«Ας ξέρει ο θεός του κάτω κόσμου κι ο γέροντας νεκροπομπός, που κάνει στης βάρκας του κουμάντο το τιμόνι και όλους τους νεκρούς ξεπροβοδίζει, μέσ' από του Αχέροντα τη λίμνη, πως πέρασε στον Αδη μια γυναίκα, που όμοιά της δεν εφάνηκε στον κόσμο» (Ευριπίδη, «Αλκηστις»).

Γιατί, αν κάτι χαρακτηρίζει την περιοχή, με τα πολλά βουνά και το στενό ορίζοντα, είναι το ανυπότακτο πνεύμα, που επαναστάτησε και έλαμψε στα όρη του Σουλίου και στις σελίδες της Ιστορίας.

Θα ταξιδέψουμε, λοιπόν, σήμερα προς τον Αχέροντα, τον ποταμό του μοναδικού φυσικού κάλλους που τον συνοδεύει με μαεστρία ο μύθος...

Στους πρόποδες των βουνών του Σουλίου οι πηγές του Αχέροντα, από τα ορεινά του Νομού Ιωαννίνων. Επειτα από διαδρομή 64 χιλιομέτρων εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος. Ποταμός της λύπης, κουβαλάει στα νερά του πλήθος μυθολογικών αναφορών και «μεταφυσικά ανεξήγητα». Συναντάται και με την ονομασία Μαυροπόταμος, επειδή σύμφωνα με την μυθολογία, οι Τιτάνες για να ξεδιψάσουν ήπιαν νερό από τον Αχέροντα και ο Δίας θυμωμένος, μαύρισε και πίκρανε τα νερά του.

Ο ποταμός έχει «σφραγίσει» δύο ιστορικές περιόδους και έχει συνδέσει το όνομά του με τη διπλή υπόσταση του ανθρώπου. Την ύλη και την ψυχή, τη ζωή και το θάνατο. Στην νεώτερη Ιστορία, τα νερά του έδιναν ζωή στους Σουλιώτες, ενώ κατά την αρχαιότητα ήταν ο προθάλαμος του Κάτω Κόσμου. Ηταν η τελευταία διαδρομή για τις ανθρώπινες ψυχές. Εκείνη την εποχή, υπήρχαν τρία ποτάμια: Ο Αχέροντας, ο ποταμός της θλίψης, ο Κωκυτός ή Μαύρος και ο Πυριφλεγέθοντας ή Βωβός που ήταν και τόπος περιπάτου για τους νεκρούς. Οι τρεις ποταμοί σχημάτιζαν μια τεράστια ελώδη έκταση στις παρυφές μιας λίμνης, η οποία σε κάποια σημεία είχε αρκετό βάθος και σύμφωνα με τον Θουκυδίδη έφτανε μέχρι τη θάλασσα. Αυτή ήταν η λίμνη Αχερουσία. Είχε μυστικές σπηλιές και έλη καλυμμένα από την ομίχλη. Μέχρι και στους Ρωμαίους ήταν γνωστή και οι συγγραφείς Υγίνος και Πλίνιος αναφέρονταν στην Αχερουσία ως Αορνο λίμνη, δηλαδή λίμνη που αναδίδει δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις, επικίνδυνες ακόμα και για τα πουλιά που πετούν από πάνω της, κάτι που πιθανόν οφειλόταν στα σαπισμένα φυτά μέσα στα έλη. Δικαίως, λοιπόν, οι ντόπιοι μιλούσαν με δέος για τη λίμνη που αποτελούσε μέρος της διαδρομής για τον Κάτω Κόσμο. Ο ψυχοπομπός Ερμής πήγαινε τις ψυχές των νεκρών στον ποταμό Αχέροντα και τις παρέδιδε στο μακάβριο βαρκάρη, που δεν ήταν άλλος από το Χάρο. Εκείνος, έναντι χρηματικής αμοιβής, διέπλεε τον ποταμό Αχέροντα και τη λίμνη Αχερουσία οδηγώντας τις ψυχές των νεκρών στον Αδη, στο βασίλειο του Κάτω Κόσμου. Η είσοδος του φαραγγιού του Αχέροντα θεωρούνταν οι Πύλες του Αδη και - κατά πολλούς- τα έγκατα της λίμνης Αχερουσίας είναι ο Κάτω Κόσμος.

Το ποτάμι διασχίζοντας την κοιλάδα που σχηματίζεται ανάμεσα στους ορεινούς όγκους της Δυτικής Ηπείρου διέρχεται από ένα στενό φαράγγι μεταξύ των βουνών Παραμυθιάς και Σουλίου, το οποίο ονομάζεται «Στενά του Αχέροντα». Το έντονο ανάγλυφο της περιοχής των Στενών του Αχέροντα, η τραχύτητα των γύρω βουνών, η πλούσια βλάστηση και τα καθαρά και ορμητικά νερά του ποταμού συνθέτουν ένα τοπίο ιδιαίτερης ομορφιάς. Σε αρκετά τμήματα του ποταμού, εκεί που η ροή του είναι ομαλή, σχηματίζονται νερόλακκοι και μικρές λιμνούλες, τόποι ιδανικοί για τη διαβίωση πολλών αμφιβίων και ψαριών. Σε άλλες πλευρές, ο ποταμός κυλά ορμητικά μέσα από κατακόρυφους και ψηλούς βράχους (αρκετές φορές το ύψος τους ξεπερνά τα 100 μέτρα, ενώ το πλάτος του ποταμού στα σημεία αυτά φτάνει τα δύο μέτρα). Σε μερικά πάλι σημεία, η επιφανειακή ροή του νερού είναι μικρότερη, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Σε περιοχές γύρω από τον ποταμό φιλοξενούνται πάνω από 180 είδη φυτών, αρκετά από αυτά σπάνια, αλλά και ζώων όπως γερακίνες, λύκοι, αγριογούρουνα, βίδρες.

Το ποτάμι των μύθων, δίκαια αποτελεί πόλο έλξης τόσο για τους φυσιολάτρες όσο και για τους λάτρεις του καγιάκ και του κανό. Η πλούσια χλωρίδα και πανίδα του φαραγγιού και του ποταμού, αλλά και οι κοντινοί αρχαιολογικοί χώροι καθιστούν την περιοχή σημαντικό αξιοθέατο (προστατεύεται από το δίκτυο Natura).

Μικρές και μεγαλύτερες σε διάρκεια περιπατητικές «αποδράσεις», μπορούν να ζήσουν οι επισκέπτες, με αφετηρία το χωριό Γλυκή. Πιο συγκεκριμένα:

Μία κατάλληλη για μικρούς περιπάτους διαδρομή, είναι αυτή από το Κέντρο Πληροφόρησης της Γλυκής έως τη Σκάλα της Τζαβέλαινας, όπου το ποτάμι κυλά ανάμεσα από ψηλούς κατακόρυφους βράχους. Στη Σκάλα Τζαβέλαινας μονοπάτι κατηφορίζει στην καλυμμένη από πλούσια θαμνώδη βλάστηση πλαγιά, μέχρι την όχθη του ποταμού. Περνώντας μέσα από τα ρηχά, στο συγκεκριμένο σημείο, νερά του ποταμού στην άλλη όχθη, βρίσκεται η σπηλιά του Δράκου ή σπηλιά του Στοιχειού, από την οποία αναβλύζουν πηγές που τροφοδοτούν τον Αχέροντα. Στη συνέχεια, με πεζοπορία δεκάλεπτης διάρκειας κατά μήκος της όχθης του ποταμού, μέσα από δάσος με πλατάνια, αναρριχώμενα και φτέρες, επιστρέφει κανείς στο Κέντρο Πληροφόρησης.

Από τη σκάλα Τζαβέλαινας επίσης, με πεζοπορία μισής ώρας, μπορεί κανείς να φτάσει στην παραδοσιακή τοξωτή γέφυρα, Ντάλα. Ενα εύκολο τμήμα της διαδρομής, το οποίο προσφέρει πολύ όμορφες εικόνες από το φαράγγι, καθώς το δάσος με αριές και φιλλύκια διαδέχεται τη θαμνώδη βλάστηση. Στη γέφυρα Ντάλα φύεται πλούσια παρόχθια βλάστηση, ενώ ο ποταμός κυλάει με ορμή ανάμεσα στα κατάλευκα ασβεστολιθικά πετρώματα της κοίτης. Η διαδρομή μπορεί να γίνει εύκολα και μέσα από το νερό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Οσοι αντέχουν περισσότερο το περπάτημα, στο ίδιο μονοπάτι, υπάρχει διασταύρωση όπου το μονοπάτι δεξιά οδηγεί στο Τρίκαστρο, ενώ αριστερά στο οροπέδιο του Σουλίου.

Οσοι ακολουθήσουν την κατεύθυνση προς το οροπέδιο (Σαμονίβα) θα πορευτούν ανάμεσα σε κουμαριές, πουρνάρια, ασπάλαθους, λαδανιές, αγριελιές, κ.ά., ενώ κοντά στην κοίτη του ποταμού κυριαρχούν τα πλατάνια και διάσπαρτες συστάδες με ιτιές. Περίπου 15 λεπτά πριν από τη Σαμονίβα, το πρώτο από τα Σουλιωτοχώρια, το μονοπάτι διασχίζει πυκνό δάσος με πλατάνια, φιλλύκια και αριές. Σε μικρή απόσταση βρίσκεται το κάστρο της Κιάφας, από το οποίο οι Σουλιώτες έλεγχαν τα περάσματα προς τα χωριά τους.

Ελάχιστα μέρη μπορούν να συναγωνιστούν την «πορεία» του Αχέροντα σε ηρεμία και ομορφιά.