Αυτά τα κορμιά δεν έπεσαν σε μια άτυχη στιγμή της ζωής τους.

Τούτοι οι τάφοι δεν μαρτυρούν το μάταιο μιας άτυχης ζωής.

Τούτοι δω, οι μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ, έδωσαν την ίδια τους τη ζωή παλεύοντας για υψηλότερα ιδανικά, για έναν κόσμο δίκαιο, σοσιαλιστικό.

Γράμμος, ύψωμα Σκάλα. 26 έως 29 Ιούνη 2025. Στις παρυφές της Νοσοκομειούπολης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Ακριβώς κάτω από το βόρειο πολυβολείο που υπεράσπιζε τη Νοσοκομειούπολη.

Ηρθαν και πάλι εδώ. Δεκάδες σύντροφοι από κάθε γωνιά της χώρας. Για να ολοκληρώσουν ένα έργο, να εκπληρώσουν ένα χρέος σε κάθε νεκρό μας, που τον λογίζουμε ζωντανό μέσα από τις ανεξίτηλες πράξεις του.

Ηρθαν εδώ για να αναδείξουν τους τάφους των 40 συντρόφων μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ που άφησαν την τελευταία τους πνοή στο Νοσοκομείο του ΔΣΕ, αφού πρώτα είχαν δώσει κάθε ικμάδα της ζωής τους στο πεδίο της ένοπλης πάλης για να ανθρωπέψει ο άνθρωπος.

Ετσι, πλάι στην ήδη λαμπρή ανάδειξη της Νοσοκομειούπολης και στο υπαίθριο μουσείο, στέκει τώρα λαμπρό και το νεκροταφείο των συντρόφων που έφτασαν έως εδώ έχοντας ήδη ματώσει τον αντίπαλο σε όλα τα χιλιόμετρα του μετώπου, από την Κόνιτσα μέχρι το Νεστόριο και από το Μέτσοβο μέχρι τις ψηλές κορφές του Γράμμου, στις 75 μέρες της μάχης το καλοκαίρι του 1948.

Οι επίγονοι έχουν να γράψουν πολλά στα απολογιστικά ημερολόγια της σημερινής ταξικής πάλης. Εμείς απλά προσθέσαμε μια ψηφίδα στον απολογισμό των συντρόφων που έπεσαν: Οτι κανείς δεν θα ξεχαστεί. Οτι ο δρόμος τους είναι και δικός μας δρόμος.

Κάθε τάφος φροντίστηκε και στολίστηκε με αγριολούλουδα του Γράμμου. Η περίμετρος σημειώθηκε με μια εικαστική παρέμβαση, που συνδέει τη μάχη που δόθηκε με την ατσαλένια θέληση των μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ.

Ολοκληρώνοντας τις εργασίες για την ανάδειξη του νεκροταφείου, εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ ο Δημήτρης Γόντικας ευχαρίστησε όλους όσοι συνέβαλαν στην αποκάλυψη και ανάδειξη του χώρου του νεκροταφείου της Νοσοκομειούπολης του ΔΣΕ στον Γράμμο, όπως επίσης όλους όσοι συνέβαλαν όλα αυτά τα χρόνια στην ανάδειξη της ίδιας της Νοσοκομειούπολης.

Ιδιαίτερα τους τεχνικούς και επιστήμονες που με τη γνώση τους συνέβαλαν στην ανάδειξη όλου αυτού του μεγαλείου στον Γράμμο: Την αρχιτέκτονα Δέσποινα Τσιρώνη, τον γλύπτη Αντώνη Μυρωδιά και τον Λεωνίδα Λεοντάρη, που έκαναν τον σχεδιασμό και συνέβαλαν στην υλοποίηση του έργου στον χώρο.

«Εκπληρώνουμε» - είπε - «ένα ακόμα χρέος προς τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας για την ηρωική του δράση και προσφορά.

Αυτές ακριβώς τις μέρες, πριν 77 χρόνια, είχε φουντώσει εδώ στον Γράμμο η μεγάλη μάχη.

Ο Γράμμος καιγόταν απ' τα κανόνια του αντιπάλου, των Αμερικανών, των Εγγλέζων, των ιμπεριαλιστών που σχεδίαζαν σε έναν μήνα το πολύ να εξοντώσουν τον ΔΣΕ.

Φλεγόταν όμως και από τη φλόγα και τη θέληση των μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ, του στρατηγικού τους σχεδιασμού να υπερασπιστούν τις θέσεις τους με κάθε τίμημα, με την ίδια τη ζωή τους, με τις ιδέες και τους σκοπούς του Κόμματός μας, του ΚΚΕ, να υπερασπιστούν τον λαό απ' αυτήν τη βάρβαρη επιδρομή των ιμπεριαλιστών και της αστικής τάξης.

Μέσα σ' αυτόν τον σχεδιασμό ήταν και η δημιουργία της Νοσοκομειούπολης, όπου πάνω από 5.000 μαχητές πέρασαν και σώθηκαν πολλές ζωές χάρη στην αυτοθυσία των υγειονομικών. Δυστυχώς δεν έγινε κατορθωτό το θαυματουργό νυστέρι του Τζαμαλούκα και του Πετρόπουλου να σώσει όλες τις ζωές και υπήρχαν απώλειες. Ανάμεσά τους είναι οι 40 σύντροφοι, τιμημένοι νεκροί, που βρίσκονται εδώ μπροστά μας.

Τους τιμάμε, δεν ξεχνάμε τον ηρωισμό τους, την αυτοθυσία τους, την προσφορά τους, την παλικαριά τους, τη λεβεντιά τους. Επεσαν στην πρώτη γραμμή τέτοιες μέρες. Καθένας απ' αυτούς έχει τη δική του ιστορία και συμμετοχή σ' αυτόν τον μεγάλο αγώνα. Πέρασαν στην αθανασία, μαζί με τους χιλιάδες μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ. Στο πρόσωπό τους τιμάμε όλους όσοι έπεσαν σ' αυτήν την άνιση και σκληρή μάχη».

Με την ανάδειξη και του νεκροταφείου στο ύψωμα Σκάλα αριθμούνται πλέον σε 6 τα επισκέψιμα ταφικά μνημεία που έχουν κατασκευαστεί από το ΚΚΕ στην ευρύτερη περιοχή Γράμμος - Βίτσι. Στη Φλώρινα, στην Καλλιθέα της Πρέσπας, στο χωριό Κώττα, στο Νεστόριο, στη Θεοτόκο των Μαστοροχωρίων και τώρα στο Λιανοτόπι, στο ύψωμα Σκάλα του Γράμμου.

Μαζί με τα μνημεία και μουσεία σε Θεοτόκο, Κεφαλοχώρι, Χάρο Κοτύλης, Νεστόριο, Μάλι Μάδι, Βατοχώρι, Πύλη, Πυξό και Βροντερό, συγκροτούν ένα σύνολο μνημειακών τοπόσημων - οδηγών για τους ήδη χιλιάδες επισκέπτες που καταφτάνουν στην περιοχή για να αποδώσουν τιμές στον ηρωικό αγώνα του ΔΣΕ.