έκταση 2 εκατ. στρέμματα και διαχέονται σ' όλο τον ελλαδικό χώρο. Είμαστε η μοναδική χώρα της Ευρώπης που διαθέτουμε τόσους πολλούς τύπους οικοσυστημάτων. Παράλληλα πουθενά στην ήπειρό μας δεν έχει διατηρηθεί τόσο μεγάλη βιοποικιλότητα (σ. σ. 6.000 είδη φυτών, 107 είδη ιχθυοπανίδας, 16 αμφίβια, 58 ερπετά, 450 είδη πουλιών). Κι όμως αυτός ο θαυμαστός πλούτος κινδυνεύει. Από την άγνοιά μας και κυρίως από τους γνωστούς αετονύχηδες με τις καταπατήσεις, τα μπαζώματα και όλες τις άλλες "ευγενείς" δραστηριότητες, πότε με τις πλάτες των κρατικών υπηρεσιών και πότε με τον ωχαδερφισμό και την αδιαφορία τους.

Οι στόχοι της μελέτης

Κατ' αρχήν έπρεπε να αποτυπωθούν οι υπάρχοντες υγρότοποι. Τόσο σε επίπεδο νομού, όσο και σε επίπεδο περιφέρειας. Ακόμα έπρεπε να δίνονται τα βιοτικά και αβιοτικά στοιχεία τους, η τοποθεσία, ο τύπος, οι χρήσεις που γίνονται, οι σπουδαιότερες σημερινές αξίες, οι ρύποι, τα αίτια των αλλοιώσεων, το υφιστάμενο καθεστώς προστασίας και μια σειρά άλλα στοιχεία. Να σημειώσουμε, ότι θα υπάρξει περαιτέρω επεξεργασία έτσι ώστε να υπάρχει δυναμική παρακολούθηση και εκτιμήσεις για την εξέλιξή τους με τον εμπλουτισμό με νέα στοιχεία των αρχείων που δημιουργήθηκαν. Στα οχτώ παραρτήματα της μελέτης, μπορεί κανείς να βρει τον τρόπο που καταρτίστηκε η έρευνα και τους αποδέκτες της. Γεωγραφικά στοιχεία των υγροτόπων. Τη σύμβαση Ραμσάρ. Το ΠΔ 66/81 για την προστατευόμενη χλωροπανίδα της χώρας μας, τη Σύμβαση της Βέρνης και την Οδηγία 79/409 της ΕΟΚ.

Μελετώντας την απογραφή

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα υγρότοπου για να σας δείξουμε την πληθώρα των στοιχείων που καταγράφονται λ. χ. τη Μικρή Πρέσπα. Ξεκινά με τον κωδικό του υγρότοπου και τις γεωγραφικές του συντεταγμένες. Αμέσως μετά έχουμε την περιφέρεια που ανήκει (Δ. Μακεδονία), το νομό (Φλώρινας), την τοποθεσία (0.1 χιλιόμετρα από την κοινότητα Μικρολίμνη), το υπερθαλάσσιο ύψος της (853 μέτρα) και το εμβαδόν της (48.000 στρέμματα). Ακολουθεί ο τύπος του υγρότοπου, όπου δίνεται η εξής περιγραφή: "εσωτερική μονίμως κατακλυσμένη λίμνη γλυκού νερού, εσωτερικό περιοδικώς κατακλυζόμενο έλος γλυκού νερού". Ως αβιοτικά γνωρίσματα καταγράφονται: "λίμνη που σχηματίστηκε πιθανώς κατά τη διάρκεια του τριτογενούς. Η λίμνη ήταν ενωμένη με τη Μεγάλη Πρέσπα από την οποία χωρίστηκε εξαιτίας των αποθέσεων παρακείμενων χειμάρρων. Το γεωλογικό υπόβαθρο αποτελείται από ασβεστόλιθους και πυριτικά πετρώματα. Στα βιοτικά γνωρίσματα περιγράφεται η βλάστηση (σ. σ. που είναι χωρισμένη σε τέσσερις κατηγορίες: υδροφυτική, υγρών λιβαδιών, καλαμώνων και τα δενδρώδη παρυδάτια) και η πανίδα που αναφέρεται στα ψάρια, τα πτηνά και τα θηλαστικά. Ως σπουδαιότερες σημερινές αξίες σημειώνονται η υδρευτική, η αρδευτική, η αλιευτική, η πολιτιστική, η επιστημονική, η εκπαιδευτική και της αναψυχής. Ως χρήσεις έχουμε: ύδρευση, άρδευση, αλιεία, αναψυχή και τουρισμό. Τα αίτια αλλοιώσεων είναι η κατασκευή υδραυλικών έργων, η υπεραλίευση και η επέκταση των αγροτικών καλλιεργειών. Ως ρύπους έχουμε τα υγρά και στερεά απόβλητα των οικισμών και των τουριστικών εγκαταστάσεων. Στο υφιστάμενο νομικό καθεστώς προστασίας διαβάζουμε ότι η λίμνη είναι στις προστατευόμενες περιοχές της Σύμβασης Ραμσάρ, Βαρκελώνης, της οδηγίας 79/409, είναι εθνικός δρυμός, απαγορεύονται οι εκχερσώσεις, οι γεωτρήσεις, οι επιχωματώσεις και οι αθλητικές εγκαταστάσεις. Ως θετικές ενέργειες ορίζονται η αναφορά της περιοχής σε διεθνείς καταλόγους, η ύπαρξη μελετών διαχείρισης και τα διάφορα προγράμματα ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης. Στο τέλος παρατίθεται πλούσια βιβλιογραφία. Κι όλα αυτά και για τους 400 υγρότοπους. Μια δουλιά που μόνο θετικά σχόλια μπορεί να αποσπάσει.