Δίπλα στα γραπτά ντοκουμέντα, στις αφηγήσεις πολιτικών εξορίστων απ' το στρατόπεδο του Αϊ - Στράτη, που αποτυπώθηκαν σε βιβλία και μπροσούρες, προστέθηκε τελευταία και η συλλογή με τίτλο: «Φωτογραφικά ίχνη 1940-1970», που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το περασμένο καλοκαίρι στη Λήμνο, στο χώρο του Δημοτικού Σχολείου του Κοντιά (χορηγός το υπουργείο Αιγαίου).

Πρόκειται, όπως γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα στο λεύκωμα ο καθηγητής Γ. Νικολακάκης, για «μια επιλογή φωτογραφιών, που διασώθηκαν απ' τη φθορά του χρόνου» από ένα μόνιμο κάτοικο του Αϊ - Στράτη, τον Βασίλη Μανικάκη. Το φωτογραφικό αυτό υλικό, που χωρίζεται σε θεματικές ενότητες, όπως ο τόπος, το λιμάνι και η χώρα, η καθημερινή ζωή, οι εορτές και τελετές, η εξορία και ο σεισμός, διαφυλάχτηκε με ιδιαίτερη αγάπη και φροντίδα απ' το γιο του Βασίλη, τον Βύρωνα Μανικάκη, για να παραδοθεί στις νέες γενιές.

Ιδιαίτερα, οι φωτογραφίες από τη ζωή των πολιτικών εξόριστων, που περιλαμβάνονται στο Φωτογραφικό Αρχείο, αποκαλύπτουν μια πτυχή από το μαρτυρολόγιο των αγωνιστών του λαού στο μικρό αυτό αιγαιοπελαγίτικο ξερονήσι από πολύ παλιά, απ' το 1929, από τότε που άρχισε να δέχεται εξόριστους κομμουνιστές, μέχρι τη δεκαετία του 1960.

Ο Β. Μανικάκης, για να επανέλθουμε στον φωτογράφο, ήταν αγρότης και φούρναρης του νησιού, χωρίς μόρφωση και γνώσεις στη φωτογραφική τέχνη. Με τη βοήθεια όμως του πολιτικού εξόριστου Χατζέλλη, φωτογράφου στο επάγγελμα, άρχισε να μαθαίνει τα «μυστικά» του φακού, ενώ σιγά σιγά οργανώνει, πάντα με τη βοήθεια του εξόριστου Χατζέλλη, θάλαμο εμφάνισης και εκτύπωσης φωτογραφιών. Ετσι, ο αυτοδίδακτος φωτογράφος, στα χρόνια που έζησε στον Αϊ - Στράτη, τράβηξε χιλιάδες φωτογραφίες απ' τη ζωή των πολιτικών εξόριστων κι όχι μόνο. Το αστικό κράτος, όμως, τέτοιες «ανησυχίες» δεν τις συγχωρεί...

Οι φωτογραφίες, επεβεβαιώνοντας το βάρβαρο και εγκληματικό πρόσωπο της φασιστικής εξουσίας, ήταν επιβαρυντικά στοιχεία, τόσο γι' αυτήν, όσο και για τα όργανά της. Η τρομοκρατία στο νησί, ιδιαίτερα στα χρόνια του Εμφυλίου, δυσκόλευε πολύ τα πράγματα. Ετσι, ένα μέρος του πολύτιμου Φωτογραφικού Αρχείου του Β. Μανικάκη καταστράφηκε, ένα άλλο μέρος σάπισε απ' την υγρασία καταχωμένο απ' τον φόβο των καταδιωκτικών αρχών... Διασώθηκαν, όμως, και πολλές φωτογραφίες. Απ' αυτές που τελικά διασώθηκαν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το μέρος εκείνο του φωτογραφικού αρχείου, που αφορά την καθημερινή ζωή των ανθρώπων του Αϊ - Στράτη, που για να ζήσουν παλεύουν με τα στοιχεία της φύσης, τους δυνατούς ανέμους, τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, τις βροχές, τα χιόνια και, προπαντός, την απομόνωση, αλλά και τις στερήσεις των πολιτικών εξορίστων, ιδιαίτερα στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά (1936) και πολύ πιο μπροστά.

Πόσο πολύτιμα θα 'ταν αλήθεια για την ιστορία, όχι μόνο του Κόμματός μας, αλλά γενικότερα για την ιστορία του τόπου μας, να υπήρχαν τέτοια φωτογραφικά ντοκουμέντα σαν κι αυτό του Αϊ - Στράτη κι απ' τ' άλλα ξερονήσια, όπως απ' τη Φολέγανδρο, την Ανάφη, την Κίμωλο, τη Λέρο, τη Γαύδο, εκεί όπου μαρτύρησαν χιλιάδες σύντροφοί μας απ' τα όργανα της δικτατορίας του Θ. Πάγκαλου (1925), του ιδιώνυμου του Ε. Βενιζέλου (1928), του Ι. Μεταξά (1936) και όλων των αγγλόδουλων και αμερικανόδουλων μεταδεκεμβριανών καθεστώτων του ελληνικού νεοφασισμού, μέχρι την κυβέρνηση Γεωργ. Παπανδρέου (1965) και τη δικτατορία των συνταγματαρχών (1967).