Σάββατο 9 Ιούνη 2018 - Κυριακή 10 Ιούνη 2018 - 2η έκδοση
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 29
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Δασικές πυρκαγιές και αντιμετώπιση του προβλήματος

Η τοποθέτηση του Διονύση Βορίση, αντιστράτηγου του Πυροσβεστικού Σώματος ε.α., Δασολόγου, Διδάκτορος του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ και τέως προέδρου της Πανελλήνιας Ενωσης Αποστράτων Πυροσβεστικού Σώματος

Eurokinissi

Το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών είναι ευρύτατα διαδεδομένο στη χώρα μας, όπως και σε πολλές άλλες περιοχές του πλανήτη μας. Το μεσογειακό δάσος, που επικρατεί στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, προέρχεται από τις δασικές πυρκαγιές, αναγεννιέται με αυτές και χωρίς αυτές θα πάψει να υπάρχει1-2.

Πριν προχωρήσουμε στην εξέταση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών, είναι σκόπιμο να ορίσουμε την έννοια του δάσους. Ως δάσος3ή δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία, μαζί με τη συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλοεπίδρασής τους ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές). Δασική έκταση3 υπάρχει όταν στο παραπάνω σύνολο η άγρια ξυλώδης βλάστηση, υψηλή ή θαμνώδης, είναι αραιά.

Το μεσογειακό δάσος αποτελούμενο κύρια από πυρόφιλα είδη στα οποία η πυρκαγιά είναι απαραίτητη σε κάποιο στάδιο του οικοσυστήματος, κύρια στο στάδιο της αναγέννησής του. Η σταδιακή όμως επέκταση των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων μέσα σε αυτό, όπως με την ανέγερση της πρώτης ή της δεύτερης κατοικίας, νόμιμης ή αυθαίρετης, τη γειτνίαση των αγρών ή την καλλιέργεια μέσα σε φυσικά ή τεχνητά ή ξεχερσωμένα ανοίγματά του, δημιούργησαν προϋποθέσεις για την επαφή μας με την πιο δυναμική φάση του, την αναγέννησή του διαμέσου της πυρκαγιάς.

Ο Δ. Βορίσης
Ο Δ. Βορίσης
Στη χώρα μας συμβαίνει το παράδοξο, πρώτα μια περιοχή να χτίζεται και μετά να γίνεται το σχέδιο πόλης. Επίσης η εγκατάλειψη της υπαίθρου, ως συνέπεια της πολιτικής που σταθερά ακολουθήθηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οδήγησε στη δραματική αύξηση της καυσίμου ύλης και στην ενοποίηση δάσους και κατοικιών. Δεν γίνεται πλέον κλάδευση για διατροφή οικόσιτων ζώων, καθώς και συλλογή ξύλων και κλαδιών για μαγείρεμα, θέρμανση κ.λπ. Αγροί, που περιέβαλλαν τα χωριά, ιδίως σε ορεινές ή ημιορεινές περιοχές έχουν εγκαταλειφθεί και δασωθεί. Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι τα τελευταία χρόνια τα χωριά εισέβαλαν στο δάσος και το δάσος στα χωριά2, 4-7. Πολιτικές διαχωρισμού της κατοικίας και άλλων δραστηριοτήτων από το δάσος καθώς και η πυροπροστασία των οικισμών και μέσω του καθορισμού των χρήσεων γης είναι απαραίτητες. Διάσπαρτες κατοικίες ή άλλα κτίσματα ή αγροί μέσα σε δάσος ή δασική έκταση είναι πολύ δύσκολο ή αδύνατο να προστατευτούν σε ενδεχόμενη πυρκαγιά.

Οι πυρκαγιές πηγή καταστροφής των δασών μας

Σύμφωνα με ερευνητές, το μεσογειακό δάσος θα πρέπει να καίγεται κατά χρονικά διαστήματα από 70 έως 120 έτη8. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η εκεί υπεύθυνη Δασική Υπηρεσία (USDA) καίει προγραμματισμένα τα δάση μέσα στα πιο πάνω αναφερόμενα χρονικά περιθώρια9. Στη χώρα μας όμως υπάρχει μια μείξη των χρήσεων γης, για τους λόγους που προαναφέραμε, η οποία σχεδόν αποκλείει την πρακτική αυτή διότι θα προξενήσει μεγάλες απώλειες. Επίσης, η επανάληψη του φαινομένου της δασικής πυρκαγιάς σε περίτροπο χρόνο μικρότερο των προαναφερομένων αρίστων ορίων προξενεί σημαντική υποβάθμιση και τέλος καταστροφή του δάσους τόση όση και η μη ύπαρξη δασικής πυρκαγιάς. Οσο η συχνότητα των δασικών πυρκαγιών αφίσταται των παραπάνω χρονικών ορίων, τόσο πιο καταστροφική για το οικοσύστημα είναι μια πυρκαγιά1.

Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μια μόνιμη πηγή καταστροφής τόσο των δασών της χώρας μας όσο και γεωργικών καλλιεργειών, κατοικημένων περιοχών, βιομηχανικών εγκαταστάσεων κ.τ.λ. Τα θύματα και οι τραυματίες από τις δασικές πυρκαγιές είναι πολλά. Τα τελευταία χρόνια έχουμε, σχεδόν κάθε καλοκαίρι, νεκρούς και τραυματίες από άτομα που είχαν ριχτεί στη μάχη κατά της φωτιάς ή από εκείνα που τυχαία εγκλωβίστηκαν από αυτή10-11. Είναι λυπηρό ότι πολίτες, αν είχαν μια στοιχειώδη εκπαίδευση για το πώς θα πρέπει να συμπεριφερθούν σε περιπτώσεις μεγάλων δασικών ή αγροτικών πυρκαγιών, θα είχαν σώσει τη ζωή τους.

Η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών για τη χώρα μας έχει μεγάλη σημασία, γιατί είναι ένας από τους κυριότερους εχθρούς των δασών μας. Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν, μαζί με την υπερβόσκηση, το κύριο αίτιο των γυμνών βουνών της χώρας μας. Στην Ελλάδα, χώρα ορεινή με δάση κύρια περιορισμένα σε απότομες πλαγιές, μετά τις πυρκαγιές δημιουργείται συχνά απόπλυση του εδάφους από τις βροχές, οπότε η αναδημιουργία του δάσους γίνεται σχεδόν αδύνατη12.

Εάν δούμε τις στατιστικές αναλύσεις10, 12, κοινό συμπέρασμα είναι ότι εφόσον ο αριθμός των πυρκαγιών παραμένει περίπου σταθερός από χρόνο σε χρόνο, είναι καθαρά στατιστικό θέμα πότε οι συνθήκες θα ευνοήσουν το ξέσπασμα και τη ραγδαία εξέλιξη μιας ή περισσότερων καταστροφικών δασικών πυρκαγιών. Η αποτελεσματική πυρόσβεση δημιουργεί αύξηση της καύσιμης δασικής ύλης σε μια περιοχή. Μια «καλή χρονιά» δημιουργεί τις συνθήκες για ένα «χειρότερο μέλλον», είναι ένα κοινό γνωμικό των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών όλου του κόσμου1-2. Ο συνδυασμός της μεγάλης αύξησης της καύσιμης δασικής ύλης, με μετεωρολογικούς και άλλους παράγοντες, έχει δώσει τα τελευταία χρόνια, σε όλο τον κόσμο και στη χώρα μας, τις λεγόμενες μεγαπυρκαγιές (megafires), πυρκαγιές που η αντιμετώπισή τους είναι σχεδόν αδύνατη. Πολιτικές ελάττωσης της καύσιμης ύλης θα πρέπει να ενισχύονται. Δυστυχώς η ελεγχόμενη βόσκηση και ιδίως η ρητίνευση μειώνονται συνεχώς.

Ο τρόπος αντιμετώπισης του φαινομένου

Η ύπαρξη ενός αποτελεσματικού ενιαίου μηχανισμού για την κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών είναι επίσης μια προϋπόθεση για την αντιμετώπισή τους.

Η οικολογική διαδοχή μετά από μία πυρκαγιά αν αφεθεί ελεύθερη να λειτουργήσει θα μας οδηγήσει, αργά ή γρήγορα, και πάλι σε ένα δάσος.

Τι λοιπόν θα πρέπει να γίνει για την καλύτερη αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού:

  • Να εξαλείψουμε τις συνθήκες εκμετάλλευσης των δασικών πυρκαγιών για την αλλαγή της χρήσης της γης (οικοπεδοποίηση, εκχέρσωση κ.λπ.).
  • Υποστήριξη των τοπικών κοινοτήτων για τον αποτελεσματικό διαχωρισμό των χρήσεων γης.
  • Υποστήριξη και ενίσχυση των πολιτικών για τη μείωση της καύσιμης δασικής ύλης.
  • Ενίσχυση της πρόληψης μέσω της εκπαίδευσης και των ελεγχόμενων δασοτεχνικών επεμβάσεων.
  • Ενιαία δομή στο Πυροσβεστικό Σώμα με κατάργηση των θεσμών του εποχικού - πενταετών.
  • Κατάργηση της ιδιωτικοποίησης της δασοπυρόσβεσης.
  • Εκπαίδευση του πληθυσμού, από την προσχολική ηλικία, για το πώς θα πρέπει να δράσει και να συμπεριφερθεί σωστά σε μια δασική ή αγροτική πυρκαγιά, ώστε να περιορίσουμε τις ανθρώπινες απώλειες12.

Βιβλιογραφία:

1. Π. Κωνσταντινίδης. «Μαθαίνοντας να ζούμε με τις δασικές πυρκαγιές». Εκδόσεις «Χριστοδουλίδη», 2003. Σελ. 37 - 48.

2. Π. Κωνσταντινίδης. «Φωτιές, η καταστροφή και η αναγέννηση των Ελληνικών δασών». «Γαιόραμα», τ. 41 Ιαν. - Φεβ. 2001. Σελ. 144 - 181.

3. Νόμος 998/1979 (ΦΕΚ 289 Α') «Περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας» όπως τροποποιήθηκε με το Νόμο 3208/2003 (ΦΕΚ 303 Α') «Περί προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων, κατάρτιση δασολογίου, ρύθμιση εμπραγμάτων δικαιωμάτων επί δασών και δασικών εν γένει εκτάσεων και άλλες διατάξεις», άρθρο 3.

4. C. Picard, B. Muscat, f. Giroud, J.C. Drouet. Considering about the firefighting at the Wildland/urban interface. The example of the city of Marseille. International Workshop «Forest Fired in the Wildland - Urban Interface and Rural Areas in Europe». Athens 2003. p. 37 - 44.

5. I. Mysterud. Anthropogenic burning and impact. Forest Fire and Environmental Management. University of Oslo 2003. p. 49 - 79.

6. D.X. Viegas, B. Allgower, N. Koutsias, G. Eftichidis. Fire spread and wildland urban interface problem. International Workshop «Forest Fired in the Wildland - Urban Interface and Rural Areas in Europe. Athens 2003. p. 93 - 103.

7. Π. Κωνσταντινίδης. «Μαθαίνοντας να ζούμε με τις δασικές πυρκαγιές». Εκδόσεις «Χριστοδουλίδη», 2003. Σελ.25 - 28.

8. P. Lex, J.G. Goldamer. Fire situation in Germany. International Forest Fire News. United Nations, Economic Commission for Europe & Food and Agriculture Organization of the United Nations. No 24 April 2001. p. 22 - 30.

9. International Association of Fire Chiefs and Western Fire Chiefs Association. Wildland/Urban Interface Committee. Development strategies in the wildland/urban interface. 1996. p 63 - 68.

10. http://www.fireservice.gr/casualties1.htm

11. Π. Κωνσταντινίδης. «Μαθαίνοντας να ζούμε με τις δασικές πυρκαγιές». Εκδόσεις «Χριστοδουλίδη», 2003. Σελ. 3.

12. Δ. Βορίσης. «Πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών». Εκδοση Αρχηγείου Πυροσβεστικού Σώματος. Π.Ε. 10, 1990.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ