Ενα κοινωνικό πεδίο, λοιπόν, όπου μπορεί κανείς να εντοπίσει την «υπεραξιακή» λειτουργία της Ιστορίας είναι αυτό που το συνιστά το «επιχείρημα» της Παράδοσης. Ο χαρακτηρισμός «παραδοσιακό» επιβάλλει νομοθετικούς κανόνες συμπεριφοράς και προστασίας. Παράγει πρότυπα αισθητικής. Λειτουργεί ως πρόκληση νοσταλγίας. Προβάλλει τη σύγχρονη δημιουργία στις συνθήκες έλλειψης και αναγκαστικής μετριοπάθειας ενός παρελθόντος που χαρακτηρίζεται ως λαϊκότροπο, γιατί είναι εσωστρεφές. Αναφέρομαι σε μια εσωστρέφεια που εκφράζεται στην αρχιτεκτονική, στη μουσική, στην Τέχνη γενικά και στην καθημερινή ζωή και γι' αυτό την αντιλαμβάνεται, τη σύγχρονη δημιουργία, ως υπερβολική, έξω από την κλίμακα του ανθρώπου. Και σε πολλές περιπτώσεις καλύπτει την «ταξικότητα» των μορφών και των υλικών κάτω από τους ορισμούς για την απλότητα της λειτουργίας, την αμεσότητα και την ηθική των συνθέσεων. Και δε θα ήταν υπερβολή, αν ισχυριζόμουν ότι μια λανθασμένη αντίληψη της παράδοσης είναι δυνατό, και άκρως επικίνδυνο, να αναγάγει την πενία σε σύστημα παραδοσιακών αξιών, πολυτελής, δηλαδή.

Ενα άλλο πεδίο, όπου η Ιστορία μετατρέπεται σε υπεραξία είναι η Εκπαίδευση. Εδώ η άρχουσα τάξη, όποια πολιτική προέλευση και αν έχει αυτή, προσεγγίζει την Ιστορία ως ανθρωπογενές «υπερπροϊόν», σύνολο υπερβολών, με τη χρήση των οποίων περιγράφονται οι ηρωισμοί, οι εθνικές κατακτήσεις, οι πολιτισμικές ιδιομορφίες, οι δημοκρατικές αρετές, το θρηνολόγημα των γυναικών της υπαίθρου, ακόμα, «τα ήθη και τα έθιμα» γενικώς. Με βάση την «υπεραξίωση» της ιστορικής πληροφορίας, το εκπαιδευτικό σύστημα μετατρέπεται σε έναν συγκεκριμένο ιδεολογικό μηχανισμό. Και στην προσπάθεια μιας τέτοιας μετατροπής υποστηρίζονται απλές εθνικιστικές αντιλήψεις, που όταν αποκτούν πολιτικό χαρακτήρα γίνονται επικίνδυνες, γιατί όχι μόνο δε βοηθούν στην αντικειμενική πρόσληψη του ιστορικού γεγονότος, αλλά οδηγούν σε μια αντιεπιστημονική προσέγγισή του.

Το τρίτο κοινωνικό πεδίο είναι η πολιτική. Εδώ η Ιστορία υπεραξιώνεται σκόπιμα και συνιστά με τον τρόπο αυτό ένα άκρως έξυπνο, επικοινωνιακό εργαλείο, που δρα ιδιαιτέρως αποτελεσματικά στις λαϊκές μάζες όπου η γνώση της Ιστορίας, όπως αυτή προσλαμβάνεται από την εγκύκλια μόρφωση στα ελληνικά σχολεία, είναι ελλιπής, σχεδόν στρεβλή. Στο ίδιο αυτό πεδίο η υπεραξιακή χρήση της Ιστορίας οδηγεί στη μετατροπή φυσικών προσώπων σε σύμβολα, που τις πιο πολλές φορές η λειτουργία τους δεν αντιστοιχεί με την εποχή, στην οποία ανάγονται, γιατί, μέσα από την υπεραξίωση της Ιστορίας, η δράση των προσώπων αυτών μεγεθύνεται, ανάλογα με τον ιδεολογικό χώρο στον οποίο έδρασαν.

Τέλος, το κοινωνικό πεδίο όπου η Ιστορία αποτελεί τη βάση μιας απαράδεκτης κερδοσκοπίας, η λέξη όχι μόνο με το σημειολογικό αλλά και τον πραγματικό της χαρακτήρα, άρα μετατρέπεται σε μια μορφή «υπεραξίας» είναι η περιοχή της εικόνας. Μια τέτοια μετατροπή, βέβαια, μπορεί κανείς να την παρακολουθήσει από πολύ παλιά. Το περιεχόμενο της εικονοποίησης σ' αυτές τις περιπτώσεις δε διαστρέφει την ιστορική πληροφορία όμως. Απλώς τη μεγαλοποιεί. Το επιχείρημα του σημειώματός μου δεν παραπέμπει ούτε στο ρομαντισμό του 19ου αιώνα ούτε στο σοσιαλιστικό ρεαλισμό του 20ού, για να αναφέρω δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Αποκλειστικά και μόνο αναφέρεται στην κυριαρχία της ηλεκτρονικής εικόνας, μέσω της οποίας συμβαίνουν τα ακόλουθα: (α) το ιστορικό γεγονός υφίσταται μια άκρως τολμηρή αφαίρεση για να τονιστούν τα δραματικά του στοιχεία, για να προκληθεί η συναισθηματική λειτουργία του θεατή και τέλος να μην ολοκληρωθεί έτσι κι αλλιώς η αυθεντική ιστορική πληροφορία, ώστε να παρεισφρήσουν στα εικονιστικά επιμέρους ανακρίβειες, σκόπιμες στις πιο πολλές περιπτώσεις, (β) υπερτονίζονται οι φυσικές και οι ηθικές αρετές των ιστορικών προσώπων. Κανένα ιστορικό πρόσωπο δε μεταφέρεται έξω από τα όρια του ιδανικού ούτε ως μορφή ούτε ως πράξη.