Χρειάστηκε να περάσει ένας χρόνος και κάτι για να έρθει πριν μερικές μέρες μια απόφαση της κυβέρνησης να πείσει και τους τελευταίους αμετάπειστους ότι και αυτός ο θεσμός, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, μακροχρόνιο αίτημα του κινήματος της Αυτοδιοίκησης, στήθηκε τελικά όχι για να ικανοποιήσει τις πραγματικές ανάγκες, αλλά για να γίνει το "μακρύ χέρι" της κυβερνητικής αντιλαϊκής πολιτικής και των ΕΟΚικών σχεδιασμών. Η ανάδειξη της περιφέρειας σε "χωροφύλακα" της κεντρικής διοίκησης επί των πάντων, αλλά και σε "όχημα" της εφαρμογής των επιλογών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έρχεται να δώσει μια πρώτη "γεύση" των πραγματικών αιτιών που ο νέος θεσμός υποβαθμίστηκε, πριν ακόμη λειτουργήσει καλά καλά. Για όλα τα παραπάνω, για το μέλλον του θεσμού, αλλά και για το τι μπορεί να γίνει για να αλλάξει αυτή η πορεία, συζητάμε με τον Χρήστο Λαζαρίδη,νομαρχιακό σύμβουλο Αθήνας με τη "Νομαρχιακή Αγωνιστική Συνεργασία".

- Πέρασαν 14 μήνες από την τυπική έναρξη λειτουργίας του θεσμού της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Τι άλλαξε στις νομαρχίες και προς ποια κατεύθυνση;

- Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, αν και αιρετή, τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της ακολούθησε τους ίδιους τρόπους λειτουργίας όπως και όταν οι νομάρχες ήταν διορισμένοι. Ασφαλώς ξεχώρισαν ορισμένα πράγματα. Το πρώτο είναι η προσπάθεια "εκσυγχρονισμού" του διοικητικού τους μηχανισμού και το δεύτερο, η προσπάθεια να προσαρμοστεί το πολιτικό αυτό όργανο - για μας τουλάχιστον αποτελεί πολιτικό όργανο - στη γενικότερη πολιτική που επικρατεί σήμερα στη χώρα μας. Δηλαδή, την κυβερνητική πολιτική της λιτότητας, της αποβιομηχάνισης, της ιδιωτικοποίησης, της ακρίβειας, του αυταρχισμού και της καταστολής των αγώνων των εργαζομένων. Οπως επίσης και να εναρμονιστεί πλήρως, εκεί τουλάχιστον που της δόθηκε η ευκαιρία, με τις επιταγές και τις εντολές της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Δε νομίζουμε, δηλαδή, ότι η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση στον πρώτο χρόνο λειτουργίας της μπόρεσε να φτάσει σε ένα τέτοιο επίπεδο λειτουργίας, ώστε να δικαιολογήσει το ρόλο της και ιδιαίτερα τη συμβολή και τη συμμετοχή της στη γενικότερη πολιτική ανάπτυξης, που θα έπρεπε σαν τέτοιο πολιτικό όργανο να κάνει.

- Σε ποιους τομείς εφαρμόστηκε κατ' αρχάς αυτή η πολιτική και με ποιον τρόπο;

- Εφαρμόστηκαν πιστά, στο βαθμό που ήταν δυνατόν, στους προϋπολογισμούς, τους κανονισμούς εσωτερικής λειτουργίας, στα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων, οι νόμοι 2218 και 2240. Αυτοί οι νόμοι δε δίνουν μεγάλες δυνατότητες να ξεφύγει από το παλιό πλαίσιο η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Εάν και εφόσον όμως, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, υπάρχει από πλευράς Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης πολιτική βούληση, μπορεί να ξεφύγει από μια τέτοια κατεύθυνση και να αναδείξει κατά καίριο τρόπο ένα ρόλο, λίγο - πολύ θα έλεγα, προοδευτικό. Ομως, η πολιτική αυτή βούληση δεν υπήρξε ούτε υπάρχει σε όλα τα ζητήματα που αντιμετώπισε και συζήτησε το Νομαρχιακό Συμβούλιο, για να φέρουμε ένα παράδειγμα, της Αθήνας. Δε δόθηκε αγωνιστική απάντηση στις πολιτικές που της επιβάλλονται.

- Τη βδομάδα που μας πέρασε η κυβέρνηση προχώρησε στην αναβάθμιση των περιφερειών και την "κατάργηση" των περιφερειακών διευθυντών. Τι πρόκειται να αλλάξει για τις νομαρχίες;

- Κατ' αρχάς πρέπει να πούμε ότι το ζήτημα των αρμοδιοτήτων του περιφερειακού διευθυντή και η αντικατάστασή του από διοικητικό υπάλληλο αποτέλεσε πάγιο αίτημα των νομαρχών από τις πρώτες μέρες εγκατάστασής τους, όπως και του συλλογικού τους οργάνου, της Ενωσης Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδας (ΕΝΑΕ). Ομως, σύμφωνα με όσα "έτρεξαν" σαν φήμες και με αυτά που αποφάσισε πολύ πρόσφατα το Υπουργικό Συμβούλιο αποδείχτηκε ότι μπορεί μεν να "φεύγει" ο περιφερειακός διευθυντής, αλλά στην ουσία δεν αλλάζει τίποτα. Κι αυτό γιατί ο ανώτερος υπάλληλος που θα τον αντικαταστήσει, θα είναι κάτω από την εποπτεία του περιφερειάρχη και όλες οι αρμοδιότητες του περιφερειακού διευθυντή θα μεταφερθούν στον περιφερειάρχη. Θα δημιουργηθεί δηλαδή ένα γιγαντιαίο όργανο με κρατική οντότητα, η περιφέρεια, που θα έχει διοικητική, οικονομική και πολιτική εξουσία και το οποίο και μέσα από το περιφερειακό ταμείο, που δημιουργείται τώρα με την κατάργηση του νομαρχιακού, θα μπορέσει να ελέγχει όλη την οικονομική πορεία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

Αρα λοιπόν, βλέπουμε ότι ουσιαστικά τα πράγματα θα παραμείνουν ως είχαν, ίσως η κατάσταση και να χειροτερεύσει, μιας και ο περιφερειάρχης θα είναι αυτός που θα παίζει πρωταρχικό ρόλο, όχι μόνο απέναντι στην πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση, αλλά και απέναντι στην πολιτική που θέλει να περάσει μέσω των περιφερειών η Ευρωπαϊκή Ενωση. Η Ευρωπαϊκή Ενωση στοχεύει στον έλεγχο των νομών και των περιφερειών μέσω αυτού του νέου θεσμού που πάει να δημιουργηθεί, δηλαδή η δημιουργία της περιφέρειας.

Κατ' αρχάς δε θα υπάρχει το νομαρχιακό ταμείο και οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες της νομαρχίας δε θα μπορούν να εκτελούνται από την ίδια τη νομαρχία. Το Περιφερειακό Ταμείο, που ας μην ξεχνάμε ότι είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, θα αποφασίζει πού και πώς θα δοθούν τα σημαντικότερα κονδύλια ιδιαίτερα για τα έργα.

Αλλωστε, όσον αφορά τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, οι συγκρούσεις που υπήρχαν μεταξύ νομαρχών και περιφερειακών διευθυντών ήταν μόνο για ορισμένα ζητήματα που αφορούσαν νομή εξουσίας και τίποτα περισσότερο. Οπως για παράδειγμα ποιος θα έλεγχε τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, παιδικούς σταθμούς, ιδρύματα κτλ. Βλέπανε και βλέπουν το δέντρο, χάνοντας το δάσος.

- Ποια είναι η κατάσταση των νομαρχιών από άποψη υλικοτεχνικής υποδομής και προσωπικού;

- Δεν έχει αλλάξει τίποτα. Να φανταστείτε ότι ακόμη και ένα συνεργείο κατεδάφισης, που θέλουμε να στήσουμε στη νομαρχία της Αθήνας, δεν μπορούμε, γιατί δεν υπάρχουν οι απαραίτητοι πόροι. Από πλευράς γενικότερων πόρων υπάρχει η ίδια και χειρότερη μείωση των πόρων σε όλους τους τομείς, υγεία, κοινωνική πρόνοια, παιδεία, περιβάλλον. Και η οικονομική αυτή δυσπραγία θα συνεχιστεί και το '96 και σε χειρότερη μορφή, αφού ο προϋπολογισμός των νομαρχιών, που εγκρίθηκε και εντάχθηκε στον κρατικό προϋπολογισμό, δε θα μπορέσει να λύσει κανένα από τα οικονομικά προβλήματα που έθεταν οι νομαρχίες με τους προτεινόμενους προϋπολογισμούς τους. Ο προϋπολογισμός της Αθήνας, για παράδειγμα, ήταν της τάξης των 320 δισεκατομμυρίων δραχμών και, τελικά, αυτός που εγκρίθηκε δεν ξεπερνά τα 150 δισεκατομμύρια δραχμές. Με λίγα λόγια η νομαρχία υποχρεώνεται να λειτουργήσει μέσα σε αυτό το περίφημο πρόγραμμα "σύγκλισης", όπως ακριβώς ετοιμάζουν τα αρμόδια υπουργεία Οικονομικών και επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Σε αυτό το πρόγραμμα θα λειτουργήσει και η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση με όλες τις αρνητικές επιδόσεις που θα έχει στη δραστηριότητά της.

Το θέμα του προσωπικού, ιδιαίτερα για τις υπηρεσίες της υγείας και της παιδείας, είναι πάρα πολύ σοβαρό. Τουλάχιστον από τις επαφές που είχαμε εμείς από τις αρχές του χρόνου με τους αρμόδιους διευθυντές και προϊσταμένους, διαπιστώσαμε ότι οι υπηρεσίες αυτές λειτουργούν σχεδόν με το μισό από το προσωπικό που απαιτείται για μια στοιχειώδη, σωστή λειτουργία της. Σχεδόν σε όλες τις νομαρχίες παρατηρείται το ίδιο φαινόμενο. Δεν υπάρχει το αναγκαίο προσωπικό που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει στοιχειωδώς τις ανάγκες του κόσμου.

- Για ποιο λόγο, λοιπόν, προβλήθηκε από τους αιρετούς νομάρχες τόσο έντονα μόνο το ζήτημα του περιφερειακού διευθυντή, υποβαθμίζοντας ουσιαστικά τα παραπάνω σοβαρά προβλήματα;

- Οι νομάρχες έβλεπαν και βλέπουν αυτή την κατάσταση, αλλά δε θέλησαν και δε θέλουν να προβάλλουν αγωνιστικά ένα τέτοιο αίτημα, όπως και άλλα αιτήματα που υπάρχουν σήμερα στα πλαίσια της λειτουργίας του θεσμού, για καθαρά πολιτικούς λόγους. Είτε γιατί κινούνται στα πολιτικά πλαίσια της κυβέρνησης, είτε γιατί αποτελούν συναινετικούς παράγοντες σε σχέση με την εφαρμοζόμενη πολιτική. Δε νομίζω ότι έπεσαν σε παγίδα. Το μόνο που ζητούσαν οι νομάρχες ήταν κάποιες αρμοδιότητες επουσιώδεις, οι οποίες δεν είχαν να κάνουν καθόλου με αναπτυξιακά ζητήματα, αλλά με ορισμένες ασυμβατότητες που υπήρχαν μεταξύ των περιφερειακών διευθυντών και των ίδιων.

- Ποιες είναι οι προβλέψεις σας για το θεσμό στο φόντο αυτών των εξελίξεων;

- Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, θα παγιωθεί, θα υποβαθμιστεί εντελώς ο ρόλος της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και πλέον θα υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Θα είναι απλώς ένας μεσάζων. Εχουμε πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν αυτόν το ρόλο από τώρα: Το Νοσοκομείο της Δυτικής Αθήνας, η περιφερειακή του Υμηττού κ. ά. Σε τέτοια ζητήματα διαπιστώθηκε ο ρόλος που καλείται να παίξει ο αιρετός νομάρχης. Είναι πάρα πολύ ξεκαθαρισμένο και δε νομίζω ότι μπορεί να χωρέσει καμία αμφισβήτηση.

- Μπορεί να παίξει διαφορετικό ρόλο η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση;

- Ενας διαφορετικός ρόλος που μπορεί να παίξει η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση είναι εφικτός υπό έναν όρο: Οτι θα μπορέσει η νομαρχία να αποτελέσει ένα μαχητικό πολιτικό οργανισμό, αγωνιστικό, διεκδικητικό και από τη στιγμή που θα αντισταθεί σε όλους αυτούς τους σχεδιασμούς. Ετσι θα μπορούσε να δημιουργήσει θετικά, προοδευτικά βήματα σε ορισμένα ζητήματα τουλάχιστον, αφού ας μην ξεχνάμε ότι ο θεσμός λειτουργεί στα πλαίσια ενός συγκεκριμένου συστήματος. Πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν, αρκεί να καταλάβουν οι νομάρχες τον πραγματικό τους ρόλο. Ρόλο που αφορά στην ανάδειξη των λαϊκών προβλημάτων, στην προσπάθεια επίλυσής τους με διεκδικητικό τρόπο. Η μόνη φωνή ουσιαστικής αντίστασης μέχρι σήμερα ήταν αυτή της ΝΑΣ. Ακόμη και μετά την ψήφιση του προϋπολογισμού, εκτός από μεγαλοστομίες και λεονταρισμούς, δεν υπήρξε καμία συνέχεια από τις πλειοψηφίες.

Εμείς είχαμε πει από τον Νοέμβρη ακόμη ότι πρέπει να προχωρήσουμε αγωνιστικά, να ενημερωθεί ο λαός, να κλείσουν οι νομαρχίες. Γιατί αλλιώς οι νομαρχίες θα κλείσουν κάποια στιγμή αναγκαστικά, γιατί δε θα μπορούν να λειτουργήσουν και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου. Και έτσι όπως διαμορφώνεται η κατάσταση, η γνώμη μου είναι ότι δε θα αργήσει η στιγμή που θα εισβάλει και στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση η ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών της και η ανταποδοτικότητα για την εξεύρεση πόρων.

Θέλουμε λοιπόν μια Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση που να αντιστέκεται, να ασχολείται πραγματικά με τα προβλήματα του λαού, που θα προχωρά σε διεκδικητικούς αγώνες, δε θα συναινεί και δε θα υποτάσσεται στην κυβερνητική πολιτική και την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ