Κάθε φορά που επισκέπτομαι την Ανδραβίδα δεν παραλείπω να τρέξω κοντά στα ερείπια της μεσαιωνικής εκκλησιάς της Αγίας Σοφίας, με την ελπίδα πως θα την καμαρώσω φροντισμένη «όπως της αξίζει», σαν ένα αντιπροσωπευτικό ιστορικό μνημείο.

Δυστυχώς, όμως, την αντικρίζω πάντα παραμελημένη. Και τότε νιώθω μια βαθιά απογοήτευση και παρασύρομαι σ' ένα πισωγύρισμα στο χρόνο. Στέκομαι και την κοιτάζω κι αφήνουμαι σε λογιάσματα που φέρνουν τη σκέψη μου να πλανιέται στον πολύ παλιό καιρό, όταν η Ανδραβίδα ήταν μια πλούσια και γοητευτική πολιτεία που σαγήνεψε τον Γοδεφρείδο Βιλαρδουίνο και την έκανε πρωτεύουσα του πριγκιπάτου της Αχαΐας. Ηταν 13ος αιώνας που οι Γάλλοι πρίγκιπες, ύστερα από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους, κατέβηκαν στα παράλια της Αχαΐας και εκεί στήσανε την ηγεμονία τους. Στο πέρασμά τους εκείνο αφήσανε τα ίχνη τους. Φτιάξανε κάστρα κι εκκλησίες και άλλα οικοδομήματα. Ενα από αυτά, το πιο σημαντικό, είναι και η εκκλησιά της Αγίας Σοφίας, γοτθικού ρυθμού, που είχε μάκρος 45 μ. και πλάτος 18 μέτρα. Από το αξιόλογο αυτό μνημείο, που ήταν χτισμένο στ' αχνάρια της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης, σώζεται σήμερα μόνο το ιερό, που προσφέρεται σαν δείγμα της περιόδου εκείνης στον επισκέπτη. Αλλά δεν είναι μόνο τούτο το χτίσμα, που χαρακτηρίζει την εποχή των Βιλαρδουίνων, που οι τάφοι τους βρίσκονται τώρα ερειπωμένοι, είναι ακόμα και το μεγάλο οχυρωματικό έργο, το κάστρο Χλουμούτσι. Από εκεί ψηλά ο τουρίστας έχει ένα πανοραμικό θέαμα του ηλειακού κάμπου, κι ένα ευχάριστο ξεκούρασμα από την περιήγηση στην πόλη, και στο Λιμάνι Γλαρέντζα, που στον καιρό του είχε δει δόξες και το θεωρούσαν ισότιμο με το λιμάνι του Λονδίνου. Αλλά δεν είναι μόνο η πλευρά της εποχής των Βιλαρδουίνων.

Υπάρχει και μια άλλη, που συνδέεται άμεσα με τούτη την πολιτεία και με το ρόλο που έπαιξε στις διάφορες ιστορικές περιόδους. Πραγματικά από όσα έχει γράψει ο ιστορικός Παπαρρηγόπουλος, ο Αδ. Αδαμαντίου και άλλοι ιστορικοί και από όσα αναφέρονται στο «Χρονικό του Μορέως» και σε μελετήματα πνευματικών ανθρώπων η Ανδραβίδα έχει μια σημαντική ιστορικότητα με πολλές προεκτάσεις που προκαλεί και προσκαλεί τους αρχαιολόγους και βυζαντινολόγους και σύγχρονους ιστορικούς να ενδιαφερθούν για τούτη την πόλη.

Η Ανδραβίδα που βρισκόταν στην Ηλεία και τράβηξε το ΙΓ' αιώνα την προσοχή των Γάλλων πριγκίπων και γοήτευσε τη γενιά των Βιλαρδουίνων σε τέτοιο σημείο που να τη θεωρούν πρωτεύουσα της Νέας Γαλλίας δεν είναι δυνατό να μην έχει κρυμμένα στα σπλάχνα της στοιχεία τέχνης και πολιτισμού που να αποδείχνουν την ιστορική ύπαρξή της τόσο στην αρχαιότητα όσο και τις ιστορικές περιόδους που ακολούθησαν. Τι έγινε και «έμεινε μια λησμονημένη πόλη», όπως λέει ο καθηγητής Σπ. Λάμπρου; Αλλά αν οι αρχαιολόγοι και ιστορικογράφοι δεν ασχολήθηκαν με την Ανδραβίδα, οι σημερινοί κάτοικοι και τοπικοί φορείς έχουν μετατρέψει την αδιαφορία εκείνων σε δημιουργική ευθύνη δικιά τους. Ετσι, οι σημερινοί επισκέπτες, εκτός από την ευχάριστη διαμονή τους στην πόλη, έχουν να επισκεφθούν το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης. Μέσα απ' αυτό το οίκημα, φιλοξενούνται σπάνια εκθέματα της περιοχής της Ανδραβίδας. Στις αίθουσες του Μουσείου είναι τοποθετημένα διάφορα αντικείμενα στα «Υπνοδωμάτια», στην «Κουζίνα», στο «Σαλόνι». Επίσης, σε ειδικό χώρο είναι ταξινομημένα «παλιά γεωργικά εργαλεία» και σύνεργα από επαγγέλματα που δεν υπάρχουν σήμερα, όπως π.χ. Γανωματή, Σαγματοποιού κ.λπ. και διάφορες φορεσιές από το 1821. Συνάμα, ο τουρίστας μπορεί να επισκεφθεί το «Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου», καθώς και τη «Δημοτική Βιβλιοθήκη».

Η Ανδραβίδα είναι η πόλη με την πιο παλιά ιππική παράδοση. Μάλιστα, έχει καθιερώσει κάθε χρόνο, γύρω στις 17 Σεπτέμβρη, να κάνει μια ιππική έκθεση με απονομή βραβείων στα καλύτερα άλογα. Και ακόμα, στις 30 Απρίλη, κάθε χρονιά με το γιορτασμό της Ανοιξης, γίνεται μια ιππική παρέλαση. Τα άλογα στολισμένα με λουλούδια, οι κοπέλες ντυμένες αμαζόνες, η άμαξα στολισμένη με λουλούδια και η φιλαρμονική να παίζει όμορφους ρυθμούς. Ανάμεσά τους στην παρέλαση υπάρχουν και άλογα που βαδίζουν χορεύοντας. Αυτές οι εκδηλώσεις είναι πόλοι έλξης τουριστών. Ας ευχηθούμε η «ξεχασμένη» αυτή αρχόντισσα να ευαισθητοποιήσει το κράτος.