Ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα από το μέρος Β' του νομοσχεδίου - «λαιμητόμου»...

Αναφέρεται ότι σκοπός του νομοσχεδίου «είναι η ενίσχυση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, μέσω της αναβάθμισης του ρόλου των αρμόδιων οργάνων, της επικαιροποίησης και αυστηροποίησης (!!!) του σχετικού θεσμικού πλαισίου, της προώθησης της πρόληψης επαγγελματικών κινδύνων και ασθενειών, της προστασίας της ψυχικής υγείας, της ενίσχυσης της κατάρτισης σε πρώτες βοήθειες, καθώς και της αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο και την παρακολούθηση των συνθηκών εργασίας».

Το παραθέτουμε αυτολεξεί και ασχολίαστο, γιατί θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί ως ένα σύντομο ανέκδοτο ή ως μία κακόγουστη αυτοσαρκαστική εισαγωγή του ...κυρίως πιάτου.

Παρ' όλες τις βαρύγδουπες εκφράσεις για προστασία της ΥΑΕ, το νομοσχέδιο όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει τις πραγματικές αιτίες που οδηγούν σε θανατηφόρα και μη εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες, αλλά επιπλέον επιδεινώνει τη σημερινή κατάσταση.

Το ίδιο το νομοσχέδιο, που τάχα θα συμβάλει στην προστασία της ΥΑΕ, προβλέπει την ακόμη μεγαλύτερη εντατικοποίηση της εργασίας, την εργασία «λάστιχο», την εξοντωτική δουλειά και τη «διευθέτηση» του χρόνου εργασίας, την πλήρη αποδόμηση των σχέσεων εργασίας, παράγοντες που σύμφωνα με επιστημονικά δεδομένα οδηγούν σε αύξηση σοβαρών εργατικών ατυχημάτων, σε θανάτους και άλλες ασθένειες από την εργασία. Τα υπάρχοντα μεθοδολογικά εργαλεία (που ούτως η άλλως είναι κομμένα και ραμμένα στις ανάγκες του κεφαλαίου), δεν μπορούν ούτε τυπικά να αξιοποιηθούν για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ισχύουσες οριακές τιμές έκθεσης σε βλαπτικούς χημικούς και φυσικούς παράγοντες, οι οποίες έχουν θεσπιστεί με βάση την 8ωρη εργασία και όχι το ξεχείλωμα μέχρι και 13 ώρες την ημέρα.

Η κυβερνητική προπαγάνδα υπέρ του νομοσχεδίου εστιάζει στην αλλαγή που φέρνει για την υποχρέωση των Τεχνικών Ασφάλειας (ΤΑ) και των Ιατρών Εργασίας (ΙΕ) να παρέχουν μόνο γραπτά (και όχι και προφορικά) υποδείξεις - συμβουλές στον εργοδότη για τα θέματα ΥΑΕ, και μάλιστα όχι απευθείας, αλλά μέσα από το πληροφοριακό σύστημα της Επιθεώρησης Εργασίας! Αρχικά να πούμε ότι η δυνατότητα και προφορικών υποδείξεων - συμβουλών για την ΥΑΕ είναι αναγκαία για λόγους πρακτικούς, καθώς είναι αυτονόητο ότι πλήθος θεμάτων μπορεί να επιλυθεί πιο άμεσα. Ομως η ουσία είναι αλλού.

Εδώ και δεκαετίες υπάρχει σχετικό νομοθετικό πλαίσιο που υποχρεώνει τους εργοδότες να λάβουν μέτρα για την ΥΑΕ, προβλέπει την απασχόληση συμβούλων των εργοδοτών (ΤΑ, ΙΕ) για τα θέματα ΥΑΕ (που κάνουν υποδείξεις γραπτά και προφορικά). Η πείρα των προηγούμενων χρόνων, με τα καθημερινά εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες που παραμένουν αδιάγνωστες, υπογραμμίζει ότι στην πράξη οι εργοδότες καθορίζουν το αν και τι μέτρα θα λάβουν για την προστασία της ΥΑΕ με βάση την επίδραση που θα έχουν αυτά στην κερδοφορία τους. Η ασύδοτη αυτή κατάσταση, με ευθύνη όλων των κυβερνήσεων, διευκολύνεται από την απουσία ουσιαστικού ελέγχου από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους (επιθεωρητή εργασίας, επιθεώρηση μεταλλείων κ.λπ.), λόγω της υποστελέχωσης των επιθεωρήσεων, της απουσίας αναγκαίας υλικοτεχνικής υποδομής, αλλά και του προσανατολισμού των επιθεωρήσεων που δεν εστιάζουν στην εργοδοτική ευθύνη.

Με βάση το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο, οι ΤΑ και ΙΕ είναι σύμβουλοι του εργοδότη με σχέση οικονομικής - εργασιακής εξάρτησης από αυτόν, με πρόβλεψη από τη νομοθεσία για πολύ λίγες ώρες παρουσίας στον χώρο εργασίας σε σχέση με τις ανάγκες, οι οποίοι συχνά, λόγω της εργοδοτικής πίεσης «αυτολογοκρίνονται» στις γραπτές υποδείξεις που κάνουν στους εργοδότες (ώστε να μην υποδείξουν κάτι που θα συνεπάγεται κόστος με τα κριτήρια των εργοδοτών). Συχνό είναι και το φαινόμενο της μη υλοποίησης από τους εργοδότες των γραπτών υποδείξεων που έχουν γίνει, της άρνησης των εργοδοτών να υπογράψουν ότι έλαβαν γνώση των υποδείξεων κ.λπ. Σε περιπτώσεις σοβαρών εργατικών ατυχημάτων, συχνό είναι το φαινόμενο της μετατόπισης της εργοδοτικής ευθύνης στις πλάτες του ΤΑ για το ότι δεν είχαν ληφθεί μέτρα (από την Επιθεώρηση, στο δικαστήριο κ.λπ.).

Το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο που διατηρείται ως προς τη σχέση εξάρτησης των ΤΑ και ΙΕ από τον εργοδότη (ή τη σχέση «διπλής εξάρτησης» στην περίπτωση των ΕΞΥΠΠ), δεν έχει εξασφαλίσει μέχρι σήμερα ούτε την «ηθική ανεξαρτησία» των ΤΑ και ΙΕ, ούτε την ουσιαστική προστασία των εργαζομένων.

Η πρόβλεψη για υποχρέωση παροχής μόνο γραπτών υποδείξεων από τον ΤΑ και τον ΙΕ (και μάλιστα όχι απευθείας στον εργοδότη, αλλά μέσω του πληροφοριακού συστήματος της Επιθεώρησης), όχι μόνο δεν εξασφαλίζει τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, αλλά ακυρώνει στην πράξη και τον επιστημονικό - συμβουλευτικό ρόλο των ΤΑ, ΙΕ για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου. Διευκολύνει ακόμη περισσότερο τη δυνατότητα μετατόπισης της εργοδοτικής ευθύνης στις πλάτες του ΤΑ και του ΙΕ, αφού παραμένουν η σχέση οικονομικής εξάρτησης του ΤΑ και ΙΕ από τον εργοδότη, οι πολύ λίγες ώρες απασχόλησής τους, η απουσία ουσιαστικού ελέγχου των εργοδοτών από την επιθεώρηση εργασίας που παραμένει υποστελεχωμένη κ.λπ.

Για την υποβολή των υποδείξεων μέσω του πληροφοριακού συστήματος της επιθεώρησης, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί αντίστοιχα: Θα μπορούσε ένας λογιστής να «απαγορεύεται να δίνει συμβουλές» στον πελάτη του, αλλά να πρέπει να τις καταχωρεί σε ένα πληροφοριακό σύστημα απευθείας στην εφορία και από την εφορία να ενημερώνεται ο πελάτης - φορολογούμενος;

Αναδεικνύεται η σημασία των διεκδικήσεων του ΠΑΜΕ για δημιουργία κρατικού σώματος TA, IE και υπηρεσιών ΥΑΕ ενταγμένων στο αποκλειστικά δημόσιο σύστημα Υγείας (Κέντρα Υγείας και νοσοκομεία), για κατάργηση των ΕΞΥΠΠ και κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας στον χώρο της ΥΑΕ και μέσα από αυτές τις δομές να διασφαλίζεται η αξιοποίηση των επιστημονικών δυνατοτήτων πρόληψης και αντιμετώπισης του επαγγελματικού κινδύνου.

Η απαράδεκτη σημερινή κατάσταση χαρακτηρίζεται, επίσης, από την εικονική και ψευδεπίγραφη άσκηση της Ιατρικής της Εργασίας με ενδεικτικά παραδείγματα την κυριαρχία των ΕΞΥΠΠ, την υπονόμευση της ειδικότητας ιατρικής της εργασίας, την άσκηση καθηκόντων ΙΕ από ανειδίκευτους ιατρούς, την παντελή απουσία υπηρεσιών ΙΕ από τα Κέντρα Υγείας και τα δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια νοσοκομεία, την παντελή απουσία εργαστηρίων για την εκτίμηση παραγόντων κινδύνου με εξειδικευμένες μετρήσεις περιβάλλοντος, Βιολογικούς Δείκτες Εκθεσης των εργαζομένων σε επικίνδυνους παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος κ.λπ., τη μηδενική καταγραφή επαγγελματικών ασθενειών... κ.ο.κ. Παραμένει, επίσης, το πρόβλημα της μη πρόβλεψης παροχής υπηρεσιών ΙΕ σε επιχειρήσεις κάτω από 50 εργαζόμενους, δηλαδή για την πλειοψηφία των επιχειρήσεων.

Αποκαλυπτικές είναι οι αλλαγές που φέρνει το νομοσχέδιο και στη διαδικασία αναγνώρισης επαγγελματικών ασθενειών. Θυμίζουμε ότι παρά τις όποιες διατυπώσεις, στη χώρα μας δεν υπάρχει καμία διαδικασία αναγνώρισης επαγγελματικών ασθενειών. Τουλάχιστον τα τελευταία πολλά χρόνια δεν έχει αναγνωριστεί καμία επαγγελματική ασθένεια, ενώ και η μοναδική εξαίρεση της μίας επαγγελματικής ασθένειας που αναγνωρίστηκε από τον ΕΦΚΑ το 2024, δεν περιλαμβάνεται στα στατιστικά της επιθεώρησης εργασίας, αποκαλύπτοντας ότι ούτε καν αυτή η μοναδική περίπτωση δεν έχει περάσει τους φραγμούς των επίσημων καταγραφών.

Πριν δούμε τι αλλάζει, να θυμίσουμε τι σημαίνει επαγγελματική ασθένεια. Πρόκειται για την ασθένεια που οφείλεται - συνδέεται με παράγοντες κινδύνου από το εργασιακό περιβάλλον. Η ουσία του να χαρακτηριστεί μία ασθένεια ως επαγγελματική, είναι να αναγνωριστεί ως τέτοια από τον ασφαλιστικό φορέα, που θα παρέχει τελικά και τις σχετικές ασφαλιστικές καλύψεις. Προβλέπουν λοιπόν στο νομοσχέδιο ότι ο ΙΕ θα ενημερώνει τον εργοδότη γραπτώς ότι ένας εργαζόμενος έχει επαγγελματική ασθένεια και θα καταχωρεί τη γνωμάτευση στον φάκελο του εργαζόμενου. Στη συνέχεια ο εργοδότης θα ενημερώνει την επιθεώρηση εργασίας και τον... ασφαλιστικό φορέα του εργαζόμενου (ο οποίος κανονικά θα έπρεπε να έχει αναγνωρίσει την επαγγελματική ασθένεια...). Η εμπειρία των τελευταίων ετών δείχνει ότι ο ΕΦΚΑ δεν αναγνωρίζει τις επαγγελματικές ασθένειες. Αραγε θα το κάνει όταν ενημερωθεί από τον εργοδότη ότι κάποιος ΙΕ γνωμοδότησε ότι η πάθηση του εργαζόμενου είναι επαγγελματικής αιτιολογίας;

Και για να λυθούν οι όποιες επιφυλάξεις για τις προθέσεις του νομοθέτη... στο άρθρο 41 του νομοσχεδίου προβλέπονται καταργούμενες διατάξεις με ασαφείς διατυπώσεις που δημιουργούν ερωτήματα για την ενδεχόμενη κατάργηση του π.δ. 41/2012 (κατάλογος επαγγελματικών ασθενειών)! Αντί να ενσωματώσουν και το δεύτερο παράρτημα της σχετικής ευρωπαϊκής Οδηγίας που περιλαμβάνει ασθένειες που υπάρχουν αρκετά στοιχεία ότι είναι επαγγελματικής αιτιολογίας, αντί να προσδιορίζουν με σαφήνεια ότι ο κατάλογος είναι ενδεικτικός και ότι κάθε ασθένεια που τεκμηριώνεται ως επαγγελματικής αιτιολογίας οφείλει να αναγνωρίζεται και να καταγράφεται ως τέτοια, ακόμα και αν δεν περιλαμβάνεται στον ανωτέρω κατάλογο, προαναγγέλλουν την κατάργηση του καταλόγου επαγγελματικών ασθενειών...

Δίνουν την χαριστική βολή στην Ιατρική της Εργασίας ως την επιστημονική ειδικότητα της ιατρικής που μελετά το εργασιακό περιβάλλον, συμβάλλει στον εντοπισμό παραγόντων κινδύνου, μελετά τις ασθένειες που σχετίζονται με αυτούς τους κινδύνους και τελικά μπορεί να συμβάλλει στην προστασία της υγείας, την πρόληψη και αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου. Ανοίγουν τον δρόμο για την υποκατάσταση του στοχευμένου ελέγχου των εργαζομένων από τον ΙΕ ανάλογα με τον επαγγελματικό κίνδυνο από ένα γενικό «προληπτικό τσεκ απ» και προγράμματα προαγωγής της Υγείας. Ανοίγουν τον δρόμο για την πλήρη κατάργηση της ειδικότητας ΙΕ αφού αυτά τα ευνουχισμένα «καθήκοντα» θα μπορούν να ασκούνται από οποιονδήποτε ανειδίκευτο ιατρό.

Από τις προβλέψεις του νομοσχεδίου αναδεικνύονται, επίσης, πολύ σοβαρά ζητήματα για τη συλλογή πλήθους ιατρικών και άλλων προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων, που σε καμιά περίπτωση δεν προστατεύονται με την αναφορά για τη «διασφάλισή» τους από το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης.