Πέμπτη 30 Νοέμβρη 2006
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 24
ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΩΝ
ΝΟΥΡΙ ΜΠΙΛΓΚΕ ΤΣΕΪΛΑΝ
Κλίματα αγάπης

Βρισκόμαστε απέναντι από τον Τσάρλι Τσάπλιν, τον Ορσον Γουέλς, τον Γούντι Αλεν, τον Ρομπέρτο Μπενίνι, τον Ζακ Τατί, της Τουρκίας (σκηνοθέτης, σεναριογράφος, ηθοποιός); Κατά κάποιον τρόπο, ναι! Ο Τούρκος Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, στην ταινία του «Κλίματα Αγάπης», είναι κυριολεκτικά δημιουργός. Γράφει, σκηνοθετεί, παίζει! Και τα κάνει όλα αυτά με μεγάλη αξιοπιστία και αρκετό ταλέντο! Με σεβασμό στην τέχνη του, αλλά και στους θεατές, στους οποίους απευθύνεται! Βέβαια, για να καθιερωθεί στους μεγάλους, για να απασχολήσει την ιστορία του κινηματογράφου το όνομά του, έχει πολύ δρόμο να διανύσει. Κυρίως, στη θεματολογία! Που πρέπει να έχει μεγαλύτερο εύρος! Αλλά και στην ψυχολογία, η οποία «δικαιολογεί», μαζί με την κοινωνιολογία και την πολιτική, τις ανθρώπινες συμπεριφορές!

Τα «Κλίματα Αγάπης» είναι μια χαμηλών τόνων ερωτική ιστορία! Ενας 40χρονος άντρας και μια νεαρότερη γυναίκα, δεν μπορούν να αποφασίσουν, τι θέλουν και τι δε θέλουν! Οι χαρακτήρες τους είναι τόσο ευμετάβλητοι. Οπως ο καιρός, κάποιες «άστατες» εποχές του έτους! Μια κρύο, μια ζέστη. Μια βροχή, μια ήλιος! Καμία εμπιστοσύνη και καμία σταθερότητα! Μία είναι μαζί, μία χωρίζουν!

Ο Τούρκος δημιουργός δεν ασχολείται με το «γιατί» της ανθρώπινης αστάθειας. Παίρνει τους ήρωές τους σαν δεδομένους (από πού διαμορφώθηκαν άραγε; έχει να κάνει ο χώρος και ο χρόνος; το κοινωνικό σύστημα μέσα στο οποίο ζούνε;), και προχωράει, «μοιραία», αυθαίρετα, στα σκαμπανεβάσματά τους, χωρίς να αναζητεί τις αιτίες. Τις αιτίες που θα τους έκαναν ακόμα πιο «τραγικούς». Αυτή η έλλειψη διαλεκτικής κάνει μετέωρους τους ήρωες και αποδυναμώνει την ίδια την ταινία. Ως γνωστόν, άλλη δραματουργική αξία έχει ο επιπόλαιος, άλλη ο ανικανοποίητος, ο φοβισμένος, ο ανεξάρτητος, ο..., κλπ., κλπ.

Αλλά και η ηλικία έχει να κάνει! Αλλο ένας πολύ νέος και άλλο ένας ώριμος άνθρωπος. Ενας ώριμος άνθρωπος πρέπει, επιβάλλεται, να ξέρει τι θέλει και τι δε θέλει. Αλλο τι μπορεί και τι δεν μπορεί. Αλλο, τελικά, τι αποφασίζει! Οι ήρωες του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, τόσο ο Ισα όσο και η Μπαχάρ, σε καμία στιγμή δεν είναι σίγουροι για τα συναισθήματά τους. Με αποτέλεσμα να αποφασίζουν και να ξε-αποφασίζουν! Και δεν είναι, πια, παιδιά! Είναι ώριμοι άνθρωποι! Ποιες αιτίες τους διαμόρφωσαν έτσι; Αυτό δε φαίνεται να απασχολεί τον Τούρκο δημιουργό!

Φυσικά, τέτοιοι χαρακτήρες δε μας είναι άγνωστοι! Ούτε και οι αιτίες που τους διαμόρφωσαν έτσι. Αυτό, όμως, δεν απαλλάσσει το έργο τέχνης, το οποίο ασχολείται με τέτοιους χαρακτήρες, από την υποχρέωση να κάνει μνεία, υπαινιγμούς έστω, στις συνθήκες που τους διαμόρφωσαν. Αφήνοντάς τους στον αέρα, μένει και ο θεατής στον αέρα. Τα άτομα, ξεκομμένα από το κοινωνικό περιβάλλον, δεν αποτελούν παραδείγματα, για να απασχολήσουν την κινηματογραφική δραματουργία. Πρόκειται για επιπόλαια άτομα, που ξεμπερδεύεις πολύ σύντομα μαζί τους. Ή, όταν τα μελετάς, δεν τους χαρίζεσαι! Τα στήνεις απέναντι και τα αποκαλύπτεις! Αν, βέβαια, τα εντάξεις μέσα στις κοινωνικές ανακατατάξεις τότε αποκτούν άλλη διάσταση. Και τα μεταχειρίζεσαι διαφορετικά.

Εκεί βρίσκεται και το «λάθος» της ταινίας. Ενώ η γραφή της είναι εξαιρετική, έστω και αν κλίνει προς το «στιλ» και την επιτήδευση, έστω και αν υποκύπτει στην καλλιγραφία για την καλλιγραφία, το θέμα της, η ψυχολογία των ηρώων της, σωστότερα, δεν ακουμπάει σε γερά θεμέλια. Οι ήρωές της, όλοι οι ήρωές της, πρώτοι και δεύτεροι, είναι «αδύνατοι». Οι ήρωες του Αντονιόνι, τους οποίους, κατά κάποιον τρόπο μιμήθηκε ο Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, δεν ήταν «φτερά στον άνεμο». Ηταν φορείς ιδεολογιών. Καθένας κουβαλούσε πάνω του μια συγκεκριμένη φιλοσοφία. Πράγμα που δε συμβαίνει με τους ήρωες στα «Κλίματα Αγάπης». Εδώ η «αποστασιοποίηση» δεν προσφέρει δεύτερες σκέψεις. Γιατί οι ήρωες δεν υπαινίσσονται τίποτα άλλο από αυτό που δείχνουν με την πρώτη ματιά. Αυτό σε συνδυασμό με το «αργοκίνητο» ανατολίτικο περιβάλλον, το οποίο δε γεννάει την αποξένωση και το άγχος, με την ένταση που το γεννάει η «βιομηχανική» κοινωνία του Αντονιόνι, περιπλέκει περισσότερο τα πράγματα.

Και ωστόσο, δε φεύγεις άδειος από την ταινία! «Μαγεύεσαι» από τις καλαίσθητες εικόνες της. Και, ακόμα, γίνεσαι περίεργος να μάθεις περισσότερα για την «καινούρια» Τουρκία. Την Τουρκία που προσπαθεί να «κλείσει» το μάτι στην Ευρώπη, για να γίνει «αποδεκτή». Και πληρώνει αυτό το κλείσιμο του ματιού, αποχτώντας «ευρωπαϊκές» μικροαστικές συνήθειες και «ευρωπαϊκές» μικροαστικές συμπεριφορές. Και όλα αυτά, μέσα σε ένα περιβάλλον, που μυρίζει ανατολή. Ο τρόπος ομιλίας, ο τρόπος επικοινωνίας, τα ντεκόρ, η ατμόσφαιρα, οι χώροι, είναι όλα τόσο απομακρυσμένα από την Ευρώπη και τα άγχη της. Και ωστόσο οι ήρωες του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, κινούνται και ενεργούν σαν «Ευρωπαίοι»!

Τα «Κλίματα Αγάπης», πέρα από την εικαστική ευχαρίστηση και την ερωτική μελαγχολία, προσφέρονται και για κοινωνιολογικές μελέτες. Εκτός από την τρυφερότητά τους και την καλαισθησία τους, μας γνωρίζουν και μια «άγνωστη» - σε πολλούς - Τουρκία! Μια Τουρκία που μιμείται! Μια Τουρκία, που πασχίζει να «μοιάσει» στη Δύση. Μετά, βέβαια, θα δει και αυτή τις «χαρές» της και θα αποφασίσει τι θα πρέπει να πράξει!

Παίζουν: Εμπρού Τσεϊλάν, Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, Ναζάν Κεσάλ, Μεχμέτ Εργιλμάζ, Αρίφ Ασκί, Καν Ουζμπατούρ, Ουφούκ Μπαϊρακτά, κ.ά.


Κορυφή σελίδας
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ