Ντέιβιντ Στράδερν (στη μέση)

Σήμερα, λοιπόν, που ο παγκοσμιοποιημένος, πια, Μακαρθισμός ξαναχτυπάει δυνατά την πόρτα μας, η ταινία του Αμερικανού ηθοποιού και σκηνοθέτη γίνεται εφιαλτικά επίκαιρη. Την ίδια στιγμή, βέβαια, είναι και ανοιχτά καταγγελτική. Καταγγελτική απέναντι στην αδράνεια. 'Η ακόμα και στην υποτίμηση του κινδύνου! Και πολύ περισσότερο, απέναντι στη συνεργασία (ενεργητική ή παθητική).

Η ταινία χτυπάει σε δυο στόχους. Στο Μακαρθισμό και στην τηλεόραση. Ομως, όπως κυλάει η ιστορία στην οθόνη αυτοί οι δυο στόχοι «ανεπαίσθητα», όπως θα έλεγε ο ποιητής, μετασχηματίζονται σε έναν! Η ενσωμάτωση του ενός στόχου μέσα στον άλλον είναι απόλυτη. Και, αμέσως, αναβλύζει το ερώτημα. Ο Μακάρθι έκανε την τηλεόραση ή η τηλεόραση τον Μακάρθι; Στις μέρες μας το ερώτημα γίνεται ακόμα πιο βασανιστικό. Αφού η τηλεόραση, πια, έχει κυριαρχήσει ολοκληρωτικά στη ζωή μας! Και μέσα από αυτή η κυρίαρχη τάξη, μαζί βέβαια με τους άλλους κατασταλτικούς μηχανισμούς που διαθέτει, διαμορφώνει συνειδήσεις και επιβάλλει τη θέλησή της.

Ο Τζορτζ Κλούνι προς τιμή του, ένας «σταρ» αυτός, σκύβει με μεγάλη σοβαρότητα πάνω σε δυο ζητήματα που βασανίζουν τον κόσμο. Στην πολιτική εξουσία και στην εξουσία του Τύπου (γραπτού ή ηλεκτρονικού). Και αποκαλύπτει με ήπιους, αλλά πολύ καθαρούς τόνους, τη διαπλοκή.

1953. Ο Μακάρθι βρίσκεται στα... πάνω του. Ο αντικομμουνισμός έχει απλώσει τις τεράστιες μαύρες φτερούγες του και τρομοκρατεί την Αμερική από άκρη σε άκρη. Οποιος είναι ή συμπαθεί τους «κόκκινους» πρέπει να πεθάνει. Με ένα θάνατο αργό, βασανιστικό. Τον αποκλείουν από τη δουλιά του, τον ταπεινώνουν, του ζητάνε υπογραφή! Του ζητάνε να καταγγείλει τον κομμουνισμό! (Αυτό ζητάει και το μνημόνιο της ΕΕ!).

Η Αμερική του 1953 είναι, δυστυχώς, στην άκρη του κόσμου! Εκεί δεν υπάρχουν τα δυνατά εργατικά κινήματα, τα κομμουνιστικά κόμματα, οι εργατικοί και ιδεολογικοί αγώνες αιώνων, η εμπειρία, το μακρύ παρελθόν της Ευρώπης. Εκεί είναι ένα απέραντο στρατόπεδο. Οπου πεινασμένοι άνθρωποι απ' όλες τις άκρες της Γης μαζεύτηκαν να γεμίσουν τα άδεια στομάχια τους. Ο ηρωισμός, όπως τον γνωρίσαμε εμείς στη χώρα μας, για παράδειγμα, που οι κομμουνιστές έπεφταν από τις σφαίρες των αποσπασμάτων φωνάζοντας «ζήτω το μέλλον του κόσμου!», για την Αμερική εκείνης της εποχής ήταν μια τρέλα! «Αλλες οι συνθήκες», θα πούνε οι... ιστορικοί!

Μέσα σε αυτή την απελπισία, που σχεδόν το σύνολο των κυνηγημένων προσπαθούν να αποδείξουν πως είναι αθώοι και όχι να υπερασπιστούν την ιδεολογία τους, όπως όφειλαν (ελάχιστοι αποδέχτηκαν και στήριξαν τα «πιστεύω» τους), ο δημοσιογράφος Εντουαρντ Μόροου (αληθινό πρόσωπο) σηκώνει το ανάστημά του και συγκρούεται με το γίγαντα. Τα βάζει με τον Μακάρθι και τελικά, μαζί βέβαια με τις υποκειμενικές και αντικειμενικές συνθήκες που είχαν ωριμάσει, τον γκρεμίζει!

Η ιστορία της ταινίας είναι, ας πούμε, ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ. Στηρίζεται σε αληθινά γεγονότα. Χρησιμοποιεί μάλιστα και κινηματογραφικά ντοκουμέντα της εποχής («παίζει» και ο ίδιος ο Μακάρθι). Ο σκηνοθέτης της, με εξαιρετικό τρόπο και με ασπρόμαυρη θαυμάσια φωτογραφία κατέγραψε την εποχή και το κλίμα. Είναι πολλές οι φορές που νιώθεις ότι δε «βλέπεις», αλλά ζεις τα γεγονότα.

Ο Κλούνι δεν ηρωοποίησε, και καλά έκανε, τον Μόροου. Δεν τον μετέβαλε σε έναν ασυμβίβαστο επαναστάτη. Εναν Ζορό της τηλεόρασης (όπως παριστάνουν ότι είναι κάποιοι δικοί μας «Μόροου», ο οποίοι όμως κυνηγάνε μικροσκάνδαλα και κατσαρίδες, ενώ το μέγιστο ούτε τολμάνε ούτε θέλουν να το αγγίξουν)! Τον άφησε έναν τίμιο αστό. Εναν αστό που πιστεύει στον καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο. Χωρίς μακαρθισμούς και αποκλεισμούς! Και τον εξέθεσε και αυτόν. Αφού τέτοιος καπιταλισμός δεν μπορεί να υπάρξει! Μια και μόνο στιγμή της ταινίας είναι αρκετή για να φανεί το «μεγαλείο» και η ουτοπία του φιλελεύθερου καπιταλισμού! Ο εσωτερικός κανονισμός του καναλιού που χτυπάει τον Μακάρθι και υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι το ίδιο απάνθρωπος και φασιστικός με τον μακαρθισμό! Οι υπάλληλοί του, για παράδειγμα, απαγορεύεται να συνάπτουν ερωτικές σχέσεις και πολύ περισσότερο να παντρεύονται μεταξύ τους! Αντιλαμβάνεστε για ποια ελευθερία μιλάμε..!

Η ταινία είναι γεμάτη αρετές. Στο επίπεδο της φόρμας κατορθώνει με άριστα αποτελέσματα να μεταφέρει την εποχή (1953). Πρόσωπα, χώροι, φωτισμοί, ηχητική μπάντα, όλα αυτά τα στοιχεία λειτουργούν σχεδόν στην εντέλεια. Εχεις την αίσθηση ότι είσαι μέσα στην οθόνη! Εξίσου αποτελεσματικό είναι και το περιεχόμενό της. Η οικονομία στα δρώμενα δίνει στο θεατή τη δυνατότητα να μελετήσει την κάθε «μικρή» στιγμή της ταινίας. Στο τέλος θα φύγει με πολλούς προβληματισμούς και πολύ σκέψη!

Κλείνοντας είμαι υποχρεωμένος να σημειώσω τις πολύ καλές ερμηνείες. Ολοι που δούλεψαν στην ταινία φαίνεται να πίστεψαν στο όραμα του δημιουργού της. Το αποτέλεσμα, έστω και να μη νοιάζεσαι για την πολιτική (υπάρχουν και τέτοιοι ανώμαλοι), θα σε κατακτήσει. Γιατί όλα κρατήθηκαν σε χαμηλούς τόνους. Σε τόνους που σου επιτρέπουν να σκεφτείς!

Παίζουν: Ντέιβιντ Στράδερν, Ρόμπερτ Ντάουνι Τζ., Τζεφ Ντάνιελς, Τζορτζ Κλούνι, Φρανκ Λαντζέλα, Πατρίτσια Κλάρκσον.