Περνώντας το κατώφλι του 21ου αιώνα η Ελλάδα αντίκρισε το κεφάλι της Μέδουσας και πέτρωσε. Ο Περσέας φαίνεται να έχει πεθάνει από καιρό και οι εποχές είναι δύσκολες για ήρωες. Σήμερα δεν έρχεται κανείς αντιμέτωπος με τα θηρία, μεταλλάσσεται στο Ρινόκερο του Ιονέσκο και αν δεν τα καταφέρει, δεν ξεκινά πόλεμο εναντίον του, γίνεται καθρέφτης. Ο Γιώργος Κακουλίδης, ποιητής, συγγραφέας και αρθρογράφος, με το βιβλίο του «Το απόλυτο Ρόδο», υποστηρίζει ότι έχει ξεχωρίσει την ομορφιά ανάμεσα στα θηρία. Ο λόγος στους αναγνώστες...

Μιλώντας στο «Ρ», ο Γ. Κακουλίδης εξηγεί τη «γέννηση» του «Ρόδου», χαρακτηρίζει την πολιτική σκηνή της χώρας χώρο εναλλαγής φαντασμάτων και καρτούν, σημειώνοντας ότι, αντίθετα από το σύνθημα του Μάη του '68, που έλεγε ότι «εκτός από τον ιμπεριαλισμό υπάρχει και η μοναξιά», εκτός από τη μοναξιά υπάρχει και ο ιμπεριαλισμός...

-- Πώς ξεκίνησε το «Απόλυτο Ρόδο»;

-- Ηταν ένα κάλεσμα, πριν από οχτώ περίπου χρόνια, μετά τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας όπου είχα πάει, να μεταφέρω φάρμακα με μία ομάδα καλλιτεχνών. Οταν γύρισα έγινε η πρώτη επαφή με τον «Ριζοσπάστη» και με τον Δημήτρη Κουτσούμπα. Είχα την τύχη να μου ζητήσουν να γράφω, αρχικά για το κυριακάτικο. Ετσι ξεκίνησε ένα από τα πιο συναρπαστικά ταξίδια στη ζωή μου.

-- Δε διστάζετε σκληρή ειρωνεία και κριτική στα κείμενά σας.

-- Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Καισαριανή και για ιστορικούς λόγους είμαι μνησίκακος. Εχει φροντίσει το περιβάλλον μου και με έχει οπλίσει απέναντι στη βαρβαρότητα της αστικής τάξης με έναν κυνισμό και όποτε μπορώ κάνω επίδειξη αυτού του κυνισμού. Για μένα ο κυνισμός είναι ένα επαναστατικό χάρισμα και μπορώ να τον ασκώ χάρη στο περιβάλλον που μου έχουν χαρίσει οι σύντροφοί μου. Ο «Ρ» λειτουργεί σαν μία προωθητική δύναμη, για να μπορέσω εγώ να απογειώσω τον κυνισμό μου απέναντι στην ευτέλεια των ημερών. Κριτική μπορούν να κάνουν μόνο όσοι δεν έχουν τίποτα στη ζωή τους και έχουν μόνο το όνομά τους και την παρουσία τους.

-- Τα θέματά σας αντλούνται από την επικαιρότητα;

-- Η καθημερινότητα με μαγεύει. Το θέμα που θα διαλέξω να γράψω είναι αυτό που θα με θυμώσει περισσότερο. Πιστεύω ότι η καθημερινότητα είναι ο μεγαλύτερος δάσκαλος για όλους μας. Μέσα από αυτή βλέπουμε ποιοι πραγματικά είμαστε. Μπορείς π.χ. να ονειρεύεσαι ότι είσαι βιομήχανος ή μεγαλοαστός και στην πραγματικότητα να μην είσαι τίποτα άλλο από ένα παιδί στο κατάστημα που πουλάει είδη υγιεινής ή πλαστικά. Πρέπει να καταλάβεις το μεγαλείο σου αυτό για να μπορέσεις να μεταβάλλεις τον κόσμο γύρω σου.

-- Η ιδέα για το βιβλίο πώς γεννήθηκε;

-- Μόλις κλείσαμε τα οχτώ χρόνια, άκουγα πολλούς συντρόφους που μου ζητούσαν να συγκεντρώσω όλα τα κείμενα του «Απόλυτου Ρόδου» σε έναν τόμο, να μπορούμε να τα έχουμε συγκεντρωμένα, γιατί γυρνούσαν πίσω, τα διαβάζανε ξανά, κάποια τους λείπανε και χάρη στις παραινέσεις των συντρόφων μου έγινε αυτό το βιβλίο.

-- Εχουμε «πολιτική» και «αισθητική» στην Ελλάδα;

-- Οχι. Η Ελλάδα είναι το βασίλειο του κιτς. Το μυστικό με το ρόδο είναι όμως ότι δε θα το ρωτήσεις ποτέ γιατί είναι όμορφο. Θα το κοιτάξεις και θα αποδεχτείς ότι είναι όμορφο, γι' αυτό το γράφω «Απόλυτο Ρόδο». Να κοιτάξουμε το ρόδο που δεν έχει ανάγκη από καμία απολύτως ερώτηση, όπως ο άνθρωπος. Οποιος γνωρίζει το ποιο είναι το θηρίο ήδη έχει τοποθετηθεί απέναντί του. Δυστυχώς αυτοί που έχουν γίνει θηρία δεν το καταλαβαίνουν. Το θέμα είναι αν αυτό που σε ενοχλεί σε κάψει κι εσένα. Αν καταφέρουν να μεταφέρουν μέσα μας την κόλαση, έχουν κερδίσει το παιχνίδι. Στην Ελλάδα του κιτς, επικρατεί η αισθητική της Μέδουσας. Ολοι έχουν δει το κεφάλι της και έχουν πετρώσει και μας λείπει ένας Περσέας, να το κόψει...

-- Καθημερινότητα είναι και η ελληνική πολιτική σκηνή, ποια είναι αυτή σήμερα;

-- Η ελληνική πολιτική σκηνή σήμερα εναλλάσσεται από φαντάσματα και καρτούν. Δεν μπορείς να ξεχωρίσεις πότε βγαίνει το φάντασμα και πότε το καρτούν, αλλά η σκηνή είναι μία.

Καρτούν για μένα είναι ο Πολύδωρας, που λειτουργεί κάτω από έναν πρωθυπουργό φάντασμα.

Ωστόσο, οι κατασκευαστές αυτών των καρτούν, οι σχεδιαστές τους, δεν έχουν μεγάλη φαντασία, γιατί από τη στιγμή που εγώ καταλαβαίνω ότι αυτό είναι καρτούν, έχει χάσει. Το καρτούν πρέπει να μου θυμίζει άνθρωπο. Αυτή είναι η επιτυχία του. Οταν ο άνθρωπος γίνεται καρτούν, τότε υπάρχει πρόβλημα.

Το αγαπημένο μου καρτούν είναι ο Καρατζαφέρης. Κάποτε προσπάθησα να τον προσεγγίσω με όρους ψυχιατρικής. Δηλαδή να αναλύσω το φαινόμενο αυτό. Το αποτέλεσμα που μου έδωσαν μου προκάλεσε γέλιο, γιατί όλοι οι ειδικοί συμφώνησαν ότι πάσχει από παραλήρημα μεγαλείου.

Ομως ο Καρατζαφέρης είναι επικίνδυνος και να που τώρα μπορούμε να πούμε ότι ο σχεδιαστής του καρτούν αυτού δεν ήταν κάποιος τυχαίος. Το κόμμα του είναι σφήνα, ένα κόμμα που ο άξονάς του είναι εντελώς φασιστικός, αυτό πρέπει να είναι ξεκάθαρο. Είναι μία φασιστική κατασκευή και όπως όλοι οι φασίστες, προκειμένου να αποκτήσουν μία αίγλη και πελατεία, χρησιμοποιούν τα πάντα.

Πρέπει να δούμε ότι αυτό μπορεί να αποβεί επικίνδυνο.

-- Ο Γιώργος Παπανδρέου;

-- Πιστεύω ότι θα έπρεπε να ζητήσει από τον Καραμανλή να τον βάλει στην κυβέρνησή του, είτε ως υπουργό Εξωτερικών, είτε ως υπουργό Πολιτισμού, καθώς οι Παπανδρέου έχουν παράδοση στον ...«πολιτισμό». Αλλά επειδή κι αυτός είναι μεγαλομανής, θέλει και αυτός να κυβερνήσει την Ελλάδα... Πιστεύω ότι ΠΑΣΟΚ και ΝΔ πρέπει να γίνουν ένα κόμμα, όπως είπε και ο Μητσοτάκης.

-- Και ο Αλέκος Αλαβάνος...

-- Ο Αλαβάνος με τις τελευταίες δηλώσεις του πέρασε στην κατηγορία του τσάμπα μάγκα, παραμονές εκλογών. Το έκανε για πελατειακούς λόγους. Εδωσε το χέρι του, χωρίς να το δίνει, στο ΠΑΣΟΚ. Εχουν ανάγκη να καθρεφτίζονται μέσα στο ΠΑΣΟΚ, γιατί υπάρχει έλλειμμα μεγάλο, γιατί δεν παίζουν με όρους ιδεολογίας ή θεωρίας, που θα τους έδιναν αυτοπεποίθηση. Ετσι γίνεται και με τη σοσιαλδημοκρατία, πάντα καθρεφτίζεται κάπου αλλού. Ο Αλαβάνος το κάνει γιατί έρχονται εκλογές και πετάει μπαλάκι στο ΠΑΣΟΚ. Μου κάνει εντύπωση γιατί φαντασιώνονται ότι έχουν σχέση με την επανάσταση...

Στα τέλη του Μάη πραγματοποιήθηκαν δύο εκθέσεις Εικαστικών Τεχνών, που σηματοδότησαν δύο εκ διαμέτρου αντίθετες διαδρομές: Η «Art Athina 2007» και η έκθεση «Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος, Ανθρωποι - χρώμα και σίδερο...». Σ' αυτές τις διοργανώσεις αναφέρεται το κείμενο της ζωγράφου - χαράκτριας Εύας Μελά.

«Την "Art Athina" διοργάνωσε ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αιθουσών Τέχνης (ΠΣΑΤ). Συμμετείχαν μόνο 15 από τις 100 και πλέον ελληνικές γκαλερί (μετά από επιλογή) και 21 από χώρες του εξωτερικού. Τιμώμενη χώρα η Ρωσία με τις "σημαντικότερες" (κατά τους διοργανωτές) γκαλερί της χώρας... Συνυπήρχαν η ευρηματικότητα στις μορφές, βασισμένη σε μια στέρεη καλλιτεχνική παιδεία, με ένα χυδαίο αντικομμουνιστικό περιεχόμενο, που έφθασε μάλιστα να προσπαθεί να γελοιοποιήσει το γνωστό σοβιετικό μνημείο για την Οκτωβριανή Επανάσταση».

«Η "Art Athina", έκθεση 4 ημερών, εμπορική έκθεση, με εισιτήριο για το κοινό ΚΑΙ για τους καλλιτέχνες(!!!) που επιχορηγήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, με 200.000 ευρώ (ποσό που αντιστοιχεί στην ετήσια επιχορήγηση από το ΥΠΠΟ του συλλογικού φορέα των 5.000 εικαστικών καλλιτεχνών, του ΕΕΤΕ, προκειμένου να ικανοποιήσει το σύνολο των αναγκών του, μεγάλες εκθέσεις με ανοιχτές προσκλήσεις, επιστημονικά συνέδρια, συνεργασία με καλλιτεχνικές ενώσεις στο εξωτερικό, διεθνείς διοργανώσεις, λειτουργικά έξοδα, εξυπηρέτηση κοινού κλπ.!!!)».

«Η "Art Athina" που χρόνια τώρα (και με τις προηγούμενες διοικήσεις του Πανελλήνιου Συνδέσμου Αιθουσών Τέχνης) βγάζει μια σχιζοφρενική σχέση με την ελληνική καλλιτεχνική πραγματικότητα, αφού παρουσιάζει μια πλασματική εικόνα που κάποιοι θέλουν να φτιάξουν για την ελληνική τέχνη: Μια εικόνα κοσμοπολιτισμού, που αποκαλύπτει πολλά "κόμπλεξ" κατωτερότητας έναντι της αισθητικής που προωθεί το διεθνές εμπόριο της Τέχνης, εικόνα διαφορετική από την πραγματική και από αυτήν που η ίδια η "ελληνική αγορά τέχνης" διαθέτει όλο το χρόνο... Ετσι έμειναν εκτός "Art Athina" οι περισσότερες αίθουσες τέχνης, αν και είναι μέλη του συνδέσμου. "Κόπηκαν" αίθουσες που έχουν μια ιστορία και που πρότειναν σημαντικά ονόματα της σύγχρονης ελληνικής τέχνης και μάλιστα καλλιτέχνες που είναι ευνοούμενοι της "ντόπιας αγοράς"... Εφθασε σε σημείο να "κοπεί" αίθουσα που πρότεινε την έκθεση σχεδίων του "εθνικού" μας γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά... Αντίθετα, βρέθηκαν να συμμετέχουν στην "Art Athina" γκαλερί που δεν τις ήξερε κανείς, με ξενικά ονόματα, αδιευκρίνιστης ως σήμερα ιδιοκτησίας και προέλευσης».

«Οσο για το γενικό κλίμα... Χρόνια τώρα, έχει επισημανθεί πως στις εκθέσεις του ΠΣΑΤ κυριαρχεί - κύρια στα περίπτερα των φιλοξενούμενων γκαλερί από το εξωτερικό - η υποκατάσταση των εικαστικών τεχνών από πλήθος αμφίβολης καλλιτεχνικής υπόστασης φωτογραφίες, από "εννοιολογικά" έργα στα οποία και αυτή ακόμα η δημιουργία με "έννοιες" είναι με πολύ ρηχό - συνήθως παιδαριώδες - περιεχόμενο. Πλήθος έργων που δηλώνουν τερατολαγνεία, βία, χυδαιότητα, πρόκληση ή κοσμοπολίτικη διακόσμηση και εντυπωσιασμό... Η υποκατάσταση της καρδιάς και του νου των καλλιτεχνών από τα εκφραστικά μέσα, αφού στις περισσότερες συμμετοχές το ίδιο "το εκφραστικό μέσον" αναγορεύεται σε αυτοσκοπό και ο "επιμελητής" της έκθεσης - ή ο χορηγός της - καθορίζει και το πεδίο μέσα στο οποίο καλείται να δημιουργήσει ο καλλιτέχνης!!!».

«Αυτό είναι ακόμα πιο έντονο και εμφανές στην παρουσία των γκαλερί του εξωτερικού, εκεί που το εμπόριο της τέχνης είναι πιο αμείλικτο, τα τεράστια οικονομικά συγκροτήματα έχουν μεγαλύτερη παρέμβαση στην τέχνη από ό,τι στην Ελλάδα (μέχρι στιγμής). Στην Ελλάδα, που παρουσιάζεται πολλές φορές από δίπλα σαν ένας περιθωριακός "βλαχοδήμαρχος". (Ο γγ του υπουργείου Πολιτισμού, Χρ. Ζαχόπουλος, δήλωσε για την Art Athina: "Υποστηρίζουμε την έκθεση αυτή γιατί είναι ένας εξωστρεφής θεσμός". Αλλωστε οι ίδιοι οι διοργανωτές της προσδιορίζουν στους στόχους της έκθεσης: "Να ενεργοποιήσει Ελληνες και ξένους συλλέκτες που θα οδηγήσει σε δυναμικές πωλήσεις σε μια συνεχώς αναπτυσσόμενη αγορά... συμβάλλοντας στην απόκτηση του ευδιάκριτου στίγματος. Να χειρίζεται με σύγχρονους επαγγελματικούς όρους την προβολή στην Ελλάδα και το εξωτερικό εδραιώνοντας ταυτόχρονα τη νέα δυναμική ταυτότητά της". Βέβαια, δίπλα στα εμπορευματοποιημένα έργα τέχνης, υπάρχουν πάντα και πολύ σημαντικά έργα, τα οποία όμως δε δίνουν το στίγμα στην έκθεση. Και βέβαια αξιοσημείωτη είναι η απουσία του "μεγάλου κοινού" από την έκθεση αυτή, σε σημείο που εύλογα κανείς αναρωτιέται μήπως η (απαράδεκτη) παρέμβαση της αστυνομίας που αποκαθήλωσε ένα έργο, υπαγορεύτηκε για διαφημιστικούς λόγους...».

«Από την άλλη, η έκθεση μέσα στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος. Με τη συμμετοχή 70 καλλιτεχνών. Χωρίς εισιτήριο, χωρίς αποκλεισμούς, με μοναδικό γνώμονα για τη συμμετοχή, την επαφή με τη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη και τους εργαζόμενους στο Πέραμα».

«Οπου οι καλλιτέχνες προσπάθησαν να γνωρίσουν τους εργαζόμενους μέσα από μια επικοινωνία δύο χρόνων, να έρθουν σε επαφή μαζί τους, να αισθανθούν τις συνθήκες ζωής και δουλιάς τους: Το Πέραμα της ανεργίας, των εργατικών ατυχημάτων, της ασυδοσίας των εφοπλιστών. Και αυτό προσπάθησαν να αποδώσουν με κάθε τρόπο, μέσα από όλα τα είδη της τέχνης, ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, φωτογραφία, εγκαταστάσεις, βίντεο κ.ά. και μέσα από πολλές αισθητικές απόψεις και διαδρομές. Μέσα σε ένα χώρο που από μόνος του είχε ομορφιά της αληθινής ζωής και τη φόρτιση τόσο αισθητικά όσο και εννοιολογικά: Ενα εργοτάξιο, όπου τα έργα διακριτικά δήλωναν την απουσία και την ερήμωση, την εγκατάλειψη (και κατά μια άλλη έννοια, την παρουσία των εργατών). Μια έκθεση που πλαισιώθηκε με συζητήσεις, με συναυλίες, σαν γιορτή. Μια συλλογική προσπάθεια, όπου δεν υπήρχαν "κομισάριοι" και "επιμελητές", όπου όλοι οι καλλιτέχνες συμμετείχαν σε όλα, έστησαν την έκθεση, φύλαξαν βάρδιες, ξεναγούσαν τον κόσμο. Μια έκθεση που τα έργα δεν πωλούνταν. Που έγινε με μοναδικό στόχο να φέρει το έργο τέχνης στους τόπους δουλιάς, εκεί που βρίσκεται ο φυσικός του αποδέκτης. Και που είχε στους στόχους της να βάλει ένα λιθαράκι για την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας από τους ίδιους τους εργαζόμενους».

«Η έκθεση αυτή πραγματοποιήθηκε χωρίς επιχορήγηση. Τελικά, χορηγός ήταν ο ίδιος ο λαός, αφού η έκθεση πραγματοποιήθηκε χάρις στα "κόκκινα μεροκάματα" των σωματείων των εργαζόμενων στη Ν/Ζώνη Περάματος που φρόντισαν για τα πάντα. Μια έκθεση που ο ίδιος ο λαός την τίμησε με την παρουσία του γενναιόδωρα. Και που σηματοδότησε "κατάθεση ψυχής" και για τους εργαζόμενους στο Πέραμα και για τους καλλιτέχνες».

«Στον απόηχο αυτών των δύο εικαστικών γεγονότων, ανοίγει εκ των πραγμάτων μια συζήτηση για το ποια είναι και πού πάει η ελληνική τέχνη σήμερα. Τι εκπροσωπεί, και το κυριότερο: Τι επιδιώκει η "Art Athina"; Και κάθε έκθεση τέτοιου είδους. Και τι σηματοδοτεί ο "έρωτας" του ΥΠΠΟ με τις ιδιωτικές κερδοσκοπικές διοργανώσεις - πράγμα άλλωστε γνωστό και από την παλιότερη (επί ΠΑΣΟΚ) πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ. Αλλωστε ας θυμηθούμε τα λόγια ενός Γιαπωνέζου "παράγοντα" του εμπορίου της Τέχνης, στο Συνέδριο των Δελφών (1994): "Εμείς θα καθορίζουμε το περιεχόμενο που θέλουμε και οι καλλιτέχνες θα δημιουργούν πάνω σε αυτό". Τελικά, είναι κοινή ομολογία ότι η ελευθερία της έκφρασης, της Τέχνης (που είναι το ζητούμενο), δε χωράει μέσα στο σύστημα της "ελεύθερης" αγοράς».