Η τελευταία «πράξη» για την τυπική έναρξη της κατάρτισης του καταλόγου της «Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς» «παίχτηκε» την περασμένη Δευτέρα στην Ακρόπολη, όπου σε σχετική τελετή, οι υπουργοί Πολιτισμού της Ελλάδας και της Γαλλίας, παρουσία του Ελληνα Προέδρου της Δημοκρατίας και της δημοτικής αρχής της Αθήνας, τοποθέτησαν πλάκα με την οποία γνωστοποιείται στους επισκέπτες του Ιερού Βράχου ότι η αθηναϊκή Ακρόπολη «εγγράφηκε» πρώτη στο σχετικό «κατάλογο».

Η υψηλόβαθμη πολιτειακή αντιπροσώπευση στην τελετή είναι ευθέως ανάλογη με τη μεγάλη σημασία που αποδίδει η Ευρωπαϊκή Ενωση σε αυτόν τον «κατάλογο», η απόφαση κατάρτισης του οποίου πάρθηκε άλλωστε στους κόλπους της. Ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ αποφάσισε τη σύνταξη ενός τέτοιου καταλόγου σχετίζεται άμεσα με την ανάγκη του κεφαλαίου να επενδύσει προπαγανδιστικά και ιδεολογικά την εντεινόμενη επίθεσή του στα εργασιακά και ανθρώπινα δικαιώματα. Ο πολιτισμός είναι το πλέον «εύπλαστο» πεδίο για τέτοιου είδους χρήση. Εδώ και χρόνια, η ΕΕ έχει συνδέσει την ανάγκη «ολοκλήρωσής» της και άλωσης των νέων αγορών των πρώην σοσιαλιστικών χωρών με την ανάγκη δημιουργίας της «ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας», σύμφωνα με την οποία, «Ευρωπαίος πολίτης» θα είναι αυτός που θα ενστερνίζεται τις «αξίες» των μονοπωλίων. Μετά τη Λισαβόνα και την «επιστράτευση» του Πολιτισμού στην αύξηση των κερδών του κεφαλαίου στο πλαίσιο της ανταγωνιστικότητάς του με τους άλλους ιμπεριαλιστικούς πόλους, αυτή η ανάγκη πέρασε από το στάδιο της θεωρητικής προετοιμασίας (σ.σ. στην οποία το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση συνέβαλε με αξιοσημείωτη προθυμία) στο στάδιο της πρακτικής εφαρμογής. Αυτός ο κατάλογος, λοιπόν, δεν είναι παρά ένα από τα μέτρα που θα αρχίσουν να εμφανίζονται όλο και συχνότερα στο μέλλον στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, αφού τον τομέα του σύγχρονου πολιτισμού έχουν αναλάβει «εργολαβικά» οι λεγόμενες «πολιτιστικές βιομηχανίες».

Η πρώτη ανακοίνωση για την εγγραφή της Ακρόπολης στον κατάλογο έγινε τον Ιούλη του 2006 και εμφανίστηκε ως «πρόταση» των υπουργών Πολιτισμού της Ελλάδας και της Γαλλίας. «Η Ακρόπολη, δεδομένης της ιστορικής, συμβολικής και μνημειακής αξίας της, έχει διαδραματίσει πρωταρχικό ρόλο στην ευρωπαϊκή ιστορία, και έχει συμβάλει καθοριστικά στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής μας ταυτότητας», ήταν η πρώτη «μαλακή» διατύπωση.

Τα πράγματα άρχισαν να χάνουν τα προσχήματα τον περασμένο Οκτώβρη, όταν πραγματοποιήθηκε, στην Αθήνα αυτή τη φορά, η δεύτερη συνάντηση των υπουργών Πολιτισμού της ΕΕ για την κατάρτιση του καταλόγου. Τότε, λοιπόν, ξεκαθαρίστηκε ότι οι «αρχές» στη σύνταξη του καταλόγου είναι η θέση του ευρω-ενωσιακού κεφαλαίου ότι «η πολιτιστική κληρονομιά είναι καθοριστική παράμετρος της ευρωπαϊκής συνείδησης, των κοινών αξιών και αρχών μας», δηλαδή του κέρδους. Ετσι, τα επιλεγμένα μνημεία θα υποστούν τη σχετική ιστορική, ιδεολογική στρέβλωση... «ώστε οι Ευρωπαίοι πολίτες να αισθανθούν ότι μοιράζονται μια κοινή ταυτότητα και ένα κοινό πολιτικό τοπίο».

Επίσης, εμφανίστηκε και ο κίνδυνος ενός ιδιότυπου «πογκρόμ» στα μνημεία που θα μείνουν εκτός «λίστας». Συγκεκριμένα, εκφράστηκε η ανάγκη «να υιοθετηθεί ένας μηχανισμός προστασίας και ανάδειξης της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς», για «μεταβίβασή της στις επόμενες γενεές και θα διασφαλίσει τη χαρτογράφηση και προστασία της».

Τη δήλωση συνυπέγραψαν οι εκπρόσωποι των υπουργών Πολιτισμού των Αυστρίας, Βουλγαρίας, Γαλλίας, Ελλάδας, Εσθονίας, Ισπανίας, Ιταλίας, Κύπρου, Λετονίας, Μάλτας, Ουγγαρίας, Πολωνίας, Ρουμανίας, Σλοβακίας, Σλοβενίας, Τσεχίας, Φινλανδίας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τον περασμένο Γενάρη, στο Palacio Zurbano της Μαδρίτης, πραγματοποιήθηκε συνάντηση στελεχών των υπουργείων Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με «παρατηρητή» εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με θέμα και πάλι τον κατάλογο. Εκεί, συμπληρώθηκαν σε αυτόν, από ελληνικής πλευράς, το Μινωικό Ανάκτορο της Κνωσού, ο Ναός του Αγ. Γεωργίου στη Βενετία και τα έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

«Σκοπός του προγράμματος» του καταλόγου έλεγε στη σχετική ανακοίνωση το ΥΠΠΟ, «είναι και η πολιτιστική ενοποίηση της ηπείρου, μέσω της ταύτισης με έναν κοινό κορμό μνημείων που να συμβολίζουν έννοιες και αξίες τις οποίες ασπάζονται συλλογικά όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες». Εδώ συναντάμε ξεκάθαρα το βασικό ιδεολογικό κριτήριο που διαπερνά κάθε πολιτική της ΕΕ στον πολιτισμό, συμπεριλαμβανομένων και των χρηματοδοτικών προγραμμάτων της: ανάδειξη και χρηματοδότηση εκείνων των μνημείων που το κεφάλαιο θεωρεί ότι συμβάλλουν στο αντιδραστικό ιδεολόγημα της «ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας». Δηλαδή, στην πολιτισμική ομογενοποίηση των λαών, ώστε απρόσκοπτα να αλώνουν οι τέσσερις «ελευθερίες» του κεφαλαίου. Ο Γ. Βουλγαράκης το έθεσε ως εξής: «Αυτή ακριβώς η κοινή κληρονομιά (σ.σ. δηλαδή η επιλεγμένη που θα ενταχθεί στον Κατάλογο) αποτελεί έναν ενωτικό παράγοντα για τους ευρωπαϊκούς λαούς και παρέχει στους Ευρωπαίους πολίτες μια πολιτισμική παράδοση, με την οποία να μπορέσουν να ταυτιστούν, ενώ επίσης αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την αειφόρο οικονομική ανάπτυξη». Εδώ δεν μπορούμε να μη σταθούμε στη φράση «παρέχει στους Ευρωπαίους πολίτες μια πολιτισμική παράδοση, με την οποία να μπορέσουν να ταυτιστούν»! Αν ο υπουργός εννοούσε ότι οι ευρωπαϊκοί λαοί έχουν ανάγκη τους καταλόγους της ΕΕ για να ταυτιστούν με την κληρονομιά τους θα ήταν απλά μια ανιστόρητη και αντιεπιστημονική ρητορεία. Τα πράγματα είναι χειρότερα. Ουσιαστικά η ΕΕ... «δημιουργεί» εκ νέου μια... «πολιτισμική παράδοση» με την οποία οι λαοί «καλούνται» να «ταυτιστούν» μαζί της. Για να προχωρήσει απρόσκοπτα η καπιταλιστική «ολοκλήρωση» φυσικά.

Ολη αυτή η διαδικασία κατέληξε στην τελετή στην Ακρόπολη που γράφουμε στην αρχή. Είναι δύσκολο να δεχτούμε πως ήταν τυχαία η συγκυρία με τους εορτασμούς για τα 50χρονα της ΕΕ, αυτό το πολιτικό ορόσημο του ευρωενωσιακού ιμπεριαλισμού. Αλλωστε, από αυτή τη συγκυρία ξεκίνησε την ομιλία του ο Γ. Βουλγαράκης: «Σήμερα είναι ημέρα γιορτής, διπλής γιορτής. Γιορτάζουμε την Ευρώπη και τον Πολιτισμό (...) Οπως γνωρίζετε, γιορτάζουμε την πεντηκοστή επέτειο της Συνθήκης της Ρώμης (...) Γιορτάζουμε τον Πολιτισμό γιατί με την κατάρτιση του καταλόγου της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, τοποθετούμε τον πολιτισμό στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής θεσμικής ολοκλήρωσης (...) γιατί προσφέρει στον ευρωπαίο πολίτη μία κοινή ταυτότητα που δε βασίζεται μόνο στην κληρονομιά του παρελθόντος αλλά και στο κοινό όραμά μας για το μέλλον, έτσι ώστε να αντικατασταθεί στις συνειδήσεις μας η έννοια του πολίτη της Ευρώπης με την έννοια του ευρωπαίου πολίτη».

Ο δε Γάλλος ομόλογός του συμπλήρωσε: «Πενήντα χρόνια μετά την υπογραφή της συνθήκης της Ρώμης, που δημιούργησε την ευρωπαϊκή κοινότητα, είναι εδώ όπου όλα ξεκίνησαν, όπου η κοινότητα που συνεχίζουμε να οικοδομούμε μαζί βρίσκει τις βαθύτερες ρίζες της»! Μετά κι απ' αυτό, δεν είναι μακριά η εποχή όπου στα σχολικά βιβλία θα αναφέρεται η Ακρόπολη ως... η «ρίζα» της ΕΕ...