Στο ερώτημα του τίτλου αν και το έχει απαντήσει πριν από 110 χρόνια ο Λένιν, η ΚΕ του κόμματος το θέτει εκ νέου με το προτεινόμενο σχέδιο καταστατικού.

Στο ισχύον καταστατικό το άρθρο 1 γράφει: «Μέλος του ΚΚΕ μπορεί να γίνει κάθε άνδρας και γυναίκα, άνω των 18 χρονών, με τον όρο ότι αποδέχεται το πρόγραμμα και το καταστατικό του, ότι ανήκει και δουλεύει σε μια από τις οργανώσεις του και ότι πληρώνει κανονικά τη συνδρομή του». Και το άρθρο 2 συμπληρώνει: «Μέλη του ΚΚΕ γίνονται εργάτες, αγρότες, άλλοι εργαζόμενοι, διανοούμενοι και άλλα πρόσωπα πρωτοπόρα στους αγώνες του λαού».

Στο σχέδιο του νέου καταστατικού το άρθρο 5 αναφέρει: «Μέλος του ΚΚΕ είναι όποιος και όποια αποδέχεται την ιδεολογία, το Πρόγραμμα και το Καταστατικό του, είναι πάνω από 18 χρονών, ανήκει και δουλεύει σε μία από τις Οργανώσεις του και πληρώνει κανονικά τη συνδρομή του». Και το άρθρο 6 προσθέτει: «Μέλη του ΚΚΕ γίνονται κατά κύριο λόγο εργάτες και εργάτριες. Επίσης πρωτοπόροι εργαζόμενοι από τα λαϊκά στρώματα, καθώς και φοιτητές, σπουδαστές και νοικοκυρές, που συμμετέχουν ενεργά στην ταξική πάλη».

Οι διαφορές, όσο και αν φαίνονται γραμματικού - συντακτικού χαρακτήρα, είναι κατά πολύ σπουδαιότερες αν πάρουμε υπόψη το συνολικό πνεύμα και γράμμα του καταστατικού και των προσυνεδριακών ντοκουμέντων.

Μια σοβαρή διαφορά, μετά τον αποκλεισμό της διανόησης, είναι η περίπου αντικατάσταση ή για την ακρίβεια, συνύπαρξη της έννοιας του «πρωτοπόρου» με αυτού που «συμμετέχει ενεργά στην ταξική πάλη». Ενεργό συμμετοχή στην ταξική πάλη έχει κάθε απεργός. Μπορεί κάθε απεργός να γίνει μέλος του κόμματος; Επειτα, υπάρχουν εργαζόμενοι που δεν ανήκουν στα λαϊκά στρώματα; Προς τι όλες αυτές οι αμφιλεγόμενες διατυπώσεις;

Το 1903 το κίνημά μας έζησε τον ιστορικό διαχωρισμό σε μπολσεβίκους και μενσεβίκους με αφορμή τη διαμάχη Λένιν-Μάρτοφ για το άρθρο 1 του καταστατικού του ΣΔΕΚΡ και το ποιος πρέπει να θεωρείται μέλος του κόμματος. Η διαμάχη εκείνη εκφράστηκε στο αν πρέπει ή όχι να ανήκει σε μια απ' της οργανώσεις, το μέλος του κόμματος. Ο Λένιν υποστήριξε ότι «δεν επιτρέπεται να συγχέει κανείς το κόμμα σαν πρωτοπόρο τμήμα της εργατικής τάξης με όλη την τάξη».

Αν και σε σχέση με τότε, έχει επιτευχθεί και δεν αμφισβητείται το «ελάχιστο όριο οργάνωσης», παραμένει επίκαιρη η υπόμνησή του πως: αν για έναν κομμουνιστή «η έννοια πολιτική πάλη καλύπτεται από την έννοια οικονομική πάλη ενάντια στους εργοδότες και στην κυβέρνηση, είναι φυσικό να περιμένουμε πως γι' αυτόν και η έννοια οργάνωση επαναστατών θα καλύπτεται λίγο-πολύ από την έννοια: οργάνωση εργατών». Πρόσθετε ακόμη πως στην οργάνωση επαναστατών «πρέπει να σβήνει κυριολεκτικά κάθε διάκριση ανάμεσα σε εργάτες και διανοούμενους».

Η αποδοχή του Προγράμματος και του Καταστατικού για την ένταξη στο κόμμα διασφαλίζει εκείνο το «ελάχιστο όριο οργάνωσης» για τη «διεύθυνση της ταξικής πάλης του προλεταριάτου». Είναι, ταυτόχρονα, προϊόντα θεωρητικής αφαίρεσης και εφαρμοσμένου Μαρξισμού-Λενινισμού. Προς τι λοιπόν η προσθήκη της αποδοχής της ιδεολογίας ...του ΚΚΕ; Τι υπονοείται μ' αυτή την περιττή, πρωτοφανή και καινοφανή διατύπωση;

Στο ερώτημα του τίτλου, η απάντηση παραμένει: Το Κόμμα είναι «ο επιστημονικός σοσιαλισμός ΜΕΣΑ στο εργατικό κίνημα». Το νέο σχέδιο καταστατικού στρέφει σε λάθος κατεύθυνση την απάντηση.

Κεντρικό θέμα του 19ου Συνεδρίου είναι αφενός ο απολογισμός του Κόμματος κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης τουλάχιστον μεταπολεμικά κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος και αφετέρου οι ουσιαστικές αλλαγές που επέρχονται τόσο στο Πρόγραμμα του 15ου Συνεδρίου (που επιβεβαιώθηκε από την ίδια τη ζωή, όσο και από τις αποφάσεις των προηγούμενων συνεδρίων) όσο και στο Καταστατικό μας.

Η μέχρι τώρα δημόσια προσυνεδριακή συζήτηση δείχνει ότι δεν υπάρχει συμφωνία σε μια σειρά επιχειρούμενες αλλαγές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ζητήματα της θέσης της χώρας μας στο σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο και η ουσιαστική εγκατάλειψη του ΑΑΔΜ. Και αυτό όχι τυχαία, μια και τα δύο αυτά ζητήματα καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινή μας δράση, τα πολιτικά μας συνθήματα.

1. Η πολιτική συμμαχιών ενός ΚΚ είναι στρατηγικής σημασίας. Στην ηρωική πορεία του Κόμματος είχαμε στο ζήτημα αυτό τόσο δεξιού χαρακτήρα λάθη (π.χ. στην περίοδο του ΕΑΜ, κυβέρνηση Τζανετάκη κ.ά.), όσο και σεχταριστικά λάθη (ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια δημιουργίας του Κόμματος). Στο 15ο Συνέδριο πολλά ζητήματα ξεκαθαρίστηκαν, ενώ η κατοπινή πορεία μας για αρκετά χρόνια ήταν σταθερά ανοδική. Η επιλογή του ΑΑΔΜ δικαιώθηκε από τη ζωή. «Η αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή δημοκρατική γραμμής πάλης συμβάλλει στη συσπείρωση της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού, στην αντίσταση και υπεράσπιση των συμφερόντων του από την επιθετικότητα του μεγάλου κεφαλαίου» (Από 15ο).

Η πολιτική πρόταση του Κόμματος για την οικοδόμηση του ΑΑΔΜ αποτελούσε και σωστά με συμπυκνωμένο τρόπο την απάντηση στο ερώτημα πώς θα γίνει ορατός ο δρόμος για το σοσιαλισμό, πώς θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις αυτός να ανοίξει. Σε διάλεξη της ΓΓ Αλ. Παπαρήγα σε στελέχη του κόμματος (ΚΟΜΕΠ 6/1998) τονιζόταν με σαφήνεια από τον τίτλο ακόμη: «Το ΑΑΔΜ πάλης βασική προϋπόθεση στον αγώνα για τον άλλο δρόμο εξέλιξης της ελληνικής κοινωνίας». Και συνεχίζοντας ξεκαθάριζε: «Το Μέτωπο και ο αγώνας για το σοσιαλισμό, για τη σοσιαλιστική επανάσταση συνδέονται αλλά δεν ταυτίζονται μεταξύ τους. Με άλλα λόγια, δηλαδή, η πάλη του Μετώπου και οι ρήξεις που θα προκαλεί αυτή στο καπιταλιστικό σύστημα δεν θα μας φέρουν νομοτελειακά στο σοσιαλισμό. Η δράση του Μετώπου δημιουργεί δυνατότητες, δεν οδηγεί όμως υποχρεωτικά και αναπόφευκτα στο σοσιαλισμό. Στο Πρόγραμμα του Κόμματός μας, που ψήφισε το 15ο Συνέδριο, αναφέρονται οι πιθανές εξελίξεις στην πορεία της δράσης του Μετώπου. Αν στο μυαλό μας ταυτισθεί η συγκρότηση του Μετώπου με τη σοσιαλιστική επανάσταση, τότε σημαίνει ότι θα πέσουμε αναπόφευκτα σε πολύ σοβαρά λάθη».

Και αντί να υπάρχει απολογισμός για τα διδάγματα από την προσπάθειά μας για τη δημιουργία των προϋποθέσεων (που ήταν ο άμεσος πολιτικός στόχος σε κάθε συνέδριο), ο στόχος αυτός εγκαταλείπεται αναπάντητα και μετατρέπεται σε «Λαϊκή Συμμαχία». Τι άλλαξε αλήθεια στη χώρα μας κοινωνικά - ταξικά, ώστε να εγκαταλείπεται το ΑΑΔΜ; Η πολιτική συμμαχιών στην πράξη «στενεύει». Αλήθεια, είχαν άδικο τα παλιότερα στελέχη μας που έκαναν κουβέντα για «συνεργασία και με το διάβολο ακόμη για το καλό του λαού»; Το να βαφτίζεις «Λαϊκή Συμμαχία» τα σχήματα που δημιούργησε το κόμμα (ΠΑΜΕ - ΠΑΣΕΒΕ - ΠΑΣΥ - ΜΑΣ) που στην πράξη συσπειρώνουν κομματικά μέλη και λίγους στενούς οπαδούς, προφανώς και κατασκευάζεις μια «καρικατούρα» Λαϊκής Συμμαχίας.

2. Σωστά το Πρόγραμμα του Κόμματος εκτιμούσε ότι η χώρα μας βρίσκεται σε ενδιάμεση και εξαρτημένη θέση στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Μάλιστα για το ζήτημα της πολύμορφης εξάρτησης, (που μεγάλωσε οφθαλμοφανώς κατά τη διάρκεια της κρίσης) η ΓΓ Α. Παπαρήγα σωστά τόνιζε στην παραπάνω διάλεξη (KOMEP6/1998): «Εμείς προβάλλουμε αντιμονοπωλιακά αντιιμπεριαλιστικά συνθήματα ως άξονες και στόχους πάλης, παράλληλα με τη συνεχή προπαγάνδα και διαφώτιση ότι και το ίδιο το πρόβλημα της εξάρτησης και των συνεπειών του δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί παρά μόνο από την εξουσία της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, δηλαδή από τη δικτατορία του προλεταριάτου. Ο αντιιμπεριαλιστικός αντιμονοπωλιακός αγώνας αποτελεί σήμερα τη ρεαλιστική γραμμή αντίστασης του λαού μας. Κάνοντας πίσω από μια τέτοια γραμμή δεν υπάρχει δυνατότητα κάποιων αποτελεσμάτων και κατακτήσεων. Στις γραμμές του αγώνα αυτού θα πείθεται η εργατική τάξη, οι σύμμαχοί της για την αναγκαιότητα να προχωρήσουν πιο μπροστά...».

Με βάση αυτές τις κατευθύνσεις μπήκαμε επικεφαλής για παράδειγμα στον αγώνα του ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών στη Γιουγκοσλαβία. Τώρα η δικαιωμένη αυτή θέση μετατρέπεται σε «ανισόμετρη αλληλεξάρτηση» καθώς και σε «εξαρτήσεις απ' τις ΗΠΑ και την ΕΕ». Αλήθεια. το σύνθημα που φωνάζαμε «Κυβέρνηση Σημίτη, υπάλληλοι του ΝΑΤΟ η Ελλάδα δεν είναι προτεκτοράτο», ήταν «δεξιό οπορτουνιστικό»; Πού στηρίζονται θεωρητικά οι αλλαγές αυτές; Πώς είμαστε σίγουροι ότι δεν πέφτουμε σε λάθη, μια και κανείς δεν έχει το «αλάθητο του Πάπα».Τέτοιες «βεβαιότητες» τις έχουμε πληρώσει πολλές φορές!

3. Η σταδιακή τα τελευταία χρόνια ουσιαστικά εγκατάλειψη του Προγράμματός μας, είχε άσχημα αποτελέσματα σε όλους τους τομείς της δράσης μας. Τα «καμπανάκια» της απομόνωσής μας από τον κόσμο εμφανίστηκαν προ κρίσης, απλά κατά την περίοδο της κρίσης χτύπησαν πιο έντονα. Αντί με βάση τις θέσεις μας να είμαστε πόλος συσπείρωσης ευρύτερων λαϊκών μαζών, συνέβηκε το αντίθετο. Με τη στάση μας στείλαμε παραδοσιακούς ψηφοφόρους μας στην αγκαλιά του οπορτουνιστικού - σοσιαλδημοκρατικού ΣΥΡΙΖΑ (προφανώς και δεν υπάρχει περιθώριο συνεργασίας μαζί του σε κανένα επίπεδο!) ενώ εάν συνεχίσουμε θα έχει και συνέχεια... Δυστυχώς «διανύουμε τον Ρουβίκωνα». Ο «εχθρός είναι προ των πυλών» !

ΥΓ: Θα περίμενα στις Θέσεις να ξεκαθαρίζεται το ζήτημα των σχέσεων με Κόμματα όπως π.χ. το ΚΚ Κίνας (που οικοδομεί το σοσιαλισμό) και το ΑΚΕΛ (που στηρίζει ουσιαστικά μνημόνια). Θεωρούνται «αδελφά κόμματα»;

Αγαπητοί συναγωνιστές,

Τέσσερα χρόνια μετά γράφω πάλι για το συνέδριό μας, βρισκόμενος στη δύσκολη θέση να νιώθω «φίλος» ή «αριστερός» και κάποιοι να θέλουν να του δείξουν την πόρτα.

Φράσεις όπως «πάρ' το αλλιώς» ή «θα βγουν μαχαίρια» δεν τιμούν τους γράφοντες. Τέσσερα χρόνια μετά το 18ο Συνέδριο αυτοί που ετοιμάζουν σήμερα τα αμπέχονα δεν είχαν το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Θεωρώ αναγκαία την ύπαρξη του ΑΑΔΜ ως συμμαχία όλου του λαού στη βάση, όπως εκφράστηκε στο 15ο Συνέδριο, γιατί δίνει τη δυνατότητα να απεγκλωβιστούν όσοι βρίσκονται αριστερά ή δεξιά από το ΚΚΕ και να λειτουργήσουν ως δεξαμενή για το μεγάλωμα του κόμματός μας, αντιστρέφοντας τον αρνητικό σήμερα υποκειμενικό παράγοντα. Γι' αυτό θεωρώ μέγιστο λάθος τακτικής ότι δωρίσαμε την Αριστερά στο ΣΥΡΙΖΑ, με αποτέλεσμα πολλοί οπαδοί με διαφορετικές απόψεις σε ζητήματα τακτικής, να λοιδορούνται και να απομονώνονται.

Κατά την άποψή μου, το Κόμμα δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο σε επαγγελματικά στελέχη, σε τόσο μεγάλο βαθμό για τη χάραξη της πολιτικής του, αλλά θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη ουσιαστικά τη γνώμη των μελών και φίλων του.

Το παρόν συνέδριο δυστυχώς δεν απασχόλησε την ελληνική κοινωνία όσο θα έπρεπε. Μήπως η τακτική μας και ο τρόπος που αναπτύξαμε τις δυνάμεις και τις ιδέες μας συμβάλλανε σε αυτήν την κατεύθυνση; Μήπως θα έπρεπε να είμαστε εκεί όπου υπάρχουν άνθρωποι που δεν μας έχουν καταλάβει μέχρι σήμερα; Και γιατί θα έπρεπε να περιμένουμε μόνο την επαναστατική εξέλιξη; Μήπως ο φόβος της παρέκκλισης οδηγεί σε κλείσιμο και συρρίκνωση;

Από της εκλογές της 6ης του Μάη 2012 μέχρι εκείνες της 17ης του Ιούνη, σε περίπου ενάμιση μήνα, δηλαδή, τι άλλαξε στην πολιτική κατάσταση της Ελλάδας, αλλά και στις πολιτικές θέσεις των κομμάτων όλων απέναντι στα προβλήματα που ταλανίζουν τη χώρα μας; Τίποτα! Γιατί τότε το κόμμα μας έχασε το 4% της εκλογικής του δύναμης; Η απάντηση δεν είναι απλή και μονοσήμαντη.

Ο οπορτουνισμός σαν έννοια (καιροσκοπισμός) ενυπάρχει, θα έλεγα, στο DNA του ανθρώπου. Πόσες και πόσες φορές δεν εκδηλώνεται στη ζωή μας. Τόσοι και τόσοι σύντροφοι που κατά καιρούς (1968, 1991) εγκαταλείπουν το Κόμμα - κουβαλάνε όμως το χαρακτηρισμό του αριστερού - και βολεύονται εδώ και κει με παχυλούς μισθούς και περίοπτες θέσεις, ποιο είναι το κίνητρό τους;

Ο οπορτουνισμός - σαν πολιτικός όρος - πριν από μερικές δεκαετίες στη δυτική Ευρώπη, (κυρίως στην Ιταλία) με την προβιά του ευρωκομμουνισμού, είχε γοητεύσει πολύν κόσμο, μέχρι που ξεσκεπάστηκε, όταν το 1999 μαζί με τους Αμερικάνους βομβάρδιζαν το Βελιγράδι.

Οι προκλήσεις των ιμπεριαλιστών (κύρια των ΗΠΑ) και ο πόλεμος σε όλα τα στάδια της κοινωνίας, αλλά, πρωτίστως ο εσωτερικός οπορτουνισμός στις σοσιαλιστικές εκείνες χώρες, συνέτειναν στην ανατροπή των κομμουνιστικών καθεστώτων. Η ανατροπή εκείνη έφερε μεγάλη απογοήτευση σ' όλον τον κόσμο. Κυκλοφόρησε και σαν κατάρρευση και έτσι εξακολουθεί να εκφράζεται, αβασάνιστα, στις συζητήσεις του κόσμου.

Εμείς - το ΚΚΕ - είμαστε, θα μπορούσε να πει κανείς, σε καλύτερη κατάσταση και σε εκλογικά ποσοστά, αλλά προπάντων, στην επίδραση που έχουμε στην κοινωνία. Την τόση και τέτοια ύπαρξή μας τη χρωστάμε, σε μεγάλο βαθμό, στην Ιστορία μας. Κοινωνικοί αγώνες, αντίσταση στην κατοχή (ΕΑΜ). Σε καμιά ευρωπαϊκή χώρα (με την ΕΣΣΔ, φυσικά, δε γίνεται σύγκριση) δεν αντιστάθηκε στον κατακτητή ο λαός όπως στην Ελλάδα.

Την ώρα της κατοχής, που άλλοι έπαιρναν τις βαλίτσες τους κι έφευγαν στο εξωτερικό, για να σώσουν το τομάρι τους κι άλλοι συνεργάζονταν με τον κατακτητή, οι κομμουνιστές δραπέτευαν από τις φυλακές του Μεταξά κι έδιναν τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας. Το κόμμα μας ήταν ο πρωτοστάτης και ο κύριος αιμοδότης της αντίστασης. Δεν εκμεταλλεύτηκε, όμως, την επαναστατική κατάσταση που δημιουργήθηκε, αντίθετα παρέδωσε την εξουσία στους ριψάσπηδες και άρχισαν οι διώξεις, οι εξορίες και οι εκτελέσεις των κομμουνιστών.

Πολιτικές δυνάμεις εκμεταλλεύτηκαν τα αντιδεξιά αισθήματα του λαού (ας φύγει η δεξιά κι ό,τι θες ας έρθει), για χρόνια ενσωμάτωσαν πολλούς στην πολιτική τους νοοτροπία και τους «αλλαξοπίστησαν». Και έτσι συναντάμε και σήμερα αυτόν που λέει: εγώ ΚΚΕ είμαι, αλλά θα ψηφίσω ΣΥΡΙΖΑ, για να μην έρθει η δεξιά, κι ο άλλος: ας βγει και μια φορά ο ΣΥΡΙΖΑ, να δούμε τι θα κάνει (κι αυτός «δικός μας»). Πόσοι τέτοιοι χωράνε μέσα στο 4% που χάσαμε;

Από κοντά είναι και η ολοένα και μεγαλύτερη και εντονότερη αμερικανοποίηση της χώρας μας - όπως και όλου του κόσμου - και δεν εννοώ μόνο τα ναρκωτικά και τις ληστείες, αλλά, κυρίως τη στάση ζωής, την πολιτική συνείδηση. Γιατί πώς να εξηγήσει κανείς την προθυμία των νέων, όταν παίρνουν το όπλο στα χέρια και πάνε για λίγους μήνες, για μερικά χιλιάρικα ευρώ να «υπηρετήσουν» σε ξένη χώρα, όπως μέχρι πρόσφατα στο Αφγανιστάν;

Αλλά και τον κάθε πολίτη, που ενώ πεινάει, αγαναχτεί, συνεχίζει να ψηφίζει αυτούς, που τον καθιστούν άνεργο, του αρπάζουν το μισθό και τη σύνταξη, του καθορίζουν τις εργασιακές σχέσεις, ξηλώνουν και ξεπουλάνε τις δημόσιες επιχειρήσεις;

Τα ΜΜΕ - κυρίως η τηλεόραση - επηρεάζουν και διαμορφώνουν συνειδήσεις, αλλά μέχρι πού; Γιατί όλοι αυτοί οι προφεσόροι και αναλυτάδες - που θα έλεγε και ο Σκαρίμπας - που κάθε μέρα στα τηλεοπτικά κανάλια με τις ώρες ξερνάνε τη «σοφία» τους, χωρίς να έχουν προσφέρει την παραμικρή λύση, μοιάζει η συμπεριφορά τους με εκείνην του σκύλου, που έξω από την εξώπορτα φέρνει δύο - τρεις στροφές γύρω από τον εαυτό του και τελικά κουλουριάζεται πάνω στο βρώμικο πατάκι, για να ζεσταθεί λιγάκι. Ο καπιταλισμός όσο πιο πολύ τον ανακατεύεις, τόσο πιο πολύ βρωμάει, κι ας μας λέει η άλλη: το σύστημά σας απέτυχε. Αυτοί, που εξαθλιώνουν τους λαούς - η μισή ανθρωπότητα ψωμολυσσάει - μιλάνε για την αποτυχία του κομμουνιστικού συστήματος, για να παραφράσω τον Μπρεχτ.

Μετά το 13ο Συνέδριο του Κόμματός μας το 1991, πέρα από τους συντρόφους που έφυγαν οριστικά από το Κόμμα, υπήρχαν και αρκετοί σύντροφοι, που «κουμπώθηκαν» απέναντι στο Κόμμα, επηρεασμένοι, κυρίως, από την ανατροπή των καθεστώτων στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Η συμμετοχή τους στις δραστηριότητες της οργάνωσης ήταν τυπική και πιο κάτω. Στις διάφορες εκδηλώσεις του Κόμματος η παρουσία τους ήταν σαν αυτή των οπαδών. Αυτό κράτησε 10-12 χρόνια. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος ήταν να χάσουμε την επαφή με τον κόσμο μας από τη μία και από την άλλη οι σύντροφοι αυτοί να έχουν κενά στην πολιτική κατάρτισή τους. Ούτε «Ριζοσπάστη» διάβαζαν. Οταν αποφάσισαν να δραστηριοποιηθούν, χρειάστηκαν 3-4 χρόνια, για να «μπούνε» στον κλίμα της οργάνωσης.

Δεν έχουμε επαναστατική κατάσταση. Η ολιγαρχία τσαλαβουτάει στη δυστυχία τον κοσμάκη και με δεκανίκια «κυβερνάει». Η οικονομική κατάσταση βρίσκεται στον πάτο, που μπορούμε πιο εύκολα να πείσουμε τον κόσμο για τις θέσεις μας, για να γλιτώσει ο κόσμος οριστικά από την εκμετάλλευση. Οσο για τον τρίτο παράγοντα, το ΚΚ και το μαζικό κίνημα, θέλουμε πολλή δουλειά. Και σαν κόμμα και σαν μαζικό κίνημα, παίζει μεγάλο ρόλο η παγκόσμια ύφεσή τους, δεν είχαμε την ανάπτυξη, που θα μας βοηθούσε να μιλάμε από θέση ισχύος.

Βέβαια, και σαν άτομα έχουμε αδυναμίες να πείσουμε τον κόσμο, αλλά γενικά δεν τ' αφήνεις όλα σε μια συγκέντρωση - για κάποιο θέμα - στις αφίσες και τα μικρόφωνα. Η προσωπική κουβέντα και άλλες μορφές ενημέρωσης πάνω σε προβλήματα που καίνε τον καθένα, έχουν καλύτερα αποτελέσματα.

Συνήθως μιλάμε πολύ - στα λόγια είμαστε καλοί - για να καλύψουμε την ολιγωρία και την απραξία μας. Ξοδεύουμε πολλές θερμίδες στις αναλύσεις των πολιτικών θέσεών μας, αλλά ο κόσμος μένει μακριά μας. Δεν θα πέσει τίποτα σαν ώριμο φρούτο - όσο ώριμο κι αν είναι - χωρίς την παρέμβασή μας.