Καταρχάς πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η αντισεισμική προστασία, που αφορά βέβαια την ασφάλεια των πολιτών και της περιουσίας τους, δεν αφορά μόνο τα κτίρια. Αφορά και όλο το πλέγμα των υποστηρικτικών δικτύων μιας πόλης, όπως είναι τα δίκτυα κοινής ωφέλειας, τα μεταφορικά δίκτυα, τα δίκτυα νοσοκομειακής περίθαλψης, τα ενεργειακά δίκτυα, όπως και τα σχολεία και τα υπόλοιπα στρατηγικής σημασίας δημόσια κτίρια, τα οποία είναι αποφασιστικής σημασίας για τη διαχείριση της κρίσης και την προστασία της ζωής και των δραστηριοτήτων μιας πόλης.

Το Εργαστήριο Εδαφοδυναμικής και Γεωτεχνικής Σεισμικής Μηχανικής του ΑΠΘ έχει εκπονήσει στο πλαίσιο ευρωπαϊκών και εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων πλήθος μελετών στα θέματα αυτά. Δυστυχώς όμως η πολιτεία και οι αρμόδιοι φορείς δεν τις έχουν αξιοποιήσει.

Βασικό εργαλείο της αντισεισμικής προστασίας στην Ελλάδα και την Ευρώπη είναι ο αντισεισμικός κανονισμός. Ο ισχύων «Ευρωκώδικας 8» βρίσκεται τώρα σε φάση αναμόρφωσης και με την ολοκλήρωσή του θα είναι ίσως ο πλέον σύγχρονος και ασφαλής στον κόσμο. Και φυσικά θα πρέπει να εφαρμοστεί αυστηρά και χωρίς παρεκκλίσεις και καθυστερήσεις στην Ελλάδα, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει σήμερα με τον ισχύοντα.

Για παράδειγμα, ενώ στον ισχύοντα Ευρωκώδικα υπάρχει σαφής διάκριση της σεισμικής έντασης ανάλογα με το είδος του εδάφους, στον ελληνικό κανονισμό, σε όλη τη Θεσσαλονίκη, όπου σε διάφορες περιοχές της πόλης υπάρχουν σαφώς διαφορετικά εδάφη, έχουμε την ίδια σεισμική επιτάχυνση σχεδιασμού, κάτι που είναι λάθος.

Η προσεισμική προετοιμασία και η διαχείριση της κρίσης μαζί με την αποκατάσταση είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία, που απαιτεί υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας, κρίσιμες διοικητικές και νομικές αποφάσεις, αποτελεσματική διοικητική οργάνωση και πάρα πολλά χρήματα. Λίγα από αυτά υλοποιούνται σήμερα στην Ελλάδα. Δυστυχώς, στο επίπεδο της πολιτικής προστασίας και των συναφών με αυτή θεμάτων βρισκόμαστε πολλές δεκαετίες πίσω από τις σύγχρονες ανάγκες.

Η αντισεισμική προστασία είναι δικαίωμα του πολίτη 100%. Σε ποιο όμως επίπεδο μπορεί και πρέπει να ανταποκριθεί η πολιτεία;

Η πολιτεία ορίζει με νόμους και άλλες κανονιστικές διατάξεις το ελάχιστο επίπεδο προστασίας της ζωής, της περιουσίας και των πάσης φύσεως δραστηριοτήτων (οικονομικών, κοινωνικών, εμπορικών, πολιτισμικών) και το επίπεδο αυτό οφείλει να το εξασφαλίσει από όλες τις απόψεις, θεσμικά, π.χ. με τους κανονισμούς, οικονομικά, δηλαδή να έχει εξασφαλισμένους πόρους, αλλά και διοικητικά - διαχειριστικά, δηλαδή να διαμορφώσει τις κατάλληλες δομές.

Πώς ορίζεται όμως το ελάχιστο επίπεδο; Σε ό,τι αφορά τις κατασκευές πολιτικού μηχανικού, αφορά κυρίως τη μη κατάρρευση. Δεν αφορά την πλήρη αποφυγή ζημιών. Ζημιές θα έχουμε, μικρές ή μεγάλες. Αυτό που αποφεύγεται με βάση τις κατασκευαστικές διατάξεις του κανονισμού είναι η κατάρρευση, δηλαδή η προστασία της ζωής.

Πώς εξασφαλίζεται όμως και η ισότητα στον σεισμικό κίνδυνο, όταν το 80% των κατοικιών της Θεσσαλονίκης είναι κτισμένο με τους παλαιότερους και λιγότερο ασφαλείς αντισεισμικούς κανονισμούς; Ουσιαστικά δεν μιλάμε για ισότητα. Και για να είμαστε ειλικρινείς, αυτή δεν μπορεί να προσφερθεί. Αν θέλουμε να τα ενισχύσουμε όλα τα παλιά κτίρια, αυτό σημαίνει ένα τεράστιο κόστος ίσως 10-15 δισ. για τη Θεσσαλονίκη. Εχουμε τη δυνατότητα να το κάνουμε; Αν όχι, τι λύσεις προτείνουμε;

Αρα το θέμα της ισότητας απέναντι στην ασφάλεια ζωής δυστυχώς είναι πολύ σχετικό, ενώ ενέχει και θέματα εξόχως νομικά και πολιτικά. Δεν πρέπει επίσης να παραβλέπουμε ότι η αποκατάσταση ενός κτιρίου που έχει υποστεί ζημιές στην προτεραία του κατάσταση, δεν σημαίνει και την ενίσχυσή του ώστε να είναι συμβατό με τον σημερινό κανονισμό, κάτι μάλιστα που σε πολλές περιπτώσεις ίσως είναι και ανέφικτο από τεχνικής απόψεως.

Εκεί βέβαια που η πολιτεία έχει τεράστια ευθύνη είναι στα θέματα πολεοδομίας και χωροταξίας, που και αυτά συνδέονται άμεσα με την αντισεισμική προστασία. Εκεί έχει όλες τις δυνατότητες να κάνει τις αναγκαίες ρυθμίσεις.

Σε ό,τι αφορά την Πολιτική Προστασία, είναι γεγονός ότι το θεσμικό της πλαίσιο είναι απαρχαιωμένο, το ανθρώπινο δυναμικό ανεπαρκές και όχι καλά καταρτισμένο και η χρηματοδότηση ελλιπέστατη. Βέβαια οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι στην οργάνωση αμέσως μετά το σεισμό τα πάει σχετικά καλά, κυρίως γιατί έχει την εμπειρία από τους προηγούμενους σεισμούς. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Απαιτείται πλήρης αναδιοργάνωση του θεσμικού πλαισίου, της δομής και της λειτουργίας της Πολιτικής Προστασίας σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, με πρόσληψη ικανών στελεχών, εξοικειωμένων στις σύγχρονες τεχνολογίες και πάνω απ' όλα γενναία χρηματοδότηση.