Η ύπαρξη και λειτουργία των βιολογικών καθαρισμών (ΒΚ) στη χώρα μας είναι μια πραγματικότητα. Μάλιστα, αν δεν ξεπερνούν τις μερικές δεκάδες, η εκτίμηση είναι ότι μέχρι το 2000 όλες οι πόλεις μικρού και μεσαίου μεγέθους (από 5.000 - 200.000 κατοίκους) θα διαθέτουν εγκαταστάσεις με ΒΚ. Συχνά, δημοσιεύματα τους εμφανίζουν ως τη μοναδική λύση,ενώ με την ίδια ευκολία χαρακτηρίζονται ως πηγές ρύπανσης.Μέχρι μικρά Τσερνομπίλ τα βάφτισαν κάποιοι. Τι ακριβώς συμβαίνει και γιατί αυτή η παρατεταμένη (παρά) φιλολογία;

Ας ξεκινήσουμε με το δεύτερο σκέλος του ερωτήματος. Οι πυκνές αναφορές για τους ΒΚ οφείλεται στο γεγονός ότι πολλοί είναι οι δήμοι που έχουν στόχο την ίδρυσή τους, αφού μεγάλο ποσοστό της όλης χρηματοδότησης καλύπτεται από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Από την άλλη πλευρά το κόστος κατασκευής τους δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο. Και με δεδομένη την ύπαρξη τεχνογνωσίας, πολλές εταιρίες βρήκαν την ευκαιρία για υψηλά έσοδα. Ενας ΒΚ στοιχίζει περίπου 20.000 - 50.000 ανά κάτοικο μιας πόλης, αν αναφερόμαστε σε μεγέθη της τάξης 5.000 - 55.000 κατοίκων. Μάλιστα οι μεγαλύτερες τιμές παρατηρούνται στις μικρότερες πόλεις. Για παράδειγμα, σε μια πόλη 5.000 κατοίκων μια εγκατάσταση ΒΚ κοστίζει 230 εκατομμύρια, ενώ σε μια 55.000 κατοίκων περίπου 850 εκατομμύρια. Το ημερήσιο (λειτουργικό) κόστος σε σημερινές τιμές είναι στις 6 δρχ. ανά κάτοικο. Μ' άλλα λόγια, η πόλη των 55.000 κατοίκων χρειάζεται ετησίως 12 εκατομμύρια για τη λειτουργία των εγκαταστάσεων. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται το ηλεκτρικό ρεύμα, τα χημικά και οι μισθοί του προσωπικού. Πόλεις που διαθέτουν τέτοιες μονάδες είναι ο Αγ. Νικόλαος, η Κως, η Χαλκίδα, η Καλαμάτα, η Αρτα, η Αλεξανδρούπολη, η Λάρισα, η Κατερίνη κ.ά.

Δεν είναι πολύς ο καιρός (ακόμα και σήμερα συμβαίνει) όπου τα απόβλητα χωρίς την παραμικρή επεξεργασία κατέληγαν "ελεύθερα" στο περιβάλλον. Αμμος, ογκώδη αντικείμενα, μικρά στερεά, αλλά και παθογόνοι μικροοργανισμοί και αζωτούχες και φωσφορούχες ενώσεις. Και αν μεν η πρώτη ομάδα προξενεί κυρίως αισθητικά προβλήματα, η δεύτερη ρυπαίνει τον υδάτινο ορίζοντα με σημαντικές επιπτώσεις (σ.σ.: στο άζωτο και φώσφορο οφείλεται το φαινόμενο του ευτροφισμού). Γιατί κάθε υδάτινος φορέας μπορεί να δεχτεί απόβλητα μέχρι ένα όριο. Κι αυτό προσδιορίζεται από μια σειρά παράγοντες. Κυρίως από τις επικρατούσες σ' αυτόν συνθήκες οι οποίες "επιτρέπουν" ή όχι τη δυνατότητα αυτοκαθαρισμού του. Αλλη δυνατότητα έχει ένα τρεχούμενο ποτάμι (μεγάλη) κι άλλη μια λίμνη (ελάχιστη). Ισως είναι αυτονόητο, αλλά χρειάζονται απάντηση αιτιάσεις του τύπου, γιατί παλιότερα δεν υπήρχαν προβλήματα. Πριν μερικές δεκαετίες το καταναλωτικό μοντέλο και η βιομηχανική - γεωργική δραστηριότητα ήταν τελείως διαφορετική, όπως και το είδος και η ποσότητα των αποβλήτων.

Τρεις είναι οι βαθμοί καθαρισμού. Συνήθως υπάρχει μόνο ο ένας ή οι δυο για λόγους κόστους. Ομως στόχος είναι η επίτευξη και των τριών αν θέλουμε να έχουμε ουσιαστικά αποτελέσματα για την προστασία των υδάτινων πόρων, που σε μερικά χρόνια θα αποτελούν πολυτιμότερα αγαθά κι από το πετρέλαιο, λόγω της δραματικής μείωσής τους. Στο πρώτο στάδιο κατακρατούνται τα μικρά και μεγάλα στερεά και η άμμος. Μια σειρά από εσχάρες, εξαμμωτές και δεξαμενές καθίζησης συντελούν σ' αυτό. Με τον τρόπο αυτό απομακρύνεται το 70% των στερεών και το 30% των οργανικών συστατικών. Στο δεύτερο στάδιο απομακρύνονται τα οργανικά συστατικά και συχνά οι παθογόνοι μικροοργανισμοί. Σε μια σειρά δεξαμενών δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες στους μικροοργανισμούς που είναι η τροφή και το οξυγόνο για να πολλαπλασιαστούν. Ετσι τα βακτηρίδια (που είναι ωφέλιμα) παίρνουν τη θέση των παθογόνων μικροοργανισμών. Οι τελευταίοι, με την τροφή, αποτελούν την "ενεργό ιλύ".Στο τρίτο στάδιο στόχος είναι η απομάκρυνση αζώτου και φωσφόρου. Το στάδιο αυτό είναι αναγκαίο αν ο υδάτινος αποδέκτης είναι ευαίσθητος. Σε διαφορετική περίπτωση επιβάλλεται η διαδικασία της χλωρίωσης.

Οι κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας (υψηλές θερμοκρασίες, ηλιοφάνεια) βοηθούν στην ταχύτερη βιοχημική διεργασία, συγκριτικά με τη Β. Ευρώπη κι αυτό συσχετίζεται με το χαμηλότερο κόστος λειτουργίας. Ομως χρειάζονται καλύτερες κτιριακές κατασκευές, έτσι ώστε να αποφευχθούν δυσάρεστες καταστάσεις, όπως κακή καθίζηση λάσπης ή εκπομπή δυσοσμίας που δημιουργούν επιφυλάξεις στους κατοίκους των γειτονικών περιοχών. Η κακή ποιότητα των νερών ή το πλημμύρισμα των δεξαμενών σημαίνει ή κακή κατασκευή ή την ανάγκη διορθωτικής παρέμβασης. Για το λόγο αυτό χρειάζεται οπωσδήποτε, τόσο στη διαδικασία της επιλογής του κατασκευαστή, όσο και στις εργασίες - με βάση τις υπάρχουσες προδιαγραφές - η Τοπική Αυτοδιοίκηση διά των εκπροσώπων της να είναι παρούσα, αν δε θέλει να βρεθεί προ δυσάρεστων καταστάσεων. Και ο νοών νοείτω.