Αναφερόμενος στην ιστορική περίοδο και τις συνθήκες μέσα στις οποίες αποφασίστηκε η Γυάρος να γίνει τόπος εξορίστων, ο Φάνης Παρρής σημείωσε: «Το 1947 την απόφαση για την ίδρυση φυλακών εδώ πήρε η κυβέρνηση του τραπεζίτη Μάξιμου, που την στήριζαν επτά αστικά κόμματα, γι' αυτό λεγόταν επτακέφαλος. Από την ίδια Βουλή βγήκαν και άλλες κυβερνήσεις που φρόντισαν να γίνει το κάτεργο ακόμα πιο άγριο. Στα υπουργικά συμβούλια της περιόδου ήταν και ο Παπανδρέου και ο Τσαλδάρης και ο Σοφούλης και όλος ο αστικός πολιτικός κόσμος.

Οταν είδαν ότι το λαϊκό κίνημα όχι μόνο δεν υποτάχθηκε στην κρατική και παρακρατική βια που εξαπέλυσαν μετά την απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας - αλλά ξεκίνησε έναν νέο δίκαιο αγώνα σε δύσκολες συνθήκες - συγκροτώντας ομάδες ενόπλων καταδιωκόμενων και σταδιακά τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, δεν δίστασαν να εφαρμόσουν κάθε μέτρο δολοφονικής βίας, φτιάχνοντας ειδικούς νόμους. Εφάρμοσαν αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών και ερήμωμα της υπαίθρου. Οργάνωσαν δικαστικές παρωδίες που καταδίκαζαν χιλιάδες σε θάνατο, περισσότεροι από 3.000 εκτελέστηκαν. Το 1947 απαγόρευσαν το ΚΚΕ, την ΕΠΟΝ και άλλες λαϊκές οργανώσεις, τον "Ριζοσπάστη" και άλλες εφημερίδες. Ολη η χώρα γέμισε τόπους εξορίας και φυλακές.

Την ίδια περίοδο λειτούργησε και η Μακρόνησος με ευθύνη του υπουργείου στρατιωτικών. Τη στιγμή που δινόταν ο αγώνας του ΔΣΕ στα ελεύθερα βουνά και στην παρανομία, στις πόλεις χιλιάδες έδωσαν για τους ίδιους σκοπούς τη μάχη απέναντι σε ανακρίσεις, βασανιστήρια, στρατοδικεία, εκτελεστικά αποσπάσματα και φυλακές. Η Γυάρος υπήρξε φυλακή των φυλακών - η παραμονή εδώ σήμαινε "Σταμάτημα της επαφής απ' όλο τον κόσμο. Ολοκληρωτική απομόνωση"».

Ο ομιλητής εξήγησε ότι στη Γυάρο μεταφέρθηκαν οι πρώτοι 551 κρατούμενοι στις 11 Ιούλη 1947, προερχόμενοι από τις φυλακές της Καλαμάτας. Λίγες μέρες μετά ακολουθούν κι άλλοι, με αφετηρίες μεταξύ άλλων τις φυλακές Αβέρωφ, Κάστορος και Ανηλίκων Κηφισιάς.

«Καταλαβαίνουμε μέσα στο κατακαλόκαιρο τι κόλαση δημιουργήθηκε εδώ. Με το νερό να λείπει για μέρες, να μην υπάρχουν αποχωρητήρια, τίποτα. Καμιά υποδομή (...) Με το που πάταγαν το πόδι τους στο νησί οι κρατούμενοι αγωνιστές, άρχιζε το ξύλο και το πλιατσικολόγημα στα λιγοστά υπάρχοντά τους. Ρολόγια, ξυραφάκια, πένες, αναπτήρες, βέρες, χρήματα, τα πάντα. Δεν υπάρχει κανείς που δεν ληστεύτηκε. Τα βασανιστήρια ήταν άγρια, ομαδικά και ατομικά. Πολύμορφη πίεση για απόσπαση δηλώσεων μετανοίας - αποκήρυξης του ΚΚΕ.

Είναι χαρακτηριστική η φράση του Παπαδημητρόπουλου (σ.σ. πρώτου διοικητή της Γυάρου) "δεν σας έχουμε και μετρημένους" - δηλαδή αν πεθάνει και κανένας δεν θα δώσουμε λογαριασμό πουθενά (...) "θα φτάνουν οι παλμοί σας στους 6, τότε θα σας στέλνω στη Σύρο όχι για να γιατρευτείτε αλλά να πεθάνετε στον δρόμο" αυτή ήταν η τακτική των βασανιστών. Δεκάδες οδηγήθηκαν και με αυτή τη μέθοδο στον θάνατο».

Ειδική δε μνεία έκανε ο ομιλητής στα βιβλία «Γυάρος: Θανατονήσι και κάστρο αγώνα» και «Γιούρα. Η ματωμένη Βίβλος», που αποτελούν ντοκουμέντα - «ειδικά το δεύτερο γράφτηκε παράνομα από τους ίδιους τους κρατούμενους σε χιλιάδες μικρά χαρτάκια και τυπώθηκε από το Κόμμα στο εξωτερικό. Ακόμα και τα σχέδια στο βιβλίο είναι έργα των ίδιων των κρατούμενων ζωγράφων».

Ενώ επισήμανε: «Και αυτό το ντοκουμέντο δείχνει τη δύναμη της οργάνωσης κάτω από όλες τις συνθήκες. Τη δύναμη των αρετών των κομμουνιστών: Της ανιδιοτέλειας, της αυτοθυσίας, της αλληλεγγύης που και εδώ αποτέλεσαν πηγή δύναμης και αντοχής. Η οργάνωση που έδινε δύναμη μέσα από την ιδεολογική και πολιτική δραστηριότητα, ενημέρωση, συζήτηση - προσαρμοσμένη στις συνθήκες βαριάς παρανομίας. Αλλα και η οργανωμένη αλληλοβοήθεια για αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων όπως να μην βάζουν νερά οι σκηνές, οι διεκδικήσεις για το συσσίτιο, η αλληλοϋποστήριξη απέναντι σε ένα βουνό προσωπικά προβλήματα που βάραιναν τον καθένα και τις οικογένειές τους που άφησαν πίσω.

Πηγή δύναμης και αντοχής των κρατούμενων αγωνιστών ήταν η απέραντη πίστη στα ιδανικά του αγώνα, στην προοπτική αλλαγής της κοινωνίας, στην προοπτική του σοσιαλισμού. Παρότι ο αγώνας της ΕΑΜικης Αντίστασης δεν είχε νικήσει, κατακτώντας την εργατική εξουσία, ο λαός με την καθοδήγηση του ΚΚΕ είχε νιώσει τη δύναμή του και είχε μεγαλουργήσει, μέσα από τον ΕΛΑΣ, το ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ, ειδικά στη διετία 1943-'44 μπήκαν σε κίνηση λαϊκά συμβούλια, λαϊκά δικαστήρια, η λαϊκή παιδεία, ακόμα και στοιχεία οργάνωσης της παραγωγής για λαϊκό όφελος όπου ήταν δυνατό. Ολα αυτά εκατομμύρια άνθρωποι, πολύ περισσότερο οι οργανωμένοι αγωνιστές, τα ένιωθαν ως δική τους υπόθεση και καλούνταν από έναν μηχανισμό οργανωμένης κρατικής βίας να τα απαρνηθούν - να τα αποκηρύξουν. Την αντιλαϊκή βία την άσκησαν συνενωμένοι όσοι στην Κατοχή συνεργάστηκαν με τους ναζί και όσοι από τον αστικό πολιτικό κόσμο τασσόμενοι με τους Βρετανούς είχαν ενταχθεί στο αντιχιτλερικό στρατόπεδο (...)

Φυσικά δεν μπορούσαν να νικήσουν το λαϊκό κίνημα δίχως την άμεση εμπλοκή περίπου 100.000 Βρετανών στρατιωτών από τον Δεκέμβρη 1944 και δίχως την εμπλοκή των ΗΠΑ με ποταμούς πολεμικού υλικού μετά το 1947. Από την άλλη, και το λαϊκό κίνημα θα είχε άλλες δυνατότητες νίκης αν η πρωτοπορία του, το ΚΚΕ, είχε ως πρόταγμα την κατάκτηση της επαναστατικής εργατικής εξουσίας σε συνδυασμό με την απελευθέρωση, και όχι τη συνεργασία με μερίδα των αστικών πολιτικών δυνάμεων που είχαν ταχθεί στο αντιχιτλερικό στρατόπεδο για τη δημιουργία της λεγόμενης εθνικής ενότητας και της ανάλογης κυβέρνησης υπό τον Γ. Παπανδρέου.

Οι αγωνιστές που κρατήθηκαν και βασανίστηκαν εδώ δεν ήταν μονάδες - ήταν ηγέτες του λαϊκού κινήματος, καπετάνιοι του ΕΛΑΣ, ΕΑΜίτες, ΕΠΟΝίτες, πρόεδροι Εργατικών Κέντρων, διανοούμενοι, καλλιτέχνες, επιστήμονες. Στόχος του αστικού κράτους ήταν να τσακίσει τον λαό που είχε μάθει να σηκώνει κεφάλι. Καθώς ο αφυπνισμένος λαός ήταν ένας εν δυνάμει κίνδυνος για την αστική εξουσία και τα προνόμια των εκμεταλλευτών».

«Ολα τα μέτρα βίας βγήκαν αναποτελεσματικά στο να λυγίσουν τους αγωνιστές, οι κρατούμενοι της Γυάρου όπως και άλλων κάτεργων βγήκαν νικητές», δήλωσε ολοκληρώνοντας την ξενάγηση ο Φάνης Παρρής.

«Μέτα το 1950 δυνάμωσε ο αγώνας και έξω, για την κατάργηση της Γυάρου, πράγμα που έφερε το κλείσιμο της πρώτης περιόδου τον Σεπτέμβριο 1952. Με την αλύγιστη στάση τους παρέμειναν πρωτοπόροι ηγέτες στον χώρο τους, παραμένουν ηθικοί νικητές στη συνείδηση της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού.

Κλείνοντας:

Αν κανείς αναρωτιέται τι τροφοδότησε αυτόν τον αγριανθρωπισμό, μπορούμε να επαναλάβουμε τη φράση του Μπρεχτ: "Βασανιστήρια γίνονται για να διατηρηθούν οι σχέσεις ιδιοκτησίας άρα και εκμετάλλευσης". Μια ματιά στον κόσμο που σπαράσσεται από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, δείχνει πως για το κυνήγι του κέρδους οι καπιταλιστές δεν διστάζουν μπροστά σε κανένα έγκλημα, ούτε μέσα, ούτε έξω από τη χώρα τους.

Οι συνθήκες που γέννησαν τους μεγάλους ιμπεριαλιστικούς πολέμους του αιώνα που μας πέρασε αναπαράγονται συνεχώς ξανά σήμερα. Αποδεικνύοντας πως οι μεγαλόστομες διακηρύξεις για δημοκρατία, ελευθερία και ατομικά δικαιώματα, για γενική ευημερία, είναι σε αυτό το σύστημα κούφιες φράσεις, απάτη και ιμπεριαλιστικά προσχήματα.

Οι βαθύτερες αιτίες που γέννησαν τη Γιούρα, τη Μακρόνησο, είναι οι ίδιες που γεννούν τη σφαγή στην Παλαιστίνη, τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους στο έδαφος της Ουκρανίας και όπου Γης. Είναι οι ίδιες αιτίες που σήμερα φέρνουν την ένταση της εκμετάλλευσης, με το αντεργατικό έκτρωμα του 13ωρου, με τη σύγχρονη σκλαβιά, όπου τα εκατομμύρια των εργαζομένων καλούνται να ζουν σε όλο και χειρότερες συνθήκες.

Αντλούμε δύναμη από το παράδειγμα των αλύγιστων της ταξικής πάλης για τον σύγχρονο αγώνα.

Συνεχίζουμε κάτω από το σύνθημα του 22ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για "ΚΚΕ Δυνατό, σταθερό σε κάθε δοκιμασία, έτοιμο στο κάλεσμα της Ιστορίας για τον Σοσιαλισμό!"».