Φινάλε με πιόνια (αμέρος)

Μια αξιόλογη παρουσία σήμερα, μια συνεργασία που άρχισε πριν λίγα χρόνια και θα συνεχιστεί τώρα, αφού οι υποχρεώσεις του σαν καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκαν. Πρόκειται για τον επιστήμονα και φίλο του πνευματικού μας αθλήματος, Κώστα Παπαδόπουλο, η προσπάθεια του οποίου δίνει στο σκάκι μεγαλύτερη αίγλη.

Ας παρακολουθήσουμε όμως τις ενδιαφέρουσες μελέτες και ιδέες του, (προσωπικές, καθώς και άλλων σκακιστών) πάνω στη θεωρία των φινάλε με πιόνια.

Αν ανατρέξουμε για λίγο στο βιβλίο του Τρ. Σιαπέρας θα διαβάσουμε ότι... "Στα παλιά χρόνια, στα φινάλε γενικώς, δε δίνονταν μεγάλη σημασία, για τον απλό λόγο ότι η παρτίδα... σπάνια έφτανε στο φινάλε. Ενας από τους παίκτες αποκτούσε κάποια υπεροχή στην ανάπτυξη. Αρχιζε τότε η επίθεση κατά του αντιπάλου θυσιάζοντας κομμάτια και πιόνια. Και η επίθεση αυτή ή τελείωνε με ματ ή αποτύγχανε, οπότε ο παίκτης που την επιχειρούσε εγκατέλειπε την παρτίδα.

Αργότερα όμως τα πράγματα άλλαξαν. Η τεχνική και η θεωρητική κατάρτιση των παικτών ανέβηκε σε υψηλό επίπεδο, και την έκβαση της παρτίδας δεν την έκρινε πλέον η απώλεια των κομματιών, αλλά των πιονιών. Σήμερα, στις παρτίδες των μεγάλων μετρ, η απώλεια πιονιών (χωρίς, φυσικά, καμιά αποζημίωση) σημαίνει και την απώλεια της παρτίδας, γιατί τα πιόνια είναι η ψυχή της παρτίδας.

Από το άνοιγμα ακόμη χρειάζεται μεγάλη προσοχή στις κινήσεις των πιονιών και ακόμη πιο μεγάλη στο μέσον της παρτίδας. Αν στην τοποθέτηση των πιονιών μας επιτρέψουμε να δημιουργηθούν αδυναμίες (είναι ήδη γνωστό ποια είναι τα αδύνατα πιόνια) τότε στο φινάλε ίσως αντιμετωπίσουμε τρομερές δυσκολίες.

Οσο πλησιάζει το φινάλε τόσο αυξάνεται και η αξία των πιονιών διότι κάθε πιόνι μπορεί να προαχθεί σε βασίλισσα. Στο φινάλε, γενικά όλος ο καβγάς γίνεται γύρω από το ποιος θα κατορθώσει πρώτος να προχωρήσει το πιόνι του και να το μετατρέψει σε βασίλισσα.

Τα φινάλε με πιόνια διακρίνονται βασικά σε δύο ομάδες - "δυναμικές" και "μπλοκαρισμένες". Στην πρώτη ομάδα σημαντικό ρόλο παίζουν τα ευκίνητα πιόνια- συνήθως με την ενεργό δράση του βασιλιά. Στη δεύτερη ομάδα τα πιόνια δεν είναι ευκίνητα - ή είναι μπλοκαρισμένα το ένα με τ' άλλο ή απλά δεν πρέπει να κινηθούν εξ αιτίας της απειλής απώλειάς των. Είναι φανερό ότι στα φινάλε του δεύτερου τύπου οι ίδιοι οι βασιλιάδες κάνουν ελιγμούς, προσπαθώντας να επιτύχουν πλεονεκτικές θέσεις.

Βέβαια, η πρακτική γνωρίζει επίσης θέσεις "ενδιάμεσης" μορφής, και η θεώρηση της μιας ή της άλλης απ' αυτές τις βασικές ομάδες εξαρτάται από το βαθμό ευκινησίας αυτής που κατέχει ήδη τα πιόνια.

Σε όλες, όμως, τις περιπτώσεις, δηλαδή στα φινάλε οποιασδήποτε μορφής, σημαντικό και συνήθως καθοριστικό ρόλο, παίζουν, κατά κανόνα, οι βασιλιάδες, οι οποίοι επιτίθενται (ή αντεπιτίθενται) και αμύνονται στα ασθενή, και γενικά στα κρίσιμα σημεία της εκάστοτε θέσης. Τα σημεία αυτά, η κατοχή των οποίων καθορίζει το αποτέλεσμα της παρτίδας ή κατ' ελάχιστον, επιτυγχάνεται η εκπλήρωση κάποιου βασικού ενδιάμεσου σκοπού, θα τα ονομάζουμε στρατηγικά σημεία.

Αποφασιστικό παράγοντα στην παρτίδα αποτελεί συνήθως ο βαθμός κατά τον οποίο ο βασιλιάς είναι κοντά ή μακριά από τα κρίσιμα, στρατηγικά σημεία, σε σχέση με τα οποία είναι και η έννοια των κρίσιμων αποστάσεων.

Οι υπολογισμοί για τη δυνατότητα προαγωγής των πιονιών, για τα στρατηγικά σημεία των θέσεων, για τις αποστάσεις των βασιλιάδων απ' αυτά τα σημεία, για τις μεθόδους του αγώνα για την κατοχή αυτών των σημείων - σαν κανόνας, καθορίζουν το βασικό στρατηγικό περιεχόμενο όλων σχεδόν των φινάλε με πιόνια.

"Τα πιόνια είναι η ψυχή του σκακιού". Το απόφθεγμα αυτό του Φ. Φιλιντόρ, επιφανή Γάλλου σκακιστή του 18ου αιώνα παραμένει επίκαιρο και στα χρόνια μας αλλά με κάποια άλλη και πιο βαθιά σημασία του ρόλου των πιονιών στο παιχνίδι. Κατά κανόνα, τα πιόνια αποτελούν τη βάση αυτής της άποψης και καθορίζουν κατά πολύ τις χαρακτηριστικές ιδιαιτερότητές της. Εξαιρετικά μεγάλος είναι ο ρόλος των πιονιών στα φινάλε, η βασική ιδέα του οποίου είναι η προαγωγή τους σε βασίλισσα. Ομως και στα φινάλε με φιγούρες, είμαστε αναγκασμένοι να σταθμίσουμε τις περιπτώσεις εκείνες που οδηγούν σε καθαρό τέλος παρτίδας με πιόνια.

Πίσω από τη φαινομενική απλότητά τους τα φινάλε με πιόνια κρύβουν μεγάλο βάθος και αποτελούν τη βάση των περισσοτέρων.

Τις παραπάνω απόψεις θα προσπαθήσουμε να επεξηγήσουμε με ορισμένα συγκεκριμένα παραδείγματα. Προτού προχωρήσουμε όμως σ' αυτή την επεξήγηση πρέπει να καθορίσουμε την έννοια ορισμένων όρων και συγκεκριμένα: ΚΡΙΣΙΜΑ ή ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ. ΣΗΜΕΙΑ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ. Για να διευκρινίσουμε τις βασικές αυτές έννοιες της γενικής θεωρίας των φινάλε με πιόνια παραθέτουμε τα παρακάτω απλά παραδείγματα:

Στο διάγραμμα 1 τα λευκά έχοντας την κίνηση επιτυγχάνουν τη νίκη με 1) γ7, Ρδ7, 2) Ρβ7 και 3) γ8=Β. Αν ο λευκός βασιλιάς ήταν στο δ6 τότε μετά από 1) γ7, Ρβ7 2) Ρδ7 επιτυγχάνεται το ίδιο αποτέλεσμα. Αν όμως την κίνηση έχουν τα μαύρα τότε παίζοντας 1)... Ρβ8 (ή... Ρδ8 με το λευκό βασιλιά στο δ6) 2) γ7+, Ργ8 τα μαύρα επιτυγχάνουν ισοπαλία. Τι συμβαίνει σ' αυτό το παράδειγμα;

Στην πρώτη περίπτωση (νίκη των λευκών) ο λευκός πέτυχε να κατέχει το τετράγωνο β7 (ή δ7) και να προάγει το πιόνι του σε βασίλισσα - και στη δεύτερη περίπτωση αυτό δεν επιτεύχθηκε.

Συνεπώς, η κατοχή από τον λευκό βασιλιά των τετραγώνων β7 ή δ7 καθορίζει, σ' αυτό το φινάλε, το αποτέλεσμα της παρτίδας. Τα τετράγωνα αυτά ονομάζονταικρίσιμα. Πιο σωστά, διευκρινίζοντας την ορολογία, τα ονομάζουνστρατηγικά,γιατί η κατοχή τους από τον λευκό βασιλιά σημαίνει επίτευξη του σκοπού αυτού του φινάλε - την προαγωγή του πιονιού σε βασίλισσα.

Κατ' αυτό τον τρόπο η οποζισιόν (αντίθεση) αποτελεί τακτικό μέσο, τρόπο στον αγώνα για τα στρατηγικά τετράγωνα (όμως, όπως θα δούμε παρακάτω, είναι κάθε άλλο παρά ο μοναδικός τρόπος).

Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι στο φινάλε του διαγράμματος 1 ο αγώνας για την επίτευξη του τελικού σκοπού - προαγωγή του πιονιού σε βασίλισσα - οδηγεί στο αγώνα για την κατάληψη των ιδιαίτερα βασικών στρατηγικών τετραγώνων(των αποφασιστικών σημείων της επέμβασης).

Στο διάγραμμα 2 απλή ανάλυση δείχνει, ότι τα Λευκά κερδίζουν ανεξάρτητα από τη σειρά κίνησης, δηλαδή ανεξάρτητα από το αν κατέχουν την οποζισιόν ή όχι: το ίδιο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται με το λευκό βασιλιά στο β6 ή δ6. Το συμπέρασμα είναι ότι στο διάγραμμα 2 τα τετράγωνα β6, γ6, και δ6 είναι επίσης στρατηγικά γιατί η κατάληψή τους διευκολύνει την κατοχή των στρατηγικών τετραγώνων β7 ή δ7 και επομένως την προαγωγή του πιονιού.

(Συνεχίζεται στο επόμενο φύλλο)