Τα τραγούδια του ισπανικού εμφύλιου πολέμου είναι σαν μία κόκκινη κλωστή που ενώνει τον ηρωικό αγώνα των κομμουνιστικών και επαναστατικών δυνάμεων της δεκαετίας του '30 με το σήμερα. Τα τραγούδια που εμπεριέχονται σε αυτό το CD, προσφορά του «Ριζοσπάστη» στους αναγνώστες του, αποτελούν μόνο ένα θραύσμα, αν και πολύ αντιπροσωπευτικό, του μεγαλείου αυτού του αγώνα, της διεθνούς αλληλεγγύης από τις Διεθνείς Ταξιαρχίες που συμμετείχαν σ' αυτό τον αγώνα και αποτελούν το έλασσον έμπνευση αγώνα. Πώς άραγε θα μπορούσαν να χωρέσουν τα 2 χρόνια και οι 254 που διήρκεσε αυτός ο αγώνας;

Ομως το «συναίσθημα» αυτού του αγώνα και της ιστορίας που γράφτηκε στην Ιβηρική Χερσόνησο, αυτό που μπορεί να ζωντανέψει το παρελθόν και να μεταφέρει εικόνες του αγώνα, των ονείρων, των προσωπικών στιγμών, του πόνου, της ήττας, αποτυπώνεται σε αυτό το δίσκο ακτίνας με τις αυθεντικές ηχογραφήσεις, όπου τραγουδούν ανάμεσα στους άλλους οι μεγάλοι Αμερικάνοι λαϊκοί καλλιτέχνες Γούντι Γκάθρι και Πιτ Σίγκερ και τραγούδια που έχουν γράψει και τραγουδούν ανώνυμοι αγωνιστές.

Το CD ξεκινά αποτυπώνοντας στιγμές από τις πρώτες μάχες κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου, όπως τα A las urnas socialistas, el quinto regimiento, της μεγάλης και εξαιρετικής μάχης στην Αραγονία όπως ζωντανεύει μέσα από το cancion a la memoria de revolta d'Asturie ή για τους Βάσκους στρατιώτες στο Euzku gudari, που μας συνδέει και με μία άλλη μεγάλη στιγμή, το βομβαρδισμό της πόλης των Βάσκων Γκερνίκα και το μοναδικό τρόπο με τον οποίο τον αποτύπωσε ο Πάμπλο Πικάσο. Τραγούδια των διεθνών ταξιαρχιών, όπως το cancion de brigades internationales και το Los Quatro Generales και το El Ejercito de l'Ebro που τραγουδήθηκαν από τις διεθνείς ταξιαρχίες μετά την πτώση της Μαδρίτης. Τραγούδια όπου οι στιγμές είναι πιο προσωπικές, όπως το el joven de Alcala και το si me quieres escribir. Τραγούδια που σημάδεψαν αυτή την εποχή.

Στις 18 του Ιούλη του 1936, μια ομάδα φασιστών Ισπανών αξιωματικών, που βρισκόταν στο ισπανικό Μαρόκο, στασίασε, δίνοντας το σύνθημα της στρατιωτικής εξέγερσης εναντίον της δημοκρατικής κυβέρνησης της χώρας. Πολύ γρήγορα η αντιδραστική αυτή εξέγερση απλώθηκε σ' ολόκληρη την Ισπανία. Ετσι ξεκινούσε ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος.

Ποιες ήταν οι τότε συνθήκες; Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση όξυνε στο έπακρο την οικονομική και πολιτική κρίση στην Ισπανία. Η κατάσταση αυτή όξυνε ακόμη περισσότερο την ταξική πάλη. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης ήταν η δημιουργία του Λαϊκού Μετώπου το Γενάρη του 1936, όταν υπογράφηκε η συμφωνία για τη συγκρότησή του από το Κομμουνιστικό και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, την Κομμουνιστική και Σοσιαλιστική Ενωση Νεολαίας, τη Δημοκρατική Αριστερά, τη Δημοκρατική Ενωση, την Καταλωνική Αριστερά, τη Γενική Ενωση Εργαζομένων και άλλα αριστερά κόμματα.

Στις εκλογές της 16ης του Φλεβάρη 1936, το Λαϊκό Μέτωπο αναδείχτηκε πλειοψηφία στο λαό, κερδίζοντας 268 έδρες έναντι 205 που κέρδισαν τα δεξιά και κεντρώα κόμματα. Η κυβέρνηση του Μετώπου πήρε μια σειρά προοδευτικά - δημοκρατικά μέτρα, προώθησε τον εκδημοκρατισμό της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της χώρας και ανακούφισε τις λαϊκές μάζες. Ομως δεν πήρε κανένα μέτρο εναντίον των αντιδραστικών δυνάμεων και δεν επιχείρησε να ξεριζώσει το φασισμό από τον κρατικό μηχανισμό και το στρατό.

Ετσι λίγους μήνες μετά το θρίαμβο των εκλογών, το Λαϊκό Μέτωπο και ο εργαζόμενος λαός της Ισπανίας θα βρίσκονταν αντιμέτωποι μ' ολόκληρη την ισπανική και παγκόσμια αντίδραση, μ' ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, στην ηγεσία του οποίου βρισκόταν η «καμαρίλα των "Αφρικανών" στρατηγών», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει η Πασιονάρια, ενώ αρχηγός του αναδείχτηκε ο στρατηγός Φράνκο.

Ευθύς μόλις ξέσπασε ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος πήρε διεθνείς διαστάσεις. Ο Φράνκο είχε την ενεργό υποστήριξη της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας, που τον τροφοδοτούσαν με όπλα κάθε είδους βοήθεια, ενώ είχαν στείλει και στρατό για να επιβληθεί ο φασισμός στην Ισπανία.

Τον Φράνκο βοήθησαν με τον τρόπο τους και οι υπόλοιπες ισχυρές ιμπεριαλιστικές χώρες, δηλαδή η Αγγλία, η Γαλλία και φυσικά οι Ηνωμένες Πολιτείες, υιοθετώντας την υποκριτική πολιτική της «μη επέμβασης». Στην πράξη, αυτή η πολιτική στερούσε τη δυνατότητα της Δημοκρατικής Ισπανίας να εφοδιάζεται με ό,τι της ήταν απαραίτητο από το εξωτερικό, ενώ αντίθετα αυτό δεν ίσχυε για τους κινηματίες, αφού κανένα μέτρο δε λαμβανόταν ώστε να εμποδιστεί ο εφοδιασμός τους από τον ιταλικό και γερμανικό φασισμό.

Ετσι η μόνη δύναμη που στήριξε την Ισπανική Δημοκρατία ήταν το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, με τη Σοβιετική Ενωση επικεφαλής, αλλά και προοδευτικοί άνθρωποι, που από κάθε γωνία της Γης έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να μη νικήσει σ' αυτή τη χώρα ο φασισμός. Η ΕΣΣΔ ήταν ο κύριος προμηθευτής όπλων της Δημοκρατικής Ισπανίας και αναμφίβολα, από την ίδια της τη φύση και διεθνή δραστηριότητα, ο εμπνευστής όλης της διεθνιστικής βοήθειας που έφτασε στον ισπανικό λαό από κάθε γωνιά της Γης σ' όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Συνεχής υπήρξε η κίνηση των σοβιετικών πλοίων με όπλα, τρόφιμα, φάρμακα, ιματισμό προς τις ακτές της Ισπανίας και αναντικατάστατη αποδείχτηκε η παρουσία Σοβιετικών στρατιωτικών ειδικών και αξιωματικών στον ισπανικό δημοκρατικό στρατό. Μοναδική, όμως, υπήρξε και η βοήθεια των κομμουνιστών και προοδευτικών κάθε χώρας, που με τη δράση τους και τους αγώνες τους δημιούργησαν ένα τεράστιο κίνημα αλληλεγγύης στον ισπανικό δημοκρατικό λαό. Τέλος, ανεπανάληπτη ήταν η προσφορά των διεθνών ταξιαρχιών. Τριάντα πέντε χιλιάδες ξένοι εθελοντές έφτασαν στην Ισπανία από τα πέρατα της Γης, συγκρότησαν ταξιαρχίες και αγωνίστηκαν με το όπλο στο χέρι, αποφασισμένοι να δώσουν και τη ζωή τους για την υπεράσπιση των κατακτήσεων του ισπανικού λαού. Ανάμεσα τους, στην πρώτη γραμμή, αγωνίστηκαν οι κομμουνιστές, με ηγέτη τον αντιπρόσωπο της Κομμουνιστικής Διεθνούς για την Ισπανία Παλμίρο Τολιάτι.

Στην Ελλάδα επίσης με πρωταγωνιστή το ΚΚΕ, οργανώθηκε αμέσως κίνημα αλληλεγγύης στον ισπανικό λαό. Ο «Ριζοσπάστης» από την πρώτη στιγμή έστειλε ανταποκριτή στην Ισπανία και το Κόμμα συγκρότησε ειδική επιτροπή βοήθειας για την Ισπανία, η οποία, αν και παράνομη, λειτουργούσε και μετά την επιβολή της Μεταξικής δικτατορίας. Η σημαντικότερη βέβαια ελληνική προσφορά στον αγωνιζόμενο ισπανικό λαό είναι η αποστολή Ελλήνων εθελοντών, που αγωνίστηκαν από τις τάξεις των διεθνών ταξιαρχιών ενάντια στο φασισμό. Συνολικά υπολογίζεται ότι στις διεθνείς ταξιαρχίες συμμετείχαν περίπου 500 Ελληνες εθελοντές που έφτασαν στην Ισπανία από την Ελλάδα, τα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την Αφρική, την Αγγλία, τη Γαλλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την ΕΣΣΔ κι απ' αλλού. Ανάμεσά τους στελέχη και μέλη του ΚΚΕ.

Ο ισπανικός εμφύλιος έληξε την άνοιξη του '39, με ήττα του δημοκρατικού στρατοπέδου. Από εκεί και μετά πέρασε στην ιστορία σαν το μεγαλύτερο γεγονός, πριν ξεσπάσει ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Εκείνο όμως που χρειάζεται να κρατήσουμε από τον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας είναι το ανεπανάληπτο μάθημα του προλεταριακού διεθνισμού που ξεπηδάει από κάθε σελίδα του ως απάντηση στην κοσμοπολίτικη δράση του κεφαλαίου και της διεθνούς ιμπεριαλιστικής αντίδρασης. Από ένα τέτοιο μάθημα πάντοτε κερδίζει κανείς, όσες φορές κι αν το διδαχτεί.