Η κινητοποίηση των πανεπιστημιακών και η ήττα του «οικονομισμού»
Από παλιότερη κινητοποίηση φοιτητών ενάντια στις αναδιαρθρώσεις, που προωθεί το κεφάλαιο με τις κυβερνήσεις του στην εκπαίδευση
Η κινητοποίηση των πανεπιστημιακών είναι σε μια πολύ κρίσιμη φάση. Η συζήτηση και η κριτική για την πολιτική κατεύθυνση των κινητοποιήσεων και τους χειρισμούς θα βοηθήσει να ξεπεράσουμε τις σημερινές δυσκολίες και τα διαφαινόμενα αδιέξοδα, αλλά θα είναι ταυτόχρονα πολύτιμη και για το μέλλον.
Οι κινητοποιήσεις αυτές είναι μία από τις εκδηλώσεις της βαθιάς κρίσης που μαστίζει την πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Η βασική αιτία της κρίσης είναι η βίαιη μετάβαση από το κλασικό δημόσιο πανεπιστήμιο στο «επιχειρηματικό», που λειτουργεί με όρους ανταγωνισμού της καπιταλιστικής αγοράς. Η ΕΕ και η κυβέρνηση με την πίεση της ΝΔ και τη συνεπικουρία «εκσυγχρονιστικών» δυνάμεων μέσα και έξω από το πανεπιστήμιο επιβάλλουν τη μετατροπή αυτή με πολιτικά μέσα όσο και με εκβιασμούς περικοπής λειτουργικών δαπανών και επιχορήγησης όλων των δράσεων που εντάσσονται στην κατεύθυνση αυτή. Ο κύριος στόχος αυτής της πολιτικής είναι η προσαρμογή του πανεπιστημίου στις απαιτήσεις της κεφαλαιοκρατικής αναδιάρθρωσης, με άμεσα, αλλά όχι μοναδικά, θύματα τα μορφωτικά και εργασιακά δικαιώματα της νεολαίας, καθώς η αγοραία μετάλλαξη του πανεπιστημίου απειλεί συνολικά την επιστημονική του υπόσταση και τον όποιο κοινωνικό του ρόλο. Ομως, στο άρθρο αυτό, θα μας απασχολήσει η τάση περιθωριοποίησης της μεγάλης πλειοψηφίας του ΔΕΠ, στην οποία εδράζεται η σημερινή κινητοποίηση.
Η αλλαγή αυτή του χαρακτήρα των πανεπιστημίων ευνοεί μια μικρή μερίδα του ΔΕΠ, που έχουν επιχειρήσεις ή ασκούν ελευθέρια επαγγέλματα, είναι στελέχη των Ινστιτούτων, διευθυντές των μεγάλων εργαστηρίων που έχουν ειδικές επιχορηγήσεις, ή σχετίζονται άμεσα με τις μεγάλες επιχειρήσεις, τα μεγάλα ερευνητικά προγράμματα και ουσιαστικά είναι εργοδότες μελών ΔΕΠ ή άλλων ερευνητών. Ομως, ρίχνει στο περιθώριο τη μεγάλη πλειοψηφία των μελών ΔΕΠ, που ζουν μόνο από το μισθό τους, εξαρτώνται για τη διεξαγωγή έρευνας, και επομένως για την επιστημονική τους εξέλιξη, από τις ανύπαρκτες κρατικές επιχορηγήσεις και εργάζονται σκληρά για να εκπαιδεύσουν το διπλάσιο αριθμό φοιτητών από ό,τι πριν έξι χρόνια με τον ίδιο μάλιστα παλαιωμένο εργαστηριακό εξοπλισμό. Τα όρια μεταξύ των δύο ομάδων δεν είναι σαφή. Κάποια μέλη ΔΕΠ βρίσκονται στο μεταίχμιο ή ελπίζουν ότι θα μεταπηδήσουν στην πρώτη ομάδα. Ακραία μορφή περιθωριοποίησης διδασκόντων στα πανεπιστήμια αποτελεί το απαράδεκτο καθεστώς μερικής απασχόλησης μιας διευρυνόμενης με ταχύ ρυθμό μερίδας διδασκόντων με εξάμηνες συμβάσεις του ΠΔ 407, που ο αριθμός τους είναι γύρω στο 30% του ΔΕΠ. Στο Πανεπιστήμιο Πατρών 188 διδάσκοντες με σύμβαση μοιράζονται 77 θέσεις. Ενας μισθός στα τρία και κανένα δικαίωμα συμμετοχής στα όργανα ή έκφρασης γνώμης.
Αντικειμενικά η δραματική χειροτέρευση της θέσης, και των συνθηκών εργασίας και αμοιβής προκαλεί την αγανάκτηση και τη διάθεση για αντίσταση που εκφράστηκε με τη σχετικά μεγάλη συμμετοχή συλλόγων και συναδέλφων στις κινητοποιήσεις. Ενα μέρος αυτών θεωρεί ότι η βελτίωση της θέσης του περνάει μέσα από την πάλη για την ανατροπή των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, ενώ άλλοι προσβλέπουν μόνο στη βελτίωση των αποδοχών τους είτε γιατί δεν κάνουν την πολιτική τομή είτε γιατί θεωρούν εφικτό μόνον αυτό.
Οι συνδικαλιστικές δυνάμεις εκτός της ΔΗΠΑΚ, που σχηματίζουν την πλειοψηφία στην ΠΟΣΔΕΠ, υποστήριξαν κοινή απόφαση στο τελευταίο συνέδριο και σήμερα από κοινού διαμορφώνουν το διεκδικητικό πλαίσιο και την τακτική των κινητοποιήσεων. Με την αιτιολογία της μέγιστης δυνατής συσπείρωσης, συρρίκνωσαν τα αιτήματα μόνο στο συνταξιοδοτικό και στο μισθολογικό, αποφεύγοντας να το συνδέσουν με το πάγιο αίτημα του κλάδου για πλήρη και αποκλειστική απασχόληση, που και οι ίδιοι υπερψήφισαν στα συνέδρια του κλάδου.
Ειδικά το προεδρείο εκφράζει τις πιο ακραίες οικονομίστικες αντιλήψεις, που είναι πίσω από τις διαθέσεις πολλών μελών ΔΕΠ, που κινούνται στον ίδιο πολιτικο-συνδικαλιστικό χώρο, όπως εκφράστηκαν με τη στήριξη πιο διευρυμένου πλαισίου σε κάποιους συλλόγους ή την αρθρογραφία τους στη διάρκεια της κινητοποίησης.
Ο «οικονομισμός» είναι παλιά, αλλά πολύ σοβαρή ασθένεια του συνδικαλιστικού κινήματος και σε τελευταία ανάλυση είναι ο καλύτερος δρόμος για την ήττα. Ολοι οι εργαζόμενοι, πόσο μάλλον οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, έχουν προσωπικότητα, έχουν ανάγκη αναγνώρισης της προσφοράς τους από την κοινωνία και προσεγγίζουν το απελευθερωτικό όραμα του ανθρώπου, έστω και ατελώς, μέσα από την πολιτική και συνδικαλιστική οργάνωση και δράση.
Τουλάχιστον από όσους θέλουν να λέγονται αριστεροί στο πανεπιστημιακό κίνημα, θα περίμενε κανείς να θεωρούν την πλήρη και αποκλειστική απασχόληση αναπόσπαστα δεμένη με το λειτούργημα του πανεπιστημιακού δασκάλου και να τη θέτουν πρώτη στις διεκδικήσεις του κλάδου. Είναι κομβικό αίτημα σύγκρουσης με τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις και εντάσσεται στο γενικό αίτημα των εργαζομένων να ζουν αξιοπρεπώς από το μισθό τους από μία και μόνη θέση εργασίας.
Με την οικονομίστικη τακτική τους, οι δυνάμεις αυτές υποσκάπτουν το κύρος του πανεπιστημιακού δασκάλου στη φοιτητική νεολαία και ευρύτερα στην κοινωνία. Με την ενδοτικότητα των ίδιων δυνάμεων, νομιμοποιήθηκε η ετεροαπασχόληση του ΔΕΠ στο μισθολόγιο του 1997 και είναι, βέβαια, φυσικό επακόλουθο να θάψουν το αίτημα στη σημερινή κινητοποίηση. Παράλληλα, δε δέχονται να συμπεριλάβουν κανένα συγκεκριμένο αίτημα αντίστασης στην επίθεση που δέχεται η δημόσια δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση από την ΕΕ, μέσω της εφαρμογής της διακήρυξης της Μπολόνια, την οποία έχουν αναλάβει εργολαβικά κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση, παρότι γνωρίζουν καλά ότι τη φετινή χρονιά η επίθεση αυτή θα επιταχυνθεί. Ετσι, διευκολύνεται η συκοφάντηση του κινήματος του ΔΕΠ, δεν εξασφαλίζεται κοινωνική συμπαράσταση, παρότι η κοινωνία έχει σε υψηλή εκτίμηση την Ανώτατη Εκπαίδευση και θα μπορούσε να αποτελέσει έναν πολύ σημαντικό παράγοντα στην αντίσταση κατά της κυβερνητικής πολιτικής και τη βελτίωση της θέσης των πανεπιστημιακών δασκάλων.
Η έλλειψη της φοιτητικής συμμαχίας και της κοινωνικής συμπαράστασης προκαλεί τον πανικό στο προεδρείο της ΕΓ, το οποίο χωρίς να έχουν ληφθεί επίσημα τέτοιες αποφάσεις, έχει φθάσει στο σημείο να εκλιπαρεί για τη συγκρότηση «επιτροπής διαλόγου» για τις μισθολογικές ρυθμίσεις που θα υλοποιηθούν το 2004. Είναι σαφές το αδιέξοδο, στο οποίο έχουν οδηγήσει την κινητοποίηση. Και είναι έτοιμοι να ρίξουν το πανεπιστημιακό κίνημα στην παγίδα, που έχουν στήσει η κυβέρνηση και η ΝΔ με τη «διαμεσολάβηση» των πρυτάνεων. Η ΝΔ θέλει να αποκομίσει κέρδη από την αναταραχή, αλλά δε θέλει σε καμία περίπτωση να υπάρξει νικηφόρα κινητοποίηση εργαζομένων. Η παράταση της κινητοποίησης αυτού του χαρακτήρα εξαντλεί όλα τα περιθώρια νέων κινητοποιήσεων, όταν θα φανεί η ουσία της κυβερνητικής πολιτικής, όταν θα γίνουν ρυθμίσεις ακόμη και στα μισθολογικά, που θα απέχουν πολύ από αυτά που δικαιούμαστε. Στριμώχνει και το φοιτητικό κίνημα, για να μην μπορεί να αντισταθεί, όταν θα περνάει η κυβέρνηση τα νομοσχέδια για τα μεταπτυχιακά και την έρευνα, τα ινστιτούτα διά βίου εκπαίδευσης και την αξιολόγηση, των οποίων την ψήφιση έχει εξαγγείλει για το Νοέμβρη. Η πλειοψηφία μάλιστα της ΕΓ κλείνει το μάτι στην κυβέρνηση να προχωρήσει στην υλοποίηση των νομοσχεδίων, αφού απέφυγε να πάρει θέση στο περιεχόμενό τους, παρά τη συζήτηση που διεξήχθη σε συνεδρίασή της. Στην ουσία, η ηγεσία της ΠΟΣΔΕΠ παζαρεύει με την κυβέρνηση την κοινωνική ευθύνη των πανεπιστημιακών απέναντι στη θύελλα των αντιεκπαιδευτικών και αντιλαϊκών ρυθμίσεων, που έρχεται, για κάποιες μισθολογικές ρυθμίσεις πολύ κάτω από τα αιτήματα του κλάδου.
Επιβεβαιώνεται, για μια ακόμη φορά, ότι και η απόσπαση μιας αξιοπρεπούς βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων απαιτεί συνολική σύγκρουση με την πολιτική των κυβερνήσεων του κεφαλαίου. Στην περίπτωσή μας φαίνεται στην πράξη πόσο αναγκαία είναι η συμπαράταξη με το κομμάτι του φοιτητικού κινήματος, που αντιπαλεύει τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στο πανεπιστήμιο, και με τους άλλους εργαζόμενους, καθώς και η συμπαράσταση της κοινωνίας. Το ΔΕΠ μπορεί να κερδίσει μια καλύτερη θέση, μόνο αν ενταχθούν οι οικονομικές και θεσμικές διεκδικήσεις στον αγώνα για Ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση, για ένα πανεπιστήμιο των εργασιακών και μορφωτικών δικαιωμάτων της νεολαίας και των λαϊκών αναγκών.
Νίκος ΑΣΠΡΑΓΚΑΘΟΣ Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, μελος της ΕΓ της ΠΟΣΔΕΠ
Feeds
Αγώνας για το δικαίωμα στην Παιδεία 
