Οι Θέσεις της ΚΕ προσανατολίζουν σωστά το Κόμμα στο κύριο καθήκον του, την ανάδειξη των πολιτικών όρων για την υλοποίηση στη ζωή της στρατηγικής που επεξεργάστηκε στα δύο προηγούμενα Συνέδριά του. Προσανατολίζουν στην ανάδειξη της αναγκαιότητας και των προϋποθέσεων για την ολόπλευρη ισχυροποίηση του ΚΚΕ, χωρίς την οποία κάθε συζήτηση για τη λαϊκή εξουσία στερείται νοήματος. Στον προβληματισμό αυτό συμβάλλουν, πιστεύω, μια σειρά επισημάνσεις για τη δουλιά μας στον κρίσιμο χώρο των μισθωτών τεχνικών επιστημόνων, από τον οποίο και προέρχομαι.

Α. Η Θέση 32 σωστά επισημαίνει την προτεραιότητα της δουλιάς για την οικοδόμηση μαζικής συσπείρωσης στο χώρο των μισθωτών επιστημόνων. Και τούτο, ειδικά για τους μισθωτούς Μηχανικούς, γιατί:

1. Οι διπλωματούχοι Μηχανικοί ξεπερνούν ήδη τις 100.000 πανελλαδικά. Σαν αποτέλεσμα της διαδικασίας συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου και του βαθέματος των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, όλο και μεγαλύτερο τμήμα τους προσεγγίζει και εντάσσεται στην εργατική τάξη (σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΤΕΕ ένα 25% είναι μισθωτοί και ένα 8-9% μισθωτοί με Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών), αποτελώντας ένα από τα πιο υψηλά μορφωμένα και ειδικευμένα, αλλά και πολιτικά μη συνειδητοποιημένα τμήματά της.

2. Η κυριαρχία των ελαστικών μορφών εργασίας από τη μια και ορισμένες οικονομικές συγκυρίες από την άλλη (π.χ. ΚΠΣ, μεγάλα έργα) ενίσχυσαν τις μικροαστικές αυταπάτες που αντικειμενικά υπάρχουν λόγω της μικρής ταξικής «προϊστορίας» του κλάδου - οι περισσότεροι μηχανικοί που ανήκουν στην εργατική τάξη είναι εργάτες πρώτης γενιάς. Αντίθετα, η επαφή με τα πιο αναπτυγμένα, τεχνολογικά, μέσα παραγωγής που θέτουν σε κίνηση στρατηγικούς τομείς (ενέργεια, πληροφορική, τηλεπικοινωνίες, μεταφορές), δημιουργεί αντικειμενικά δυνατότητες - σε συνδυασμό με το υψηλό μορφωτικό επίπεδο - να κερδίζονται μαζικά με την πολιτική και την ιδεολογία μας.

3. Τη δουλιά μας στον κλάδο δυσκόλευε (και, σχετικά, δυσκολεύει ακόμη) η απουσία μέχρι πρόσφατα ουσιαστικής συνδικαλιστικής εκπροσώπησης. Το ΤΕΕ και οι Επιστημονικοί Σύλλογοι ούτε μπορούν, ούτε θέλουν να παίξουν τέτοιο ρόλο - ειδικά το ΤΕΕ που, ως επιμελητήριο, αποτελεί ουσιαστικά μοχλό παρέμβασης του αστικού κράτους, προώθησης της ταξικής συνεργασίας και των συμφερόντων του ανώτερου στρώματος μεγαλομηχανικών που ανήκουν ή προσεγγίζουν στην αστική τάξη. Μέσα από τέτοιους θεσμούς, η άρχουσα τάξη προωθεί τις δικές της κοινωνικές συμμαχίες και «στρατολογεί» υψηλής ειδίκευσης στελέχη από κατώτερα κοινωνικά στρώματα.

Β. Η εμπειρία έδειξε ότι η καθημερινή δράση των δυνάμεών μας δεν είναι σταθερά και μόνιμα προσανατολισμένη στην υλοποίηση αυτού του καθήκοντος, υπήρξε υποτίμησή του. Στην υποτίμηση αυτή συμβάλλουν και ορισμένες ιδεολογικές συγχύσεις, σχετικές με την ταξική θέση των μισθωτών τεχνικών. Πρόκειται για αντιλήψεις όπως:

• Απολυτοποίηση ορισμένων από τα λενινιστικά κριτήρια για τις τάξεις (π.χ. το κριτήριο της θέσης του μηχανικού στην ιεραρχία της παραγωγής, σε αντιπαράθεση με τον μη ειδικευμένο εργάτη), αντί για τη συνολική θεώρησή τους. Η επιλεκτική αυτή εμμονή, αν γενικευτεί, οδηγεί στον προφανή παραλογισμό να μην περιλαμβάνονται στην εργατική τάξη οι αρχιεργάτες και οι ειδικευμένοι τεχνίτες!
• Εμφάνιση ως κριτηρίων ταξικής ένταξης, πλευρών άσχετων με αυτήν, όπως π.χ. το επίπεδο της ταξικής συνείδησης, ή η ειδικότητα της εργασίας (διανοητική εργασία, πρωτότυπη έρευνα, παραγωγή λογισμικού κλπ.). Το πρώτο «επιχείρημα» είναι, απλώς, καραμπινάτος ιδεαλισμός, ο οποίος μάλιστα οδηγεί στο κωμικοτραγικό συμπέρασμα ότι δεν ανήκουν στην εργατική τάξη ...όσοι ψηφίζουν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ!! Οσο για το δεύτερο, «εκλεπτυσμένο» επιχείρημα - ξεθαμμένο από τα αζήτητα του στρουκτουραλισμού των Πουλαντζά και σία - συγχέει την εργασία ως δραστηριότητα παραγωγής αξιών χρήσης (η οποία ως τέτοια μπορεί να είναι εργασία χτίστη, μηχανικού, πωλητή κλπ.) με την εργατική δύναμη, η οποία είναι η δυνατότητα του εργάτη να προσφέρει παραγωγική για το κεφάλαιο εργασία, να συντελεί δηλαδή στην ιδιοποίηση από τον κεφαλαιοκράτη της κοινωνικά παραγόμενης υπεραξίας. Επιπλέον, οι θιασώτες αυτής της άποψης με τέτοιες αντιλήψεις ρίχνουν νερό στο μύλο της αστικής απολογητικής για το «τέλος της εργατικής τάξης», η οποία - σύμπτωση(;) - ταυτίζει το προλεταριάτο με τους χειρώνακτες του 19ου αι...

Η πραγματικότητα, φυσικά, είναι τελείως διαφορετική. Ο Μαρξ τόνιζε, ήδη από την εποχή του, ότι «Το προϊόν μετατρέπεται γενικά από άμεσο προϊόν του ατομικού παραγωγού σε κοινωνικό, στο κοινό προϊόν ενός συνολικού εργάτη, δηλαδή ενός συνδυασμένου εργατικού προσωπικού, που τα μέλη του βρίσκονται πιο κοντά ή πιο μακριά στο χειρισμό του αντικειμένου εργασίας (...) Για να εργάζεται κανείς παραγωγικά δε χρειάζεται πια να χρησιμοποιεί άμεσα τα χέρια του, αρκεί να είναι όργανο του συλλογικού εργάτη, να εκτελεί κάποια από τις υπολειτουργίες του (...) Η κεφαλαιοκρατική παραγωγή δεν είναι μόνο παραγωγή εμπορευμάτων, είναι στην ουσία παραγωγή υπεραξίας. Ο εργάτης δεν παράγει για τον εαυτό του, αλλά για το κεφάλαιο» (Το Κεφάλαιο, τόμος 1, σελ. 524 - 525).

Ταυτόχρονα, ο Μαρξ ανέδειχνε μεθοδολογικά την περίπτωση όπου «η παραγωγή δεν μπορεί να χωριστεί από την πράξη του παράγειν, όπως γίνεται με τους ηθοποιούς, τους γιατρούς κλπ.» (Θεωρίες για την Υπεραξία, μέρος 1ο, σελ. 459). και ξεκαθάριζε το ρόλο του επιστημονικού προλεταριάτου: «Λόγου χάρη, στα εκπαιδευτικά ιδρύματα οι δάσκαλοι μπορούν να είναι μόνο μισθωτοί εργάτες για τον επιχειρηματία του εκπαιδευτικού ιδρύματος. Τέτοια εκπαιδευτικά εργοστάσια υπάρχουν πολυάριθμα στην Αγγλία. Παρ' όλο που οι δάσκαλοι δεν είναι παραγωγικοί εργάτες σε σχέση με τους μαθητές, είναι σε σχέση με τον επιχειρηματία τους. Ο επιχειρηματίας ανταλλάσσει το κεφάλαιό του με την εργατική τους δύναμη και μ' αυτή τη διαδικασία πλουτίζει» (ό.π., σελ. 460).

Οσο για το επιχείρημα της συνείδησης, οι Μαρξ-Ενγκελς, τόνιζαν ότι «εδώ δεν πρόκειται για το τι κάθε φορά φαντάζεται σαν σκοπό του αυτός ή εκείνος ο προλετάριος, ή ακόμα και όλο το προλεταριάτο. Πολύ περισσότερο πρόκειται για το τι είναι και τι είναι ιστορικά αναγκασμένο να κάνει μέσα σε αυτό το Είναι» («Η Αγία Οικογένεια», εκδ. «Αναγνωστίδη», σελ. 43 - 44).

Στο Κόμμα μας, σχετικά έγκαιρα τα ζητήματα αυτά αναδείχτηκαν σε θεωρητικό επίπεδο, ιδιαίτερα μέσα από την πολύ σοβαρή δουλιά του ΚΜΕ που σφραγίστηκε με την έκδοση της συλλογικής εργασίας «Προσεγγίσεις στην κατάσταση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα», το 2000. Ωστόσο, είναι ζήτημα αν οι επεξεργασίες αυτές αξιοποιήθηκαν ουσιαστικά στην καθημερινή πολιτική και μαζική μας δουλιά.

Γ. Επομένως, είναι ανάγκη να γίνουν πολλά βήματα προς την υλοποίηση της κατεύθυνσης για συσπείρωση στο χώρο των μισθωτών επιστημόνων. Τα βήματα που έγιναν έως σήμερα είναι θετικά (π.χ. οργανωτική αναδιάταξη των κομματικών δυνάμεων του κλάδου, ίδρυση του Σωματείου Μισθωτών Τεχνικών), είναι όμως και ανεπαρκή. Σε κάθε περίπτωση, η δυνατότητα να μετρήσουμε γοργά βήματα στο επόμενο διάστημα, στο οποίο αναμένεται απότομη χειροτέρευση των όρων ζωής του τεχνικού κόσμου της μισθωτής εργασίας (βλ. κύμα απολύσεων, μεγαλύτερη συμπίεση μισθών, πλήρης απορύθμιση των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων κλπ.) είναι ορατή και εφικτή, αν το σύνολο των κομματικών δυνάμεων δράσουν ενιαία και με σχέδιο στην κατεύθυνση αυτή. Ωστόσο, η ανάγκη συγκρότησης ενός πόλου ριζοσπαστικής συσπείρωσης και στο χώρο των μισθωτών τεχνικών είναι ένα καθήκον, του οποίου η υλοποίηση είναι ζήτημα αν μπορεί να προσεγγιστεί αποκλειστικά και μόνο με την παραδοσιακή μορφή συνδικαλιστικής συσπείρωσης («Πανεπιστημονική») και, από αυτή την άποψη, σημειώνω την ανάγκη να μελετηθεί και να αξιοποιηθεί περισσότερο η πείρα από τη δουλιά στα έμπειρα τμήματα της εργατικής τάξης για τη συγκρότηση ριζοσπαστικού πόλου στο εργατικό κίνημα, του ΠΑΜΕ, χωρίς φυσικά μηχανιστικές μεταφορές και απλουστεύσεις.

Γρηγόρης Γρηγοριάδης

Αχτίδα Κατασκευών της ΚΟΑ