Οχι ότι τα προηγούμενα χρόνια δεν υπήρχαν από το ΚΚΕ εκδηλώσεις τιμής και μνήμης γι' αυτήν την ηρωική εποποιία του λαού μας ενάντια στον ιμπεριαλισμό.

Από τότε και μέχρι σήμερα η γραμμή τής «από πλησίον» γνωριμίας εμπλουτίστηκε όχι μόνο με διάβασμα για την περίοδο εκείνη, αλλά σκεφτήκαμε ότι η ιστορία γίνεται καλύτερα αντιληπτή, επισκεπτόμενοι περιοχές που έδρασε ο ΔΣΕ.

Ετσι, 50 και πλέον χρόνια μετά τον ιστορικό ελιγμό του ΔΣΕ - που διδάσκεται και στις στρατιωτικές σχολές - ομάδα σ/φων από Θεσσαλονίκη κ.α. είχαμε μια πρώτη επαφή με τον ορεινό όγκο της Βόρειας Πίνδου.

Από τότε, χρόνο με το χρόνο, με σχέδιο και πρόγραμμα, έχουμε γνωρίσει σχεδόν όλα τα περάσματα - υψώματα, έχουμε μελετήσει, έχουμε περπατήσει σε μονοπάτια, έχουμε πατήσει σε κορφές (Αλεβίτσα, Μάλι - Μάδι, Τσάρνο, 2520, Πύργος Κοτύλης, Πέτρα Μούκα, Ανω και Κάτω Αρένες, Πατώματα, Κάμενικ, Κλέφτης κ.ά.).

Σε μια από τις αναβάσεις προς τον οικισμό Γράμμοστα και στο 2520 από μακριά με κιάλια, στο τέλος του φαραγγιού στο κατέβασμα του απότομου κόκκινου βράχου, είδαμε τη σπηλιά του Νοσοκομείου του ΔΣΕ.

Από τότε πολλές φορές στις συζητήσεις μας διατυπωνόταν η επιθυμία να σκαρφαλώσουμε ως εκεί για να δούμε από κοντά πώς ήταν διαμορφωμένος ο χώρος, πώς συγκεντρωνόταν απ' όλο τον ορεινό όγκο οι τραυματίες του Δημοκρατικού Στρατού.

Φυσικά γνωρίζαμε ότι νοσοκομεία λειτούργησαν και σε άλλες περιοχές, το μεγαλύτερο ήταν αυτό του Γράμμου σε μια τοποθεσία απρόσιτη και καλά φυλαγμένη από το μάτι του εχθρού. Οπως γνωρίζαμε ότι το μίσος των νικητών του εμφυλίου με τόνους εκρηκτικών το ανατίναξε...

Ετσι ξημερώματα ξεκινήσαμε από Θεσσαλονίκη, βρεθήκαμε στο Νεστόριο και από κει ακολουθώντας τη γνωστή διαδρομή Πεύκος - Γράμμος, βρεθήκαμε χαμηλά ακολουθώντας έναν από τους δασικούς δρόμους κοντά στον παλιό οικισμό και τα ερείπια του Λιανοτοπίου. Αφήσαμε τα αυτοκίνητα και προσεγγίσαμε στην κοίτη του ποταμού. Ξεκινήσαμε με ελαφρύ εξοπλισμό την άνοδο, άλλοτε από την όχθη και άλλοτε μέσα από την κοίτη του ποταμού - μονοπάτι δεν υπάρχει. Η πορεία δύσκολη αλλά ευχάριστη μέσα σ' ένα φυσικό περιβάλλον παρθένο - απάτητο με τη συνεχή ροή και βοή των νερών του ποταμού να μας συντροφεύει.

Οπως σχεδόν πάντα σ' όλες τις αναβάσεις ο σ. Κώστας προηγήθηκε και οι άλλοι συγκροτημένοι σε μια μικρή ομάδα ακολουθήσαμε.

Μετά από πορεία μιας ώρας βρεθήκαμε σε μια απότομη στροφή της κοίτης του ποταμού. Αριστερά επάνω μας, σε μια κάθετη τομή του βράχου σε ύψος 100 και πλέον μέτρων, φάνηκαν οι δύο στοές των χώρων που χρησιμοποιήθηκαν μαζί με τη γύρω δασωμένη περιοχή ως νοσοκομεία - θεραπευτήρια στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.

Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Χιλιάδες τόνοι βράχων σε μια κυριολεκτικά κάθετη διάταξη, μετά τις ανατινάξεις και τις ανακατατάξεις στο πέρασμα των χρόνων, ορθώνεται μπροστά μας, κάνοντας την προσέγγιση δύσκολη υπόθεση.

Η ανάβαση ή καλύτερα η αναρρίχηση αρχίζει με προσοχή, βράχο - βράχο. Σε λίγο φθάνουμε στην πρώτη σπηλιά. Μια γρήγορη ματιά και συνεχίζουμε για τη δεύτερη με το μεγαλύτερο άνοιγμα. Επιτέλους συγκεντρωνόμαστε στο μεγάλο βράχο μπροστά από τη σπηλιά. Μια ανάσα, ένα τσιγάρο. Το ζαρκάδι ξαφνιασμένο από τους απρόσκλητους επισκέπτες, απομακρύνεται, αλαφροπατώντας κάτω από τα δέντρα. Ακολουθεί εξερεύνηση και στα τρία επίπεδα της σπηλιάς. Φυσικά τίποτα από τη σημερινή εικόνα της σπηλιάς δε θυμίζει νοσοκομείο...

Η σημερινή εικόνα είναι η συνηθισμένη εικόνα ενός σπηλαίου των ελληνικών βουνών. Η φαντασία όλων μας καλπάζει. Πώς ήταν τοποθετημένα τα κρεβάτια - θάλαμοι - χειρουργεία - υγειονομικό υλικό. Πώς φέρνανε εδώ τους τραυματίες οι τραυματιοφορείς, τι άνθρωποι ήταν αυτοί, πώς κουβαλούσαν - προωθούσαν, φρόντιζαν το σύντροφο, το συναγωνιστή να γιατρευτεί και να ξαναριχτεί στη μάχη, σ' αυτήν την άνιση μάχη.

Αρχίζει η κάθοδος. Προσπαθούμε να ανακαλύψουμε κάποιο μονοπάτι από τη δεξιά όχθη στην ευρύτερη περιοχή. Ανιχνεύουμε κατεστραμμένα ορύγματα που το πέρασμα των χρόνων και η θηριώδης βλάστηση τα έχουν σκεπάσει.

Μονοπάτι που οδηγεί στη θέση που αφήσαμε τα αυτοκίνητα δεν υπάρχει και έτσι ξαναπέφτουμε στην κοίτη του ποταμού και συνεχίζουμε χωρίς ιδιαίτερα απρόοπτα την κάθοδο. Σε λίγο τα τζιπ ανηφορίζουν προς τη Γράμμοστα. Ξεκούραση και κολατσιό στο γνώριμο κιόσκι.

Νωρίς το απόγευμα να 'μαστε στο γνωστό καφενείο (πρώην κοινοτικό κατάστημα). Ο σ. Γ. να μονολογεί «για δες, στο Γράμμο έφτασε το ρεύμα» (πριν ένα χρόνο έφτασε δίκτυο της ΔΕΗ στην περιοχή και στον παλιό οικισμό Γράμμοστα κάτω από το ύψωμα 2520).

Στο καφενείο είμαστε πλέον γνωστοί γιατί αυτοί που το λειτουργούν (εποχιακά από 29 Μάη έως το φθινόπωρο, εδώ και 3- 4 χρόνια), μας βλέπουν σχεδόν κάθε χρόνο 1-2 φορές. Καφές, ξεκούραση, ρακί και η κορυφή απέναντι (2520) πότε σκεπασμένη με σύννεφα, πότε ηλιόλουστη. Σε λίγο ξεσπάει μια δυνατή βροχή, συνηθισμένη, άλλωστε, στην περιοχή.

Οι κουβέντες μας περιστρέφονται γύρω από τις εντυπώσεις μας από την επίσκεψη στη σπηλιά - νοσοκομείο.

Ο θρύλος του ΔΣΕ παραμένει ολοζώντανος στην περιοχή. Τρανότερη απόδειξη οι ερωτήσεις και οι αφηγήσεις των κτηνοτροφών που με τα παιδιά και τα εγγόνια τους έρχονται όπως κάθε άλλη φορά να μας συναντήσουν στον καφενέ.

Οι ρακές και τα τσίπουρα εξακολουθούν να έρχονται, το ηλεκτρικό ανάβει, ο σ. σχεδόν μονότονα επαναλαμβάνει με μια δόση ειρωνείας «για δες, και στο Γράμμο φέρανε ρεύμα, τίποτα δε θα μείνει όρθιο»...

Η κουβέντα γενικεύεται και οι ερωτήσεις αρχίζουν από την πλευρά μας. Ο πιο σχετικός με την κτηνοτροφία ρωτάει αν τώρα με το ηλεκτρικό η εταιρία που παίρνει το γάλα έχει εγκαταστήσει παγολεκάνες για τη συγκέντρωση, αν σκοπεύει να εγκαταστήσει τυροκομείο, αν οι τιμές είναι ικανοποιητικές, αν, αν, αν...

Παγολεκάνες; Ούτε παγολεκάνες ούτε άλλον εξοπλισμό. Κάμποσοι κτηνοτρόφοι με μεγάλα κοπάδια αναγκάζονται κάθε μέρα να κουβαλάνε με δύο αυτοκίνητα πάνω από 2,5 τόνους γάλα. 2 ώρες δρόμος, για να καταλάβεις, είναι μέχρι την Κόνιτσα.

Αθλος η επιβίωση για τον κτηνοτρόφο και μάλιστα στον κατά κοινή ομολογία καλύτερο βοσκότοπο όλης της Βαλκανικής, μπορεί και ολόκληρης της Ευρώπης.

Χαράματα ξυπνάμε. Αποχαιρετάμε τους κτηνοτρόφους - που στις 7 το πρωί επιστρέφουν από τις στάνες μετά το πρωινό άρμεγμα, που ξεκινάει στις 4.30 το χάραμα.

Η διαδρομή της επιστροφής γνωστή. Δε θα επιστρέψουμε από τον Πεύκο. Ακολουθούμε τη διαδρομή προς τον Πύργο της Κοτύλης και την τοποθεσία Χάρος πάνω από την παλιά Κοτύλη που εκκενώθηκε στην περίοδο του εμφυλίου.

Στην πορεία μας προς τον Πύργο Κοτύλης συναντάμε το λεγόμενο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης. Λίγα μέτρα πιο πέρα από μνημείο μισαλλοδοξίας που έχουν στήσει οι κατ' επάγγελμα εθνικόφρονες.

Αλήθεια, ο φορέας υλοποίησης των εγκαταστάσεων ΓΡΑΜΜΟΣ ΑΕ, με τον προϋπολογισμό των 256.217.589 δραχμών, τι θα λέει στους επισκέπτες για την ιστορία του Γράμμου; Πόσοι και ποιοι θα μπορούν να απολαμβάνουν τη φιλοξενία στις πολυτελείς εγκαταστάσεις των 2 κτιρίων που κατασκευάζονται;

Ερωτήματα που δεν περιμένουμε να απαντήσει κανένας...

Προσκύνημα στο λιτό μνημείο που στήθηκε από τη ΝΕ Καστοριάς του ΚΚΕ για τους σταυραετούς του ΔΣΕ.

Και ξαφνικά το ερώτημα: «τι υψόμετρο έχουμε στη θέση του μνημείου; (1.750) και πόσα μέτρα ήταν το άλμα στο κενό των ηρωικών μαχητών», που, αφού τους τελείωσαν τα πυρομαχικά, δώσανε σάλτο στο κενό για να μην πέσουν στα χέρια των αντιπάλων. Αποφασίζουμε να κάνουμε τη διαδρομή για την παλιά Κοτύλη για να διαπιστώσουμε με τη βοήθεια του οργάνου που είχαμε στη διάθεσή μας την υψομετρική διαφορά (1.400). Πάνω από 300 μέτρα το άλμα των ηρωικών παιδιών του ΔΣΕ!!!

Ξεκινάμε έναν περίπατο στα γνώριμα αμπριά και τα πολυβολεία της απέναντι πλαγιάς «για να μυρίσουμε λίγο Δημοκρατικό Στρατό», όπως λέει και ο σ/φος Φ. Για πολλοστή φορά έρχεται η σκέψη «πρέπει να φτιάξουμε ένα όρυγμα όπως ήταν τότε». Αξίζει τον κόπο. Πρέπει οι νεότεροι να γνωρίσουνε και αυτή την πλευρά της διαβίωσης των μαχητών του ΔΣΕ.

Οσο κι αν η περιοχή είναι γνωστή και την έχουν επισκεφτεί δεκάδες «προσκυνητές» πάντα μ' ένα προσεκτικό βλέμμα διακρίνεις στην πλαγιά θραύσματα από οβίδες, κάλυκες κλπ. Αλήθεια, τι μολύβι ρίξανε και με τι μίσος ενάντια στους ηρωικούς μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού...

Κατεβαίνουμε στο Νεστόριο στο γνωστό στέκι. Τα κινητά τηλέφωνα αποχτάνε σήμα, αρχίζουν να κουδουνίζουν. Το μενού γνωστό - γίδα στη γάστρα, στο φούρνο με ξύλα.

Επιστροφή στη Θεσσαλονίκη. Στην είσοδο της πόλης στο λιμάνι, τα συνθήματα από το 1999, αλλά και τα πιο πρόσφατα από τις κινητοποιήσεις του Ιούνη του 2003, «ΕΞΩ ΤΟ ΝΑΤΟ ΚΙ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ». Μας προσγειώνουν στο σήμερα. Ο «904 ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΤΑ FM» μεταδίδει τις ειδήσεις της μέρας:

• οι προτάσεις του ΠΑΣΟΚ για τον εκλογικό νόμο.
• 150 οι επίσημα αναγνωρισμένοι νεκροί Αμερικάνοι στο Ιράκ.
• Κινητοποιήσεις του ΠΑΜΕ.

Οι εξελίξεις τρέχουν, το διάλειμμα τελειώνει, οι μπαταρίες γέμισαν, το Κόμμα δίνει καθημερινά τη μάχη σ' όλα τα επίπεδα. Οι κομμουνιστές με τις προκηρύξεις, το «Ρ», τον προφορικό λόγο στο εργοστάσιο, στο γιαπί, στη γειτονιά, στη σύσκεψη, στη συγκέντρωση, στο καφενείο δίνουμε τη μάχη. Δίνουμε τις μικρές και μεγαλύτερες μάχες. Πάντα για τα δίκια των εργαζομένων, του απλού λαού μας. Στη ρότα της αντεπίθεσης, κόντρα στα μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό.

Οπως και τότε που οι «σταυραετοί» πετούσαν ψηλά στο 2520. Οπως και πάντα στα 85 χρόνια ζωής και δράσης του πιο ηλικιωμένου, αλλά, συνάμα, του πιο νέου σε ιδεολογία και πολιτική κόμματος της πατρίδας μας, του τιμημένου και ηρωικού ΚΚΕ. Οπως και τώρα στη μάχη των εκλογών που έρχονται μπροστά μας.

Με τη δύναμη της ανατρεπτικής πολιτικής και ιδεολογίας μας για να κάνουμε και μεις το δικό μας άλμα. Για να φτάσουμε το Κόμμα μας ακόμα πιο ψηλά. Για να φτάσουμε σε ακόμα περισσότερους εργαζόμενους. Για να κερδίσουμε ακόμα περισσότερους νέους στο μετερίζι της ταξικής πάλης. Για να υπηρετήσουμε ακόμα καλύτερα, πιο δυνατοί τα λαϊκά συμφέροντα. Για να βάλουμε ακόμα καλύτερα τις βάσεις για το Λαϊκό Μέτωπο, της ρήξης και της ανυπακοής, για τη Λαϊκή Εξουσία και Λαϊκή Οικονομία, το Σοσιαλισμό.

Συνεχίζουμε λοιπόν ακούραστα, σταθερά με μεγαλύτερο πείσμα και επιμονή. Μαχητές και μεις, στο δικό μας αμπρί, στις δικές μας κορφές, που μπορούμε και πρέπει να κερδίσουμε.