Ενα ακόμα αποφασιστικό βήμα για τη διαμόρφωση του χρόνου εργασίας πέρα και έξω από κάθε όριο, για δουλειά ήλιο με ήλιο, όπως και όποτε θέλει ο εργοδότης, έκαναν την περασμένη Τρίτη 10 του Ιούνη το ευρωενωσιακό κεφάλαιο και οι πολιτικοί του εκπρόσωποι. Οι υπουργοί Απασχόλησης της ΕΕ, στη Σύνοδό τους στο Λουξεμβούργο, αποφάσισαν εργάσιμη βδομάδα 65 ωρών και πάνω, όπως και την επέκταση της απλήρωτης δουλειάς, με το σπάσιμο της εφημερίας σε «ενεργό» και «ανενεργό» περίοδο, με τη δεύτερη να υπολογίζεται σαν απλήρωτος χρόνος.

Οι αποφάσεις αυτές σηματοδοτούν και την τελική ευθεία προς τη διαμόρφωση μιας νέας οδηγίας για την οργάνωση του χρόνου εργασίας, που θα βασίζεται και θα κάνει πιο αντιδραστική την υφιστάμενη ευρωενωσιακή νομοθεσία που έχουν ενσωματώσει και τα κράτη - μέλη.

Τα επόμενα χρόνια, οι συνέπειες για τους εργαζόμενους θα είναι οδυνηρές. Πέρα από την ένταση της φθοράς της σωματικής και ψυχικής τους υγείας (σε συνδυασμό με την εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση του τομέα της Υγείας - Πρόνοιας), το σύνολο της νομοθεσίας συμπράττει στην κατάργηση του σταθερού ημερήσιου χρόνου εργασίας (8ωρο), στη μεγαλύτερη ελαστικοποίηση των μορφών απασχόλησης και την πλήρη αποδιοργάνωση της οικογενειακής, κοινωνικής και προσωπικής ζωής του εργαζόμενου. Ο εργοδότης αποκτά το δικαίωμα να διαμορφώνει το χρόνο εργασίας χωρίς κανέναν περιορισμό και σύμφωνα με τις ανάγκες της κερδοφορίας του.

ΝΔ και ΠΑΣΟΚ εμφανίστηκαν να διαφωνούν με την απόφαση του Συμβουλίου. Ξέροντας το μέγεθος της συνενοχής τους, προσπαθούν να κοροϊδέψουν τους εργαζόμενους. Από τα κόμματα της Ελλάδας, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ έχουν την πρώτη και βασική ευθύνη για την καθιέρωση του 65ωρου και την επέκταση της απλήρωτης δουλειάς.

• Είναι τα κόμματα, που από την πρώτη στιγμή αναγνώρισαν την ανάγκη του ευρωενωσιακού κεφαλαίου να αλλάξει σε πιο αντιδραστική κατεύθυνση την ευρωπαϊκή νομοθεσία, για να βαθύνει την εργασιακή εκμετάλλευση και να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά του σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η στρατηγική ανάγκη, βέβαια, δεν αμφισβητείται ούτε σήμερα. Οι δημαγωγικές κορόνες αφορούν σε διαχειριστικές πλευρές του ζητήματος.
• Στηρίζουν και προωθούν τη στρατηγική της Λισαβόνας, που ξεκάθαρα απαιτεί την πλήρη αποδιοργάνωση του εργάσιμου χρόνου και την κατάργηση κάθε έννοιας σταθερού ημερήσιου χρόνου εργασίας. Σ' αυτήν την κατεύθυνση προωθείται και η λεγόμενη ευελφάλεια (flexicurity), στο όνομα της οποίας πίνουν νερό ΝΔ και ΠΑΣΟΚ.
• Είναι τα κόμματα, που, είτε από τη θέση της κυβέρνησης, είτε από αυτήν της αντιπολίτευσης, συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση των οδηγιών της ΕΕ για την οργάνωση του χρόνου εργασίας (1993, 2003) και στην αναμόρφωση της τελευταίας οδηγίας που ξεκίνησε στα τέλη του 2004, με τότε υπουργό Απασχόλησης τον Πάνο Παναγιωτόπουλο.
• Μέχρι και σήμερα, κάθε στάδιο στη διαμόρφωση της νέας οδηγίας, είτε στο επίπεδο των Συνόδων Κορυφής, είτε στο Συμβούλιο Υπουργών, είτε στο Ευρωκοινοβούλιο, έχει ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους. Είναι χαρακτηριστική η στάση τους στην ψηφοφορία για την «έκθεση Σέρκας» (αποτελεί τη βάση της οδηγίας που διαμορφώνεται από το 2004 και θα συμπεριλάβει και τις ρυθμίσεις που εγκρίθηκαν την περασμένη Τρίτη από τους υπουργούς Απασχόλησης της ΕΕ) το Μάη του 2005. Στο κρίσιμο ζήτημα για το διαχωρισμό του χρόνου εργασίας σε «ενεργό» και «ανενεργό», ΝΔ και ΠΑΣΟΚ συμμετείχαν πρωταγωνιστικά στο παζάρι των τροπολογιών και υπερψήφισαν το «σπάσιμο» του χρόνου εργασίας, την επέκταση, δηλαδή, της απλήρωτης δουλειάς.

Το μεγαλύτερο πειστήριο της ενοχής τους, όμως, είναι η νομοθεσία με την οποία ΝΔ και ΠΑΣΟΚ εδώ και 15 χρόνια «φιλοδωρούν» το κεφάλαιο, ενσωματώνοντας στην ελληνική νομοθεσία τις ευρωενωσιακές οδηγίες για το χρόνο εργασίας.

Πιο συγκεκριμένα:

• Η ΝΔ, με το νόμο 1892/1990 (άρθρο 40), έδινε τη δυνατότητα 6μηνης διευθέτησης και ανώτατα όρια εργασίας τις 9 ώρες τη μέρα και τις 48 τη βδομάδα, κατόπιν επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων.
• Το ΠΑΣΟΚ, με το νόμο 2639/1998 (άρθρο 3), προέβλεπε ότι με περίοδο αναφοράς το εξάμηνο, για 3 μήνες δινόταν η δυνατότητα υπέρβασης του συμβατικού ωραρίου με μία ώρα επιπλέον, καθώς και ετήσια διευθέτηση με δυνατότητα για 6 μήνες υπέρβαση του συμβατικού ωραρίου μέχρι 2 ώρες (ημερήσια απασχόληση 10 ώρες).
• Το ΠΑΣΟΚ έφτιαξε και το νόμο 2874/2000, ο οποίος προβλέπει (άρθρο 5) τη διευθέτηση (διαχείριση, δηλαδή, βάσει διευθυντικού δικαιώματος) συνολικά 138 ωρών το χρόνο. Ως δέλεαρ προσφερόταν στους εργαζόμενους η 38ωρη εβδομαδιαία απασχόληση κατά μέσον όρο το χρόνο.
• Η ΝΔ με τον 3385/2005 έδωσε στους εργοδότες τη δυνατότητα να αυξάνουν κατά δύο ώρες την ημερήσια απασχόληση (10ωρο), χωρίς κανένα αντίτιμο. Προβλέπονται, ακόμα, δύο μορφές διευθέτησης: Μια σε διάστημα τεσσάρων μηνών και μια σε ετήσια βάση, κατά την οποία οι επιχειρήσεις μπορούν να εξασφαλίζουν μέχρι 256 ώρες το χρόνο χωρίς να καταβάλλουν αμοιβή ούτε ένα ευρώ στον εργάτη. Ο χρόνος αυτός μπορεί να κατανέμεται σε 32 βδομάδες. Επίσης, με το νόμο μειώθηκε κατά 50% η αμοιβή για τις υπερωρίες.

Ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ είναι και αυτός υπόλογος απέναντι στις εξελίξεις. Ακόμα και τώρα, που η φιλομονοπωλιακή πολιτική της ΕΕ αποκαλύπτεται στα μάτια των εργαζομένων με τον πιο οξυμένο τρόπο, επιχειρεί να καλλιεργήσει την αυταπάτη ότι το «φιλεργατικό» Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων, να πάει κόντρα στα συμφέροντα του κεφαλαίου και να διαμορφώσει άλλη στρατηγική στο θέμα του εργάσιμου χρόνου.

Το πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η θέση (την οποία προπαγανδίζουν ακόμα και η κυβέρνηση και το ΠΑΣΟΚ) φαίνεται και από το γεγονός ότι το σπάσιμο της εφημερίας σε «ενεργό» και «ανενεργό» χρόνο εργασίας νομιμοποιήθηκε το 2005 από το ίδιο Κοινοβούλιο που τώρα υπερασπίζονται τα κόμματα του ευρωμονόδρομου. Τότε μάλιστα, στους ελιγμούς σοσιαλδημοκρατών και φιλελεύθερων για να περάσει η συγκεκριμένη ρύθμιση με παζάρια και τροπολογίες, πήρε μέρος και ο ΣΥΝ, νομιμοποιώντας το σπάσιμο της εφημερίας σε μια από τις ψηφοφορίες.

Αυτό το Κοινοβούλιο έφτιαξε και την οδηγία Μπολκενστάιν, την οποία ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ χαρακτήρισε τότε «λάιτ». Αυτή η «λάιτ» οδηγία έχει σήμερα οδηγήσει σε αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που νομιμοποιούν μισθούς πείνας και συνθήκες γαλέρας στα σύγχρονα κάτεργα της ΕΕ.

Αυτό το Ευρωκοινοβούλιο υπερασπίζονται τώρα, θέλοντας έγκαιρα να στρέψουν την αντίδραση του κόσμου στην ακίνδυνη κοινοβουλευτική εκτόνωση και όχι στη ριζοσπαστική πολιτική πάλη ενάντια στην ΕΕ, την οποία, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και ΛΑ.Ο.Σ. υπερασπίζονται με νύχια και με δόντια.

Αμέσως μετά την απόφαση του Συμβουλίου των υπουργών Απασχόλησης, η πλειοψηφία της ΓΣΕΕ εμφανίστηκε λάβρα ενάντια στο 65ωρο και προανήγγειλε «αντιδράσεις». Το θράσος τους δεν έχει όρια. Η πλειοψηφία της ΓΣΕΕ θέλει να ξεχάσουν οι εργαζόμενοι ότι η εργοδοτική Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ), στην οποία ανήκει και η ΓΣΕΕ, και η Ενωση των Ευρωπαϊκών Βιομηχανικών και Εργοδοτικών Συνδέσμων (UNICE), ήταν αυτές που ανέθεσαν από κοινού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη σύνταξη μιας νέας οδηγίας που θα τροποποιούσε τις δύο προηγούμενες (1993 και 2003), με έμφαση στα επίμαχα σημεία του υπολογισμού του χρόνου των εφημεριών, του καθορισμού της περιόδου αναφοράς του χρόνου εργασίας και της ρήτρας «opt-out».

Οι ομοτράπεζοι της ΓΣΕΕ σε ευρωενωσιακό επίπεδο και οι «κοινωνικοί τους εταίροι» είναι αυτοί που άνοιξαν το ζήτημα και, παράλληλα, το δρόμο για το 65ωρο. Για να μην αναφερθεί κανείς στον τρόπο με τον οποίο η πλειοψηφία υπερασπίστηκε τους νόμους του ΠΑΣΟΚ για τη διευθέτηση, για το πώς στηρίζει επί της ουσίας τη στρατηγική της Λισαβόνας, για το πώς έχει συμβάλει - στο μέτρο που της αναλογεί - στην ενσωμάτωση των εργατικών αντιδράσεων. Αυτήν την πλειοψηφία στηρίζει στρατηγικά και η συνδικαλιστική παράταξη του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, που έχει το δικό του μερτικό ευθύνης για τις εξελίξεις σε βάρος των εργαζομένων.

1. Το «σπάσιμο» της εφημερίας σε «ενεργό» και «ανενεργό» περίοδο, με τη δεύτερη να μη θεωρείται εργάσιμος χρόνος και άρα να μην πληρώνεται.

Ενα παράδειγμα: Σε μια μεγάλη επιχείρηση του εμπορίου, ο εργοδότης απαιτεί από τους εργαζόμενους μια ή περισσότερες μέρες της βδομάδας να παραμένουν σε επιφυλακή γιατί ενδέχεται να χρειαστεί τις υπηρεσίες τους. Οι εργαζόμενοι υποχρεώνονται να παραμείνουν στην επιχείρηση ή σε αναμονή στο σπίτι τους. Αν κληθούν να δουλέψουν, θα πληρωθούν (ενδεχομένως και μόνο για τις ώρες που θα δουλέψουν και όχι με «καθαρό» μεροκάματο). Αν ο εργοδότης δεν τους χρειαστεί, «ούτε γάτα - ούτε ζημιά». Στο μεταξύ, για τον εργαζόμενο, η μέρα θα έχει κυλήσει σαν εργάσιμη, αφού στην ουσία βρίσκεται στη διάθεση του εργοδότη του. Η ίδια ρύθμιση ανοίγει το δρόμο, ώστε ακόμα και στη διάρκεια του ημερήσιου χρόνου εργασίας (π.χ. ενός συνεχόμενου οχτάωρου), ο εργοδότης να πληρώνει μόνο το χρόνο εκείνο κατά τον οποίο ο εργαζόμενος πρόσφερε άμεσα τις υπηρεσίες του και όχι, για παράδειγμα, το χρόνο που βρισκόταν σε διάλειμμα, ή σε αναμονή για να εξυπηρετήσει κάποιον πελάτη.

2. Τη γενίκευση της ρήτρας «opt - out».

Πρόκειται για τη λεγόμενη «ρήτρα αυτοεξαίρεσης» από το 48ωρο, που τυπικά και μόνο ορίζεται σαν το ανώτατο όριο της μέσης εβδομαδιαίας εργασίας. Η ρήτρα είχε θεσπιστεί το 2003⁽¹⁾ και την είχε υιοθετηθεί η Μεγάλη Βρετανία, τονώνοντας δραστικά την κερδοφορία των επιχειρήσεων με τις χιλιάδες απλήρωτες υπερωρίες. Στο πλαίσιο των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, τα κράτη - μέλη της ΕΕ συζητούσαν τον περιορισμό της ρήτρας, για να καταλήξουν την Τρίτη στην απόφαση για καθολική ισχύ της αντιδραστικής ρύθμισης.

Κάνοντας ένα κράτος - μέλος χρήση της ρήτρας, δίνει τη δυνατότητα στον εργοδότη εκβιαστικά να επιβάλλει στον εργαζόμενο δουλειά από 65 ώρες τη βδομάδα και πάνω. Κι αυτό, γιατί, εφόσον δεν υπάρχει ο υποτυπώδης περιοριστικός όρος του 48ωρου (ο οποίος δεν αφορά σταθερό εβδομαδιαίο χρόνο εργασίας, αλλά μέσο όρο, αφού και αυτός προκύπτει από διευθέτηση), η μόνη νομική δέσμευση που παραμένει για τον εργοδότη είναι να οργανώνει το χρόνο εργασίας, έτσι ώστε ανάμεσα σε δυο εργάσιμες περιόδους να μεσολαβούν 11 ώρες ανάπαυσης.⁽²⁾

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο εργοδότης μπορεί να απασχολεί τον εργαζόμενο καθημερινά όλες τις υπόλοιπες 13 ώρες. Αυτό σημαίνει ότι ο συνολικός εργάσιμος χρόνος σε 5ήμερη εργασία μπορεί να φτάσει τις 65 ώρες (5Χ13), σε 6ήμερη εργασία τις 78 (6Χ13) και σε 7ήμερη τις 91 ώρες (7Χ13)!

1. Οδηγία 2003/88/ΕΚ, Κεφάλαιο 5, «Παρεκκλίσεις και εξαιρέσεις».

2. Οδηγίες 93/104/ΕΚ, άρθρο 3 και 2003/88/ΕΚ, άρθρο 3: «Τα κράτη - μέλη θεσπίζουν τα αναγκαία μέτρα ώστε κάθε εργαζόμενος να διαθέτει ανά 24ωρο περίοδο ανάπαυσης ελάχιστης διάρκειας 11 συναπτών ωρών».