Βαθιά ριζωμένος στη συνείδηση των Ελλήνων είναι ο θεσμός των Επιδαυρίων, ο οποίος το 2005 συμπλήρωσε μισό αιώνα ζωής. Τα Επιδαύρια, όπως τα βάφτισε «διά να λείψει το ξενόγλωσσο φεστιβάλ», ο Αιμίλιος Χουρμούζιος, ο άνθρωπος που πέτυχε να θεσμοθετήσει το όραμα του Δημήτρη Ροντήρη, δεν έπαψαν ακόμα και στις χειρότερες στιγμές τους να ασκούν μια μοναδική γοητεία και να αποτελούν το ξεχωριστό γεγονός του καλοκαιριού - όπως διαβάζουμε στο site του Φεστιβάλ και προτρέπουμε τον Γιώργο Λούδο να διαβάσει με τη δέουσα προσοχή.

Ο πρώτος που έκανε το αρχαίο θέατρο του Πολύκλειτου να αντηχήσει ξανά, με τον αρχαίο τραγικό λόγο, ύστερα από 2.500 χρόνια, ήταν ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ροντήρης. Το 1938, διευθυντής τότε του Εθνικού Θεάτρου, παρουσίασε με το φως της μέρας την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, με την Ελένη Παπαδάκη Κλυταιμνήστρα και την Κατίνα Παξινού Ηλέκτρα. Η επιτυχία εκείνου του πειράματος έδωσε το πράσινο φως στο Αρχαιολογικό Συμβούλιο να αποφασίσει την αναστήλωση του θεάτρου. Ο πόλεμος και τα δύσκολα χρόνια του Εμφυλίου καθυστέρησαν τη συνέχιση των σχεδίων του Ροντήρη. Το 1954, και πάλι διευθυντής του Εθνικού, ο σημαντικός αυτός δάσκαλος του θεάτρου μας ζωντανεύει για άλλη μια φορά το αρχαίο μνημείο. Η παράσταση του «Ιππόλυτου» - η γενική δοκιμή, όπως χαρακτηρίστηκε, των Επιδαυρίων - έπεισε και τους πιο επιφυλακτικούς για τη δυνατότητα πραγματοποίησης ενός ετήσιου φεστιβάλ. Την επόμενη χρονιά ο Αιμίλιος Χουρμούζιος διαδέχεται τον Ροντήρη στη διεύθυνση του Εθνικού και τα Επιδαύρια καθιερώνονται. Η μοναδική ερμηνεία της Παξινού στην «Εκάβη» του Ευριπίδη εγκαινιάζει επίσημα πλέον το θεσμό. Αδιαφιλονίκητοι «βασιλείς» των Επιδαυρίων, η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής. Δίπλα τους αναδύεται και η «βασιλοκόρη» Αννα Συνοδινού, όπως την αποκάλεσαν μετά την επιτυχία της στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, το 1956, παράσταση που πέρασε στην ιστορία ως η «κοσμοπλημμύρα της Αντιγόνης», καθώς πάνω από 16.000 θεατές συνέρρευσαν στο θέατρο. Ενα ρεκόρ που έκανε τον Δημήτρη Ψαθά να γράψει: «Δεν έγινε ούτε για το μπέιζ μπολ ούτε για τους άσους του ποδοσφαίρου. Εγινε για τον Σοφοκλή κι αυτό -διάβολε- έχει κάποια σημασία». Παράλληλα, με τα Επιδαύρια επισημοποιείται η αποκατάσταση του Αριστοφάνη, που ξεκίνησε από τον Αλέξη Σολομό το '56 στο Ηρώδειο, για να συνεχιστεί το '57 στην Επίδαυρο, με τη «Λυσιστράτη»...

Στα 53 χρόνια λειτουργίας του Φεστιβάλ Επιδαύρου η σκηνή του διάσημου αρχαίου θεάτρου φιλοξένησε όλα τα κορυφαία ονόματα από τις παλαιότερες αλλά και τις νεότερες γενιές ηθοποιών του ελληνικού θεάτρου της μεταπολεμικής περιόδου. Το πατημένο χώμα της ορχήστρας του ανάγεται σε πεδίο υπέρτατης καταξίωσης για τους Ελληνες θεατράνθρωπους (ηθοποιούς, σκηνοθέτες, μουσικοσυνθέτες, χορογράφους, σκηνογράφους) και ταυτόχρονα μείζον πεδίο διαχρονικής εξέλιξης της ερμηνευτικής του αρχαίου δράματος. Κατά την πρώτη εικοσαετία των Επιδαυρίων ο χώρος ήταν αποκλειστικότητα του Εθνικού Θέατρο. Εκτός από αρχαίο δράμα το θέατρο της Επιδαύρου φιλοξένησε αραιά παραγωγές όπερας, χορού, συναυλίες συμφωνικής μουσικής και άλλα είδη μουσικής. Οι διασημότερες όλων αυτών των διαφορετικών εκδηλώσεων είναι οι παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής που παρουσίασε «Νόρμα» του Μπελίνι (1960) και «Μήδεια» του Κερουμπίνι (1961) με την Μαρία Κάλλας, σε σκηνοθεσία Μινωτή και σκηνικά - κοστούμια Τσαρούχη.