Συχνά ακούμε και διαβάζουμε, ότι ο καιρός τρελάθηκε, ότι το κλίμα ή καλύτερα οι δραματικές κλιματικές αλλαγές του απειλούν την οικολογική ισορροπία του πλανήτη. Σε παλιότερες εποχές, συνήθως οι γεροντότεροι, μπορούσαν να προβλέψουν τις καιρικές συνθήκες, ενώ σήμερα με την τεράστια πρόοδο της τεχνολογίας οι προβλέψεις είναι επισφαλείς και συχνά αυτά που ακούμε στα δελτία καιρού δεν έχουν την παραμικρή σχέση με την πραγματικότητα. Τι ακριβώς συμβαίνει; Και κυρίως τι ακριβώς εννοούμε με τις έννοιες καιρός και κλίμα; Ποιες είναι οι διαφορές και οι συσχετίσεις τους;

Η τροπόσφαιρα του πλανήτη (σ.σ. το εσωτερικό τμήμα της ατμόσφαιρας που καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο ποσοστό του αέρα) έχει ένα σύνολο ιδιοτήτων όπως η υγρασία, η θερμοκρασία, η ηλιακή ακτινοβολία, η νεφοκάλυψη και η κατεύθυνση - ταχύτητα του ανέμου. Ιδιότητες βραχυχρόνιες που σε μια συγκεκριμένη περιοχή και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα προσδιορίζουν τον καιρό. Ο μέσος όρος των καιρικών συνθηκών σε μια περιοχή προσδιορίζει αυτό που ονομάζουμε κλίμα. Η χρονική διάρκεια του υπολογισμού του κλίματος περιλαμβάνει επίσης τις εποχιακές μεταβολές και τις ακραίες καιρικές συνθήκες σε διάστημα τουλάχιστον τριάντα χρόνων. Το κλίμα επηρεάζεται κυρίως από τη θερμοκρασία και τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα που επηρεάζονται με τη σειρά τους από την κυκλοφορία του ανέμου πάνω από την επιφάνεια της Γης. Η συμπεριφορά του ανέμου έχει να κάνει με την ποσότητα της ηλιακής ενέργειας που καταλήγει στη Γη και που η κατανομή της είναι άνιση. Είναι γνωστό ότι ο αέρας ζεσταίνεται περισσότερο στον ισημερινό, επειδή η ηλιακή ακτινοβολία είναι κάθετη όλο το χρόνο, σε αντίθεση με τους πόλους όπου οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν υπό γωνία. Ετσι εξηγείται το γεγονός ότι στη ζώνη του Ισημερινού επικρατεί περισσότερη ζέστη, ενώ το κυρίαρχο στοιχείο στους πόλους είναι η παγωνιά και στις εύκρατες περιοχές παρατηρούνται μέσες θερμοκρασίες.

Τα δυο πιο γνωστά ακραία καιρικά φαινόμενα είναι οι ανεμοστρόβιλοι (σ.σ. βίαιες καταιγίδες που σχηματίζονται πάνω στη Γη) και οι (τροπικοί) κυκλώνες που δημιουργούνται στην επιφάνεια των νερών των ωκεανών (σ.σ. όταν είναι θερμά) και σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν σε παράκτιες ζώνες προξενώντας τεράστιες καταστροφές. Οταν μια μάζα ξηρού αέρα κινηθεί πάνω από στρώματα ζεστού ή υγρού αέρα δημιουργούνται ανεμοστρόβιλοι που καταλήγουν σε καταιγίδες και σε ορισμένες περιπτώσεις σχηματίζονται τυφώνες. Τα κύματα των αέριων μαζών σ' αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να αγγίξουν ταχύτητες πάνω από 480 χιλιόμετρα την ώρα που συνοδεύονται με εκκωφαντικό θόρυβο. Σε μια τέτοια κατάσταση εκτός από το ξερίζωμα δέντρων, ανάλογα με το μέγεθος του τυφώνα, μπορεί να ισοπεδωθούν πολιτείες και αντικείμενα μεγάλου μεγέθους π.χ αυτοκίνητα να εκτοξευτούν σε απόσταση πολλών μέτρων. Οι κυκλώνες αναπτύσσονται πάνω από τα θερμά τροπικά νερά προς το τέλος του καλοκαιριού και στις αρχές του φθινοπώρου. Οι τυφώνες μπορούν να αναπτύξουν ταχύτητες πάνω από 320 χιλιόμετρα την ώρα, προκαλώντας βίαιες βροχοπτώσεις και τεράστια κύματα, καλύπτοντας εκτάσεις με διάμετρο μέχρι 1.600 χιλιόμετρα. Το 1992 ο τυφώνας Andrews στη Φλόριντα, προξένησε τεράστιες ζημιές. Οι ισχυροί άνεμοι και οι πλημμύρες που προκαλούν είναι πολλαπλάσιες από τις αντίστοιχες των ανεμοστρόβιλων. Οι ακτές του Ατλαντικού είναι οι πιο ευπρόσβλητες στους τυφώνες.

Ενα νέο φαινόμενο με την ονομασία Ελ Νίνιο έχει προστεθεί στη βιβλιογραφία το τελευταίο διάστημα. Στο φαινόμενο αυτό οι δυνατοί άνεμοι που επικρατούν εξασθενούν και παράλληλα τα νερά των ακτών της Βόρειας και Νότιας Αμερικής γίνονται θερμότερα. Η αναπήδηση του κρύου και πλούσιου σε θρεπτικά συστατικά νερού καταστέλλεται προκαλώντας μείωση των αλιευτικών πληθυσμών. Ενα ισχυρό φαινόμενο αυτής της μορφής μπορεί να προκαλέσει ακραίες καιρικές συνθήκες κυρίως στην περιοχή του Ειρηνικού και Ινδικού Ωκεανού. Για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και τη μείωση της στοιβάδας του όζοντος έχουμε αναφερθεί με λεπτομέρειες στο παρελθόν. Αέρια - δολοφόνοι, όπως έχουν ονομαστεί μεταξύ των οποίων: διοξείδια του άνθρακα, όζον, μεθάνιο, άζωτο, χλωροφθοράνθρακες επηρεάζουν σημαντικά το μέσο όρο θερμοκρασίας και κατά συνέπεια το κλίμα της Γης. Τα αέρια αυτά λειτουργούν όπως τα τοιχώματα ενός θερμοκηπίου. Η θερμότητα παγιδεύεται στην τροπόσφαιρα ανεβάζοντας τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη μακροχρόνια με απρόβλεπτες επιπτώσεις. Εξ ίσου σημαντική είναι η συρρίκνωση της στοιβάδας του όζοντος που λειτουργεί ως ομπρέλα ασφαλείας της Γης από την υπεριώδη ακτινοβολία. Για προβλήματα που έχουν εντοπιστεί, έχουν υπάρξει συγκεκριμένες προτάσεις οι οποίες παραμένουν στα χαρτιά επειδή αντιτίθενται σε τεράστια οικονομικά συμφέροντα όπως έχουμε αναλύσει.

Πηγές:

1. Allaby M, Green Facts

2. Miller G, Living in the environmental