Μπορεί, λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, στη σκέψη όλων να έρχεται η αρχαία Ολυμπία και το γαλήνιο, πεδινό κάλλος της, όμως ποιος έχει αντικρίσει και δεν έχει συνταραχτεί βαθιά ο νους και η ψυχή του κι όλες οι αισθήσεις του, δεν έχει νιώσει άμετρο θαυμασμό και δέος από το «δωρικής» λιτότητας κάλλος των αρχαιοτήτων των Δελφών και τη μοναδική, επιβλητική, βουνίσια ομορφιά του τοπίου τους; Σ' αυτόν τον, παγκόσμιας ακτινοβολίας, αρχαιολογικό χώρο, τον οποίο στην αρχαιότητα αποκαλούσαν «ομφαλό» της Γης, καθώς ήταν ο «τόπος» του Απόλλωνα και των εννιά Μουσών, δηλαδή το πνευματικό, πολιτιστικό, φιλοσοφικό, αλλά και το θρησκευτικό και το πολιτικό «κέντρο» των απανταχού αρχαίων Ελλήνων, αφορά μελέτη της αρχαιολόγου Ελενας Κ. Παρτίδα «ΔΕΛΦΟΙ (δαυλός και δίαυλος πολιτισμού». Η μελέτη κυκλοφόρησε σε μια εξαιρετικά καλαίσθητη, πλούσια και άριστα εικονογραφημένη (φωτογραφίες των αρχιτεκτονικών λειψάνων και κινητών κειμηλίων, σχέδια, τοπογραφικά διαγράμματα κ.ά.) έκδοση από τη «Μίλητο» (317 σελίδες).

Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη εκτενή, ολόπλευρη θεματολογικά, επιστημονικά τεκμηριωμένη, αλλά και ελκυστικής γραφής μελέτη, που έχει γραφτεί για τους Δελφούς. Να σημειωθεί ότι είναι σπάνιες έως και ανύπαρκτες, στην ελληνική γλώσσα, ακόμα και οι μονογραφίες, καθώς ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών, τον οποίο «νέμεται», κατ' αποκλειστικότητα, η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, ακόμα και σήμερα νοείται ως «γαλλοκρατούμενη περιοχή», όπως σημειώνει προλογικά η συγγραφέας του έργου. Η μελετήτρια φιλοδόξησε και έκανε - με δουλιά «μερμηγκιού» και «μέλισσας», συλλέγοντας και μελετώντας όλες τις σχετικές ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, αλλά και τα πρόσφατα πορίσματα της αρχαιολογικής έρευνας - μια πρωτογενή έρευνα. Σκοπός της δεν ήταν να γράψει έναν ακόμα γενικό «οδηγό» για την ξενάγηση του επισκέπτη, αλλά να αναδείξει νέα στοιχεία, απόψεις και ερμηνείες. Και, βέβαια, να προσεγγίσει νέα θέματα, τα οποία «είτε παραμένουν αινιγματικά και μυστηριώδη» (π.χ. το προφητικό χάσμα και οι διόλου μεταφυσικές, θειώδεις αναθυμιάσεις, όπως αντιμετωπίζονται από την αρχαιογεωλογία, αναθυμιάσεις που έβγαιναν μαζί με αέρα από τη λεγόμενη «ανεμότρυπα», την οποία μισοκατέστρεψε η διαπλάτυνση του δρόμου), «είτε έχουν παραγκωνιστεί ή μη τονιστεί επάξια (π.χ. τοπογραφία Γυμνασίου, το χρονικό των παλαιών και νέων αναστηλώσεων)».

Η συγγραφέας θεωρεί παντοτινή «πηγή» τον Πλούταρχο (διατέλεσε επί 30 χρόνια αρχιερέας στο Μαντείο του θεού του φωτός και της μουσικής, του Απόλλωνα. Ο Πλούταρχος διηγείται ότι οι Μούσες εμφύσησαν το ποιητικό ταλέντο στον Ησίοδο, όταν αυτός πρωτοπήγε στο Μαντείο ζητώντας χρησμό για το θάνατό του. Ο Ησίοδος στους ύμνους του υπερασπίστηκε τις οικουμενικές αρχές της ηθικής και του δικαίου, της τάξης του σύμπαντος και της αρμονίας της ανθρώπινης ζωής και με τη φύση. Είναι ευνόητο, λοιπόν, γιατί η Ε. Κ. Παρτίδα συνόδευσε τη μελέτη της με δύο αλληγορικά μυθολογικά έργα του Ησιόδου. Αυτές τις οικουμενικές αρχές «εκπροσωπούσαν» οι Δελφοί, το μαντείο των οποίων «ίδρυσε» ο Απόλλωνας, ο οποίος κατά τον Ομηρο, έχοντας τη μορφή δελφινιού εμφανίστηκε ξαφνικά πάνω σε ένα κρητικό καράβι, που από την Κρήτη πήγαινε στην Πύλο. Ο Απόλλωνας, «κουμαντάροντας» το καράβι, είπε στους κατοίκους της Κνωσού να λησμονήσουν πατρίδα και δικούς, γιατί θα γίνουν θεράποντες του ιερού του στους Δελφούς, που «έμελλε να χαίρει μεγάλων τιμών από τους ανθρώπους».

Ο ομηρικός ύμνος, λοιπόν, αλληγορεί για τον εποικισμό των Δελφών από τους Μινωίτες, τον πρώτο αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Ομως το ιερό των Δελφών πραγματικά έμελλε να τιμηθεί και από τους άλλους προϊστορικούς και ιστορικούς πολιτισμούς του ελλαδικού χώρου, των αρχαιοελληνικών αποικιών, αλλά και όλου του γνωστού αρχαίου κόσμου. Η επιρροή που άσκησε το Δελφικό Ιερό, το «λαμπρότερον όλων και αψευδέστατο» ήταν κολοσσιαία, «γι' αυτό άλλωστε και πολεμήθηκε σφόδρα από τους Χριστιανούς», όπως υπογραμμίζει η συγγραφέας, με αποκορύφωμα το διάταγμα του αυτοκράτορα Θεοδοσίου (395 μ.Χ). Το διάταγμα του Θεοδοσίου επέβαλε το κλείσιμο του «διεθνούς φήμης και υψηλής επισκεψιμότητας από προσκυνητές διαφόρων εθνοτήτων» και πάμπλουτου σε αφιερωματικά πολιτιστικά κειμήλια διαφόρων πολιτισμών ιερού.

Η μελετήτρια σημειώνει ότι ο υπότιτλος του έργου της, «Δαυλός και δίαυλος πολιτισμού», σηματοδοτεί τη «δημιουργικότητα των καλλιτεχνών», την «παρουσία ενός μωσαϊκού εθνικοτήτων στους Δελφούς», καθώς «η πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα μας επιτρέπει να ανιχνεύσουμε το ανθρώπινο δυναμικό που προσδιόρισε τη ζωή και την τέχνη» σ' αυτό το τέμενος.

Η μελέτη, θεωρώντας «ανθρώπινα δημιουργήματα» τη θρησκεία, την κοινωνία και την τέχνη, περιλαμβάνει επτά κεφάλαια, με πολλά υποκεφάλαια το καθένα. Προϊδεάζοντας τον αναγνώστη, θα αναφέρουμε κάποια από τα εξεταζόμενα θέματα, με ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον: «Δελφική θεολογία και αρχαιογεωλογία». «Η αντιμετώπιση των γεωλογικών φαινομένων από τους αρχαίους». «Οι γεωλογικές καταβολές του μαντείου». «Τα πορίσματα της γεωλογικής έρευνας». «Η συμβολή της τοξικολογικής ανάλυσης». «Καλλιτέχνες από το Αιγαίο και τη Μεσόγειο». «Στ' αχνάρια των αρχαίων τεκτόνων». «Μια διαπολιτισμική συνάντηση». «Αναθήματα από τη Μεγάλη Ελλάδα». «Η παρουσία των Ελλήνων της Δύσης στους Δελφούς».