Κυριακή 17 Ιούνη 2007
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 3
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Εικαστική δωρεά στην ΕΑΜική Αντίσταση

«Γυναικείο κεφάλι», Πικάσο
«Γυναικείο κεφάλι», Πικάσο
Πικάσο, Ματίς, Μπονάρ, Μαρκέ, Πικάμπια, Μασόν, Μπουρντέλ, Λοράνς... Μερικοί από τους σημαντικότερους δημιουργούς του 20ού αιώνα, που ευαισθητοποιήθηκαν από την ηρωική Εθνική Αντίσταση και τον αγώνα των Ελλήνων ενάντια στους Γερμανούς. Στην Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, παρουσιάζεται (έως 5/7) μία ξεχωριστή έκθεση. Πυρήνας της είναι τα έργα - δωρεά των Γάλλων καλλιτεχνών προς τον ελληνικό λαό, τιμητική προσφορά και δείγμα σεβασμού προς τη γενναία στάση και την ηρωική του αντίσταση κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής.

Η πρωτοβουλία για τη συγκέντρωσή τους ανήκε στον συγγραφέα και διανοούμενο Ρ. Μιλλιέξ και στην σύντροφό του Τ. Γκρίτση - Μιλλιέξ. Το χειμώνα του 1942, το ζεύγος Μιλλιέξ βρισκόταν στο γαλλικό νότο, έχοντας εγκαταλείψει την Ελλάδα μετά την εισβολή των ναζιστικών στρατευμάτων. Τότε δημιουργείται η ιδέα μιας προσφοράς προς την Ελλάδα, που μέσα από τις γραμμές των Αντιστασιακών Οργανώσεων αντιστεκόταν σθεναρά και ηρωικά. Αρχική πρόθεσή τους ήταν να συγκεντρώσουν κείμενα Γάλλων διανοουμένων με θέμα την Ελλάδα και να εκδώσουν ένα βιβλίο - λεύκωμα. Ο πρώτος Γάλλος καλλιτέχνης που ανταποκρίθηκε ήταν ο Αντρέ Φουγκερόν, που πρότεινε ένα χειρόγραφο κείμενο και ένα υπογεγραμμένο έργο του. Αρχικά η δωρεά περιλάμβανε 29 αντικείμενα, πίνακες, σχέδια, χαρακτικά, γλυπτά και βιβλία τέχνης, που έφεραν μαζί τους οι Μιλλιέξ το χειμώνα 1945 - 1946. Αργότερα, συμπληρώθηκε με μερικά ακόμη έργα που στάλθηκαν το 1948 στην Ελλάδα και το 1979 έφτασαν στη χώρα μας και τα χειρόγραφα κείμενα. Σήμερα, η δωρεά περιλαμβάνει 28 πίνακες, 6 σχέδια και 6 χαρακτικά, 4 γλυπτά και 2 βιβλία και αποτελεί μέρος της συλλογής Δυτικοευρωπαϊκής Ζωγραφικής στην Εθνική Πινακοθήκη. Συμπληρώνεται από 110 δακτυλόγραφα και χειρόγραφα κείμενα Γάλλων καλλιτεχνών και διανοούμενων, τα οποία φυλάσσονται στο Εθνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο.

«Απόλλων», Ζ. Μπρακ
«Απόλλων», Ζ. Μπρακ
Η πρώτη παρουσίαση της δωρεάς έγινε στην Αθήνα το Μάη του 1949. Η δεύτερη έκθεση, η οποία περιλάμβανε το σύνολο της δωρεάς, φιλοξενήθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη το Φλεβάρη του 1980. Ακολούθησαν η Πάτρα, η Θεσσαλονίκη και η Κέρκυρα. Το γλυπτό του Μπουρντέλ, που δωρίζει η χήρα του σαν φόρο τιμής στην πνευματική πατρίδα του γλύπτη, είναι το παλαιότερο χρονολογικά. Ακολουθεί αυτό του Πικάσο, έργο του 1939. Υπάρχουν ωστόσο έργα που χρονολογούνται από τους ίδιους τους καλλιτέχνες το 1947, ενώ δίπλα στα μεγάλα ονόματα συναντούμε και άγνωστους ζωγράφους.

Τα έργα που απαρτίζουν τη δωρεά των Γάλλων καλλιτεχνών δεν αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο με κοινά υφολογικά ή στιλιστικά κριτήρια. Συνδετικός κρίκος μπορεί να τεθεί η προσωπική σχέση ανάμεσά τους. Ολοι οι καλλιτέχνες γνωρίζονταν μεταξύ τους, μερικοί συνδέονταν με δεσμούς φιλίας και κατά διαστήματα συνεργάζονταν. Τα έργα της έκθεσης δεν είναι δυνατόν να ενταχθούν με αυστηρά τεχνοτροπικά ή στιλιστικά κριτήρια σε οργανωμένες ομάδες. Παρ' όλα αυτά μπορούμε να ξεχωρίσουμε τις δημιουργίες των καλλιτεχνών, που δεν απηχούν καμία μοντερνιστική θέση (Αμελίν, Καμπερλέν, Γκασέ - Ουσέ), τα έργα που ακολουθούν τη γαλλική σχολή (Μπριανσόν, Μπονάρ, Μαρκέ, Μαρσάν) και τις δημιουργίες που έχουν «εξπρεσιονιστικό» χαρακτήρα (Γκρομέρ, Ντενουαγιέ, Μπιζέ). Πολλά από τα έργα της δωρεάς επηρεάζονται από τον κυβισμό (Μπεράρ, Μπορές, Εντμόν, Φουζερόν, Λοτ, Μοντανιέ, κ.ά.).

«Η Αντίσταση», Α. Μασόν
«Η Αντίσταση», Α. Μασόν
Από τα έργα που δωρήθηκαν, ξεχωρίζουμε εκείνο του Πικάσο, το οποίο χρονολογείται το 1939. Ανήκει σε μία μεγάλη σειρά από πορτρέτα γυναικών, στα οποία ο ζωγράφος δίνει τις περισσότερες φορές τον τίτλο «Κεφάλι γυναίκας». Και αυτό, όπως τα περισσότερα αυτής της περιόδου, φέρει τον απόηχο της μεγάλης σύνθεσης της «Γκερνίκα». Ο Φρανσίς Πικάμπια είναι ο μόνος που αντιπροσωπεύει το κίνημα του «Νταντά». Το έργο του δε φέρει καμία σημείωση και είναι αχρονολόγητο, εύκολα όμως μπορεί να τοποθετηθεί στο μεταίχμιο των δεκαετιών 1930-1940.

Ο Αντρέ Μασόν, σημαντικός υπερρεαλιστής ζωγράφος, δωρίζει το πιο επίκαιρο και το πιο σπαρακτικό έργο της δωρεάς. Το σχέδιο η «Αντίσταση», στα όρια εξπρεσιονιστικής γραφής και υπερρεαλιστικής ερμηνείας της μορφής, αναδύει μέσα από τις μαύρες ταραγμένες μορφές του κάρβουνου, όχι την ηρωικότητα του ατόμου που αντιστέκεται, αλλά τη φρικαλέα απόγνωση και τον πόνο αυτού που βιώνει την κατάλυση της ελευθερίας του.

Ο Ανρί Ματίς δωρίζει ένα από τα χαρακτηριστικά σχέδιά του που υποδηλώνει τους όγκους με πάλλουσα και ρέουσα γραμμή. Ο Ζορζ Μπρακ εικονογραφεί για μια ακόμη φορά το θέμα του άρματος, ενώ το καθιστό γυμνό του Μπονάρ ανήκει, ίσως, σε ένα από τα πολλά σκίτσα που σχεδίαζε ο ζωγράφος καθημερινά σε πρόχειρα φύλλα.

Οπως σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης, Ζίνα Καλούδη: «Πέρα από τις αναφορές σε εκθέσεις και δραστηριότητες, αυτό που κυρίως βαραίνει είναι το άδηλο και το ανείπωτο των ανθρώπινων σχέσεων που υφαίνονται μέρα με την ημέρα και χρόνο με το χρόνο. Οι στενές σχέσεις, οι μακρόχρονες δοκιμασμένες φιλίες... ο συνεχής διάλογος για χίλια πράγματα, για τα καθημερινά, για τα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη, για το χρώμα, για τη γραμμή, για το φως, για τις εκθέσεις, για τους φίλους, αυτό το πυκνό και μαγικό δίχτυ, που μεταμόρφωσε τη Γαλλία και κυρίως το Παρίσι σε μια μεγάλη γειτονιά ζωγράφων, ποιητών, διανοούμενων, μπορούμε να το φανταστούμε να υφαίνεται μέσα από τα έργα της έκθεσης».

«Μητέρα και παιδί με κόκκινη ποδιά», Αντρέ Φουγκερόν
«Μητέρα και παιδί με κόκκινη ποδιά», Αντρέ Φουγκερόν
«Κι είναι ακριβώς αυτό το μαγικό πλέγμα», καταλήγει η Ζ. Καλούδη, «που οδηγεί στη δωρεά, υλοποιώντας έτσι μία ανθρώπινη και φιλική προσέγγιση προς τον ελληνικό λαό, πρόταση ειρήνης, περίσσευμα φιλίας και εκτίμησης στο όραμα της Ελλάδας του μύθου, ενός μύθου διττού, άλλοτε μακρινού, άλλοτε κοντινού, αλλά πάντοτε ζωντανού».


Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ