Ο Ευγένιος Ποτιέ

της πείνας σκλάβοι εμπρός εμπρός

Το δίκιο από τον κρατήρα βγαίνει

σα βροντή σαν κεραυνός.

Φτάνουν πια της σκλαβιάς τα χρόνια

όλοι εμείς οι ταπεινοί της Γης

που ζούσαμε στην καταφρόνια

θα γίνουμε το παν εμείς.

* * *

Στον αγώνα ενωμένοι

κι ας μη λείψει κανείς

Ω! Νάτη, μας προσμένει

στον κόσμο η Διεθνής.

* * *

Θεοί, αρχόντοι, βασιλιάδες

με πλάνα λόγια μας γελούν

της Γης οι δούλοι κι οι ραγιάδες

μοναχοί τους θα σωθούν...

Για να λείψουν τα δεσμά μας

για να πάψει πια η σκλαβιά

να νιώσουν πρέπει τη γροθιά μας

και της ψυχής μας τη φωτιά.

Ο Ευγένιος Ποτιέ γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1816 στο Παρίσι. Ηταν εργάτης από πολύ μικρή ηλικία, ζώντας έτσι και ο ίδιος τα βάσανα μιας ζωής που καθορίζεται από τις συνθήκες της εκμετάλλευσης του προλεταριάτου από το κεφάλαιο. Αυτή η πραγματικότητα αντανακλά στη συνείδησή του την αναγκαιότητα της πάλης των εργατών ενάντια στους εκμεταλλευτές τους, ενώ ταυτόχρονα γίνεται η πηγή της έμπνευσης της ποίησής του, η οποία επίσης υπηρετεί τους σκοπούς του αγώνα, όπως τους αντιλαμβανόταν τότε ο Ευγένιος Ποτιέ. Αυθόρμητα στην αρχή και μάλιστα κάτω από τις ιδέες των ουτοπικών σοσιαλιστών. Παίρνει μέρος στην επανάσταση του Ιούλη του 1830 στο Παρίσι. Τότε γράφει και τα πρώτα του ποιήματα. Το 1830 εκδόθηκε η συλλογή τραγουδιών του με τίτλο «Η νέα μούσα» και γίνεται γνωστός ως ποιητής της εργατιάς.

Γκραβούρα για τον Υμνο της Διεθνούς

Στην επανάσταση του Φλεβάρη, για πρώτη φορά η εργατική τάξη, παίρνοντας μέρος με τους δικούς της ηγέτες Λουί Μπλαν, Αλμπέρ, Μπλανκί, Καμπέ, Ρασπάιγ και άλλους, αλλά από κοινού με τη βιομηχανική αστική τάξη και τα μικροαστικά στρώματα για την ανατροπή της αυτοκρατορίας και τη Δημοκρατία, ξεχωρίζει θέτοντας δικά της αιτήματα. Εξασφάλισε μάλιστα τη συμμετοχή με τους δικούς της εκπροσώπους (Λουί Μπλαν και Αλμπέρ) στην προσωρινή κυβέρνηση που προήλθε από την επανάσταση. «Το προλεταριάτο, επιβάλλοντας τη δημοκρατία στην προσωρινή κυβέρνηση και μέσω της προσωρινής κυβέρνησης σ' ολόκληρη τη Γαλλία, εμφανίστηκε μεμιάς στο προσκήνιο σαν ανεξάρτητο κόμμα, ταυτόχρονα όμως προκαλούσε σε αγώνα ενάντιά του ολόκληρη την αστική Γαλλία. Εκείνο που το προλεταριάτο κατάχτησε ήταν το έδαφος του αγώνα για την επαναστατική του χειραφέτηση. Σε καμιά περίπτωση όμως την ίδια τη χειραφέτηση. Αντίθετα, η δημοκρατία του Φλεβάρη έπρεπε πριν απ' όλα να ολοκληρώσει την κυριαρχία της αστικής τάξης μπάζοντας πλάι στην αριστοκρατία του χρήματος, όλες τις ιδιοκτήτριες τάξεις στη σφαίρα της πολιτικής εξουσίας»¹ (Μαρξ). Η επανάσταση ήταν, λοιπόν, αστική και επιδίωκε την εξασφάλιση της εξουσίας κυρίως από τη βιομηχανική αστική τάξη, που πολιτικά, έως τότε, ήταν στην αντιπολίτευση, ενώ την κυβερνητική εξουσία κατείχαν οι τραπεζίτες και οι χρηματιστές. «Η δημοκρατία του Φλεβάρη έκανε, τέλος, να προβάλλει καθαρά η αστική κυριαρχία, παραμερίζοντας το στέμμα που πίσω του έμενε κρυμμένο το κεφάλαιο»² (Μαρξ). Αντικειμενικά στις τότε συνθήκες η επανάσταση δεν μπορούσε να πάει πιο μπροστά. Το προλεταριάτο, εκτός από την επιβολή του γενικού εκλογικού δικαιώματος και των αστικών θεσμών, απέσπασε και την υπόσχεση για την εξασφάλιση της ζωής των εργατών δίνοντάς τους δουλειά, ως υποχρέωση της προσωρινής κυβέρνησης. Μάλιστα, το σχετικό διάταγμα το υπαγόρευσε ένας εργάτης, ο Μαρς³.

Και όταν η κυβέρνηση ξέχασε την υπόσχεση, οι εργάτες πρόβαλλαν το σύνθημα: «Οργάνωση της εργασίας! Υπουργείο εργασίας»⁴(Μαρξ). Εως εδώ μπορούσε να φτάσει η εργατική τάξη και όχι πιο μπροστά. Δεν μπορούσε ακόμη να συνειδητοποιήσει ότι το μοίρασμα της εξουσίας με τους αστούς ήταν αδύνατο και ας είχε καταχτήσει τη δημοκρατία, όπως επίσης και η λύση των δικών της αιτημάτων ήταν απραγματοποίητη στο σύνολό τους από μια τέτοια εξουσία. Απόδειξη ότι η προσωρινή κυβέρνηση όρισε μια επιτροπή να εξετάσει τα αιτήματα των εργατών, ενώ την ίδια ώρα όλη η εξουσία περνούσε στην αστική τάξη. Αλλωστε, ο Λαμαρτίνος, ένας από τους ηγέτες της επανάστασης και της αστικής τάξης, αμφισβήτησε στους μαχητές των οδοφραγμάτων, στους εργάτες δηλαδή, την ανακήρυξη της δημοκρατίας. Αυτή έπρεπε να ανακηρυχτεί με εκλογές απ' όλους τους Γάλλους. Και «το παρισινό προλεταριάτο δεν έπρεπε να λερώσει τη νίκη του με ένα σφετερισμό». Ηταν ένα βήμα να απαλλαγούν οι αστοί από την επαναστατημένη εργατική τάξη, αφού αυτός τώρα ήταν ο πραγματικός τους αντίπαλος. Και ολοκληρώθηκε όταν έσπρωξαν την εργατική τάξη σε νέα εξέγερση τον Ιούνη του 1848, δηλαδή όταν αρνήθηκαν την υλοποίηση του αιτήματος για υπουργείο εργασίας.

«Στη θέση των διεκδικήσεων που ήταν υπερβολικές στη μορφή, μικρόπρεπες και μάλιστα αστικές στο περιεχόμενο, και που ήθελε να τις αποσπάσει από τη δημοκρατία του Φλεβάρη, μπήκε το θαρραλέο επαναστατικό μαχητικό σύνθημα: Ανατροπή της αστικής τάξης! Δικτατορία της εργατικής τάξης!»⁵. Αλλά μόνο οι δυνάμεις της εργατικής τάξης δεν έφταναν γι' αυτό το σκοπό της εξέγερσής τους. Ετσι ηττήθηκαν. Αλλωστε, η αστική τάξη προετοίμαζε αυτή την εξέλιξη πιο νωρίς, τον Απρίλη, όταν η προσωρινή κυβέρνηση διέδωσε ψευδώς ότι οι εργάτες που είχαν συγκεντρωθεί στο Πεδίο του Αρεως στις 16 Απρίλη του 1848 ήταν οπλισμένοι και ετοιμάζονταν, «κάτω από την ηγεσία του Λουί Μπλαν, του Μπλανκί, του Καμπέ και του Ρασπάιγ, για να βαδίσουν από κει προς το δημαρχείο, να ρίξουν την προσωρινή κυβέρνηση και να ανακηρύξουν μια κομμουνιστική κυβέρνηση»⁶ (Μαρξ). Ετσι ανακλήθηκε ο στρατός στο Παρίσι και ενώ έως εκείνη τη στιγμή οπλισμένοι μαχητές ήταν οι εργάτες, τώρα ο συσχετισμός άλλαξε υπέρ της αστικής τάξης. Ουσιαστικά, το ζήτημα της εξουσίας είχε λήξει. Το σπρώξιμο στην εξέγερση του Ιούνη χρειαζόταν, για να ολοκληρωθεί η εδραίωση της αστικής εξουσίας με τη σφαγή των εξεγερμένων εργατών.

Ο Ευγένιος Ποτιέ ζει και την επανάσταση και την ήττα της εργατικής τάξης. Σ' αυτές τις συνθήκες συνεχίζει να γράφει ποιήματα για το δίκιο του αγώνα των εργατών, κάνοντας ταυτόχρονα βήματα μπροστά ως προς την ωρίμανση της συνείδησής του για τον τελικό σκοπό της ταξικής πάλης. Βεβαίως, είναι και η εποχή που εμφανίζονται τα έργα των Μαρξ, Ενγκελς, η εποχή που αρχίζει να μπολιάζεται το εργατικό κίνημα με τη δική του θεωρία.

Η πιο σημαντική περίοδος στη ζωή και στο έργο του Ποτιέ άρχισε την εποχή της Παρισινής Κομμούνας το 1871. Υπερασπίστηκε το Παρίσι, όταν το πολιορκούσαν τα γερμανικά στρατεύματα και ήταν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της εθνοφρουράς. Εχει ήδη προσχωρήσει στην Α΄ Διεθνή, έχοντας περάσει από τις ιδέες του ουτοπικού σοσιαλισμού στην επαναστατική υλιστική κοσμοαντίληψη. Από ποιητής των καταπιεζομένων και των φτωχών έγινε ποιητής του επαναστατημένου προλεταριάτου. Ηταν από τους οργανωτές της Κομμούνας, εκλεγμένο μέλος της και πολέμησε στα οδοφράγματα.

Ετσι, ο Ευγένιος Ποτιέ ζει όλες τις εξελίξεις, από την ήττα των Γάλλων στο Γαλλογερμανικό πόλεμο και τη συνθηκολόγηση της αστικής κυβέρνησης της Γαλλίας έως την ήττα της Κομμούνας στις 28 του Μάη. Η τελευταία βδομάδα έμεινε στην Ιστορία με το όνομα «Ματωμένη Βδομάδα» αφού η σύγκρουση πήρε αιματηρό χαρακτήρα.

Στην τελευταία βδομάδα, κατ' άλλους τον Ιούνη του 1871, ο Ευγένιος Ποτιέ, όντας παράνομος στο Παρίσι, μετουσιώνει σε ποίημα την εργατική εξέγερση και την Κομμούνα που καθοδήγησε η Α΄ Διεθνής με τον Μαρξ, γράφει τους στίχους της Διεθνούς που έμελλε να γίνει ο Υμνος της παγκόσμιας εργατικής τάξης.

Μετά την ήττα της Κομμούνας και τη σφαγή του επαναστατημένου προλεταριάτου του Παρισιού, μετουσιώνει καλλιτεχνικά την ήττα συνεχίζοντας να γράφει ποίηση, που εκφράζει το στόχο και τη δράση της Κομμούνας, και καλεί στον αγώνα για το ταξικό όραμα του προλεταριάτου, την κομμουνιστική κοινωνία, «μιλώντας» απλά, καθαρά, στην καρδιά και στο νου του λαού, παρακινώντας για τη συνέχιση και ένταση της ταξικής πάλης για την επιβολή της ιστορικής ανάγκης ανατροπής της εκμεταλλευτικής κοινωνίας.

Μετά την ήττα της Κομμούνας ο Ευγένιος Ποτιέ έφυγε από τη Γαλλία, αρχικά για τη Μεγάλη Βρετανία και στη συνέχεια στις ΗΠΑ. Εζησε εξόριστος έως το 1880 οπότε επέστρεψε στη Γαλλία, σε ηλικία 64 ετών, μισοπαράλυτος και φτωχός, μα πλούσιος από επαναστατικό - καλλιτεχνικό ταλέντο, που το αφιερώνει στους αγώνες, στο ηθικό και στη δικαίωση των οραμάτων της τάξης του. Συνέχισε τον ταξικό αγώνα και με την επιστροφή του στη Γαλλία εντάσσεται στο εργατικό κόμμα. Το 1884 δημοσίευσε τις συλλογές «Κοινωνικο- οικονομικοί στίχοι και σοσιαλιστικά επαναστατικά τραγούδια», «Ποιος είναι τρελός;». Το 1887 δημοσιεύει τη συλλογή «Επαναστατικά τραγούδια». Σε αυτές τις εκδόσεις συμπεριλαμβάνονται τα καλύτερα τραγούδια και ποιήματα⁷.

Πέθανε μέσα στην αγάπη της εργατικής τάξης του λαού, σ' αναγνώριση της δράσης του, στις 8 του Νοέμβρη 1887. Ο Ποτιέ ήταν κατά τον Β. Ι. Λένιν «...ένας από τους πιο μεγάλους προπαγανδιστές με το τραγούδι»⁸.

Τον Υμνο της Διεθνούς μελοποίησε ο Γάλλος επίσης εργάτης Πιερ Ντεζετέ.

1. Καρλ Μαρξ, «Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία από το 1848 ως το 1850», σελ. 44-45, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»

2. Καρλ Μαρξ, στο ίδιο, σελ. 45

3. Καρλ Μαρξ, στο ίδιο, σελ. 45

4. Καρλ Μαρξ, στο ίδιο, σελ. 46

5. Καρλ Μαρξ, στο ίδιο, σελ. 67

6. Καρλ Μαρξ, στο ίδιο, σελ. 60

7. Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια

8. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», 5η έκδ., τ. 22, σελ. 285, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»