Συνεχίζουμε το θεωρητικό μέρος των φινάλε με πιόνια, που αφιερώνει στους αναγνώστες του "Ρ" ο γνωστός σκακιστής και καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος.

Θα ακολουθήσουν πολύ σύντομα αναλυτικά παραδείγματα και εφαρμογές ταξινομημένες και μελετημένες από τον κ. Παπαδόπουλο, οι οποίες αποτελούν ένα υπέροχο διδακτικό υλικό και θα πρέπει να το αρχειοθετήσετε!

Τετράγωνα αντιστοιχίας

Ευρύτερη έννοια από την οποζισιόν αποτελούν τα "τετράγωνα αντιστοιχίας", η ουσία των οποίων επεξηγείται παρακάτω με συγκεκριμένα παραδείγματα.

Τα πιόνια α6 και β6 στο σχήμα Νο 16 είναι "πιόνια ευαίσθητα": αυτός που θα πλησιάσει πρώτος το πιόνι χάνει (στο 1. Ρβ5 ακολουθεί... Ρα7).

Η διάταξη Ρβ5 - Ρα7 είναι θέση απόλυτου τσουγκ - τσβαγκ - αποφασιστική θέση",την οποία κατέχουμε με την κίνησή μας.

Γι' αυτό οι βασιλιάδες μανουβράρουν έτσι, ώστε τα τετράγωνα αντιστοιχίας β5 και α7 να τα "πατήσουν" μετά την κίνηση του αντιπάλου βασιλιά 1. Ρβ4! Ρα8! 2. Ργ4, Ρβ8 3. Ρβ4! Ρα8! Ο λευκός βασιλιάς δεν μπορεί να απομακρυνθεί από το τετράγωνο Β5 και ο μαύρος από το α7 (νόμος των κρίσιμων αποστάσεων! )

Τα αποφασιστικά τετράγωνα β5 και α7 εδώ βρίσκονται σε απόσταση "σχηματισμού κίνησης αλόγου". Τα συνορεύοντα στο τετράγωνο β5 "μετόπισθεν" τετράγωνα α4, β4, γ4 των λευκών αντιστοιχούν στα "μετόπισθεν" συνορεύοντα στο α7 τετράγωνα α8, β8 των μαύρων (και όχι γ8 γιατί ο μαύρος χάνει). Επειδή τα μαύρα πρέπει να φυλάγουν μόνο ένα τετράγωνο, μπορούν να κρατούν με το βασιλιά οποιοδήποτε από τα μετόπισθεν τετράγωνα, όποιο μετόπισθεν τετράγωνο και αν κρατούσε ο λευκός βασιλιάς. Ανάμεσα στα μετόπισθεν τετράγωνα εδώ δεν υπάρχει αντιστοιχία. Στο Νο 16 δεν υπάρχει δισταγμός για τη μανούβρα των βασιλιάδων, γι' αυτό η ισοπαλία είναι φανερή.

Με την ύπαρξη στο σύνολο μιας αποφασιστικής θέσης μπορούμε σαν κανόνα να θεωρήσουμε, ότι η παρτίδα τελειώνει με ισοπαλία, και αν ακόμη ο παθητικός βασιλιάς διαθέτει, για την ελεύθερη μανούβρα, δύο διπλανά, εφεδρικά τετράγωνα (Grigorief 1922).

Στο Νο 17 τα μαύρα απαγορεύουν την κίνηση Ρβ6, μετά την οποία το πιόνι α6 θα έπεφτε. Η διάταξη Ργ5 - Ργ7 αποτελεί την "αποφασιστική θέση".

Ζώνες αντιστοιχίας

Αν πετύχαινε ο λευκός βασιλιάς να πάει στο δ6, ο μαύρος πρέπει να έχει τη δυνατότητα να απαντήσει με Ρδ8, ώστε να μην επιτρέψει το πιόνι γ6 να προαχθεί σε βασίλισσα. Ετσι καθορίζεται η αντιστοιχία των τετραγώνων δ6 και δ8(δεύτερη "αποφασιστική" θέση). Μετά από την 1. Ρδ5 ο λευκός βασιλιάς μπορεί να κρατήσει οποιοδήποτε από τα τετράγωνα δ6 ή γ5: γι' αυτό τα μαύρα είναι αναγκασμένα να παίξουν 1... Ργ8, ώστε να μπορέσουν να κρατήσουν το απαραίτητο τετράγωνο αντιστοιχίας δ8 ή γ7. Είναι φανερό, ότι τα τετράγωνα δ5 και γ8 αντιστοιχούν επίσης το ένα στο άλλο (τρίτη "αποφασιστική θέση"). Αυτά καθορίζουν τις βασικές (κρίσιμες) ζώνες, και μπορούμε να περάσουμε στην εξέταση των πλησιέστερων εφεδρικών τετραγώνων.

Παρατηρήστε ότι τα τετράγωνα της "κρίσιμης ζώνης" στην περιοχή του κάθε βασιλιά ομαδοποιούνται εδώ κοντά στο απρόσιτο (απλησίαστο) σημείο, σχηματίζοντας μ' αυτό ένα μικρό τετράγωνο. Π. χ. για τα λευκά (Νο 17β) το απρόσιτο, που κατέχεται από το πιόνι, είναι το τετράγωνο γ6 και αυτό με τα τετράγωνα 1, 2, 3 σχηματίζουν τετράγωνο - κατά τον ίδιο τρόπο καθορίζουμε σε σχέση με το απρόσιτο για το μαύρο βασιλιά το τετράγωνο δ7 (ή β7). Παίρνοντας αυτό υπόψη, έχουμε εύκολα και άμεσα μια οπτική εικόνα της θέσης των "βασικών ζωνών" κοντά στα απρόσιτα σημεία.

Μετά την 2. Ρδ4 ο λευκός βασιλιάς μπορεί να καταλάβει ένα από τα αποφασιστικά τετράγωνα της βασικής ζώνης - γ5 ή δ5, γι' αυτό τα μαύρα πρέπει να παίξουν.

2... Ρβ8 ή Ρδ8 (Νο 17α), διατηρώντας τη δυνατότητα να καταλάβει με τη σειρά του το αντίστοιχο τετράγωνο της κρίσιμης ζώνης - γ7 ή γ8. Μέχρις εδώ τα μαύρα βρίσκονταν στα αντίστοιχα τετράγωνα (στην τελευταία περίπτωση αντιστοιχούν τα τετράγωνα δ4 και β8).

Στο σχήμα 17β τα τετράγωνα β8 και δ8 σημειώνονται με τον αριθμό "2", γιατί δεν είναι γειτονικά συγγενικά κατά μια έννοια. Στα τετράγωνα αυτά αντιστοιχεί το δ4 για τα λευκά, αλλά παράλληλα για το χαρακτηρισμό του τελευταίου υπογραμμίζεται, αυτό είναι ένα νέο τετράγωνο για τα λευκά - από την "εφεδρική" ζώνη - ανάλογο τετράγωνο για τα μαύρα δεν υπάρχει και είναι υποχρεωμένα να ψάξουν να βρουν την αντιστοιχία σε ένα από τα τετράγωνα της "βασικής" ζώνης.