Σάββατο 3 Φλεβάρη 2018 - Κυριακή 4 Φλεβάρη 2018
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 23
ΕΥΡΩΑΤΛΑΝΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Αναβαθμίζονται οι επιδιώξεις της τουρκικής αστικής τάξης για διείσδυση στην περιοχή

Ενδεικτική είναι η ανάλυση της γερμανικής δεξαμενής σκέψης «Ιδρυμα Επιστήμη και Πολιτική», το Δεκέμβρη του 2016

Από την πρόσφατη συνάντηση του Τούρκου Προέδρου, Ρ. Τ. Ερντογάν, με τον Πρόεδρο της Σερβίας, Αλ. Βούτσιτς

AP

Από την πρόσφατη συνάντηση του Τούρκου Προέδρου, Ρ. Τ. Ερντογάν, με τον Πρόεδρο της Σερβίας, Αλ. Βούτσιτς
«Τις δύο τελευταίες δεκαετίες η Τουρκία ανακαλύπτει ξανά τα Βαλκάνια». Με αυτήν τη φράση περιγράφει τις επιδιώξεις της τουρκικής αστικής τάξης για πολυεπίπεδη διείσδυση στα Βαλκάνια το «Ιδρυμα Επιστήμη και Πολιτική» (SWP), ένα από τα σημαντικότερα της Γερμανίας. Μέρος των σύνθετων μονοπωλιακών σχεδιασμών στην περιοχή είναι και οι πρόσφατες συζητήσεις στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ του Τούρκου Προέδρου, Ρ. Τ. Ερντογάν, του Προέδρου της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, και του Προέδρου των Βόσνιων μουσουλμάνων, Μπακίρ Ιζετμπέγκοβιτς, αναφορικά με τις «πολιτικές σχέσεις», τις «επενδύσεις και τα κοινά (επιχειρηματικά) σχέδια μεταξύ Τουρκίας και Σερβίας και μεταξύ Τουρκίας και Βοσνίας - Ερζεγοβίνης», που αφορούν κυρίως οδικά δίκτυα και υποδομές.

Ο ανταγωνισμός για την πολιτική και οικονομική επιρροή στα Δυτικά Βαλκάνια - ως πέρασμα μεταξύ Δύσης και Ανατολής - έχει ενταθεί τις τελευταίες δεκαετίες, με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ να επιδιώκουν την ένταξή τους, θέλοντας να μπει φρένο στην επιρροή άλλων ισχυρών δυνάμεων, κυρίως της Ρωσίας. Χαρακτηριστικές ήταν οι προειδοποιήσεις πριν από λίγους μήνες του Αυστριακού καγκελάριου, Σεμπάστιαν Κουρτς (τότε ήταν ΥΠΕΞ) για την αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας, της Ρωσίας, ακόμη και της Σαουδικής Αραβίας, στα Βαλκάνια: «Πρέπει να συνεχίσουμε να διαδραματίζουμε ενεργό ρόλο σε αυτήν την κρίσιμη περιοχή, προσφέροντας μια αξιόπιστη ευρωπαϊκή προοπτική». Θυμίζουμε πως η Γερμανία με την ανανεωμένη Ατζέντα «Διαδικασία του Βερολίνου Plus» έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους για την ενταξιακή πορεία των Δυτικών Βαλκανίων.

Η Τουρκία μπαίνει στο «παιχνίδι»

Από τις αρχές του 2000, η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής της τουρκικής αστικής τάξης και ιδιαίτερα η Βοσνία - Ερζεγοβίνη, το Κοσσυφοπέδιο και η ΠΓΔΜ. Η διείσδυση της Τουρκίας στην περιοχή επιχειρείται μέσω του στρατού, πολιτιστικών - εκπαιδευτικών προγραμμάτων, των ΜΜΕ, επενδύσεων και εμπορικών συμφωνιών, ενώ αξιοποιείται έντονα και το μουσουλμανικό στοιχείο ορισμένων χωρών.

Εκτοτε, η «ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας», «η βελτίωση των οικονομικών δεσμών» και «οι δυνατότητες αύξησης των τουρκικών επενδύσεων στην περιοχή» έχουν γίνει κοινές φράσεις των Τούρκων πολιτικών που επισκέπτονται τα Βαλκάνια. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η ανάλυση του γερμανικού SWP, «οι μεγάλες υποσχέσεις βελτιώσεων στον τομέα της οικονομίας δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί».

Το 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογράμμισε την έντονη δραστηριότητα της Τουρκίας, αναφέροντας: «Η Τουρκία έχει αναλάβει μια σειρά πρωτοβουλιών στα Δυτικά Βαλκάνια, για την προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή. Η Τουρκία υποστηρίζει την ένταξη των χωρών τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ».

Η ανάλυση του SWP υπογραμμίζει πως η οικονομική διείσδυση της Τουρκίας στα Βαλκάνια, αν και αυξανόμενη, είναι περιορισμένη σε σχέση με την ΕΕ και δεν αποτελεί «άμεση απειλή» για τα συμφέροντά της, ενώ αναφέρεται τόσο στα «ανταγωνιστικά» όσο και στα «αλληλοσυμπληρούμενα συμφέροντα» των δύο πλευρών. Χαρακτηριστικό είναι και το συμπέρασμα της ανάλυσης: «Τέλος, οι χώρες της περιοχής θα πρέπει να διαμορφώσουν τις δικές τους προτεραιότητες εξωτερικής πολιτικής και τις σχέσεις τους - τόσο με την Τουρκία όσο και με την ΕΕ - οι οποίες θα βασιστούν σε ρεαλιστικά συμφέροντα καθώς και στην ανάπτυξη οικονομικών και πολιτικών σχέσεων».

Οι επενδύσεις στα Δυτικά Βαλκάνια

Μέχρι το 2004, η ετήσια εκροή Αμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) της Τουρκίας προς τα Βαλκάνια αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Με την επιτάχυνση της απελευθέρωσης των αγορών στα Δυτικά Βαλκάνια και μέσω διμερών συμφωνιών με την Τουρκία, άνοιξαν «κανάλια» και η εκροή ξένων άμεσων επενδύσεων της Τουρκίας έχει διαφοροποιηθεί. Ενδεικτικά, το 2007, η Αλβανία έλαβε το 42,2% των συνολικών εξωτερικών άμεσων ξένων επενδύσεων από την Τουρκία και εξαιτίας της μερικής ιδιωτικοποίησης της δημόσιας αλβανικής τηλεπικοινωνιακής εταιρείας «ALBtelecom», που αποκτήθηκε από τουρκική κοινοπραξία.

Το 2015, οι τουρκικές ΑΞΕ στα Δυτικά Βαλκάνια ανέρχονται σε: 16,5 εκατ. ευρώ στην Αλβανία, 32,1 εκατ. ευρώ στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, 10,1 εκατ. ευρώ στο Μαυροβούνιο, 10,1 εκατ. ευρώ στην ΠΓΔΜ, 14,6 εκατ. ευρώ στη Σερβία, ενώ στο Κοσσυφοπέδιο, η Τουρκία ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος επενδυτής με 54,1 εκατ. ευρώ.

«Ωστόσο, οι ύψους 4,8 δισ. ευρώ επενδύσεις το 2015 - αν και αυξημένες - είναι ασήμαντες σε σύγκριση με τις επενδύσεις από άλλες χώρες και δεν αντιπροσωπεύουν ούτε το 3% όλων των τουρκικών ΑΞΕ», υπογραμμίζει το SWP.

Στους τομείς του εξωτερικού εμπορίου (περίπου το 60% με την ΕΕ), των επενδύσεων κεφαλαίου και των τραπεζικών εργασιών, τα Δυτικά Βαλκάνια εξαρτώνται κυρίως από τη Γερμανία, την Ιταλία, την Αυστρία, την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ουγγαρία. Οι τράπεζες στα Δυτικά Βαλκάνια ελέγχονται κυρίως από την Ιταλία, την Αυστρία, την Ελλάδα και τη Γαλλία. «Αν και η Τουρκία διαδραμάτισε σημαντικό πολιτικό ρόλο στην περιοχή, οι οικονομικές της επιδόσεις δεν υπερέβησαν χώρες της ΕΕ, όπως η Ιταλία και η Γερμανία», αναφέρεται στην ανάλυση του SWP.

Οι στρατιωτικές συνεργασίες

Πιο αξιοσημείωτος είναι ο τουρκικός στρατιωτικός ρόλος στα Δυτικά Βαλκάνια, με στόχο την προετοιμασία και προσέγγιση των χωρών αυτών με το ΝΑΤΟ και τις δομές της ΕΕ. Λέει χαρακτηριστικά το SWP:

«Στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, στην ΠΓΔΜ και το Κοσσυφοπέδιο, όπου τα εθνικά θέματα ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητα, η Τουρκία συνεργάστηκε στενά με τις ΗΠΑ. Προκειμένου να παραμείνει ένας σημαντικός παράγοντας στην περιοχή, καθοδηγούνταν από τις ΗΠΑ στις περισσότερες αποφάσεις της και στο σχεδιασμό της περιφερειακής διπλωματίας. Η Τουρκία ήταν πάντα αναγκασμένη να ενσωματώνει τις δραστηριότητές της στις πολιτικές της ΕΕ και των ΗΠΑ, προκειμένου να παραμείνει παίκτης στην περιοχή».

Ενδεικτικά, έχουν υπογραφτεί αρκετές διμερείς συμφωνίες μεταξύ Τουρκίας και Βοσνίας για συνεργασία στη στρατιωτική εκπαίδευση, στην υποδομή της αμυντικής βιομηχανίας, στη στρατιωτική τεχνολογία κ.α., ώστε να έρθει ο βοσνιακός στρατός κοντά στο ΝΑΤΟ. Επίσης, το 2006, σύναψαν συμφωνία που επιτρέπει στη Βοσνία να χρησιμοποιήσει μια βάση κατάρτισης του ΝΑΤΟ για την «καταπολέμηση της τρομοκρατίας».

Από την ίδρυση της ΠΓΔΜ η Τουρκία έγινε σημαντικός στρατιωτικός σύμμαχός της, παρέχοντας στρατιωτικό εξοπλισμό εκατομμυρίων δολαρίων και υποστηρίζοντας τις προσπάθειες για ένταξή της στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Ακόμη, το 2010 οι υπουργοί Αμυνας των δύο χωρών υπέγραψαν συμφωνία για στρατιωτικο-οικονομική συνεργασία. «Σύμφωνα με πληροφορίες, περισσότεροι στρατηγοί του Μακεδονικού Στρατού μιλούν Τουρκικά παρά Αγγλικά», αναφέρει το SWP.

Αλλά και με το Κοσσυφοπέδιο η Τουρκία έχει στρατιωτικούς δεσμούς, αρχικά διευκολύνοντας τις ΝΑΤΟικές επιθέσεις και στη συνέχεια επιδιώκοντας ενεργό ρόλο στο μεταπολεμικό τοπίο μέσω της «ειρηνευτικής αποστολής» καθώς και της ανοικοδόμησης και ανάπτυξης της χώρας. Ετσι, ενδεικτικά, οι δύο χώρες έχουν υπογράψει Σύμφωνο Συνεργασίας στην Αμυνα (2009). Η Τουρκία συμμετείχε στην αποστολή της ΕΕ για την επιβολή του κράτους δικαίου (2011).

Οι «στοχεύσεις» του κεφαλαίου

Σύμφωνα με την ανάλυση του SWP, ιδιαίτερο είναι το ενδιαφέρον της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής για την ΠΓΔΜ, τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο. Το 2010, ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Αχμέτ Νταβούτογλου, δήλωνε: «Η Τουρκία δίνει μεγάλη προσοχή στην πολιτική σταθερότητα και ευημερία της Μακεδονίας, επειδή είναι η καρδιά των Βαλκανίων. Γι' αυτό είμαστε μία από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισε τη Μακεδονία με το συνταγματικό της όνομα. Πιστεύω ότι πρέπει να ανοίξει η πορεία της Μακεδονίας προς την ΕΕ και θα συνεχιστεί η τουρκική υποστήριξη για ένταξή της στο ΝΑΤΟ».

Αναφορικά με τις οικονομικές και εμπορικές τους σχέσεις, το 2008, η τουρκική εταιρεία TAV υπέγραψε 20ετές συμβόλαιο για τη λειτουργία των δύο αεροδρομίων στα Σκόπια και την Οχρίδα και για την κατασκευή ενός τρίτου. Οι άμεσες FDI της Τουρκίας διοχετεύονται κυρίως στον κατασκευαστικό και τραπεζικό τομέα καθώς και στα αεροδρόμια, ενώ η οικονομική βοήθεια της Τουρκίας εστιάζει στην ανακατασκευή σχολείων και σε αγροτικά αναπτυξιακά έργα.

Το διάστημα 2010 - 2014 έγιναν τουρκικές επενδύσεις 74,1 εκατ. ευρώ, «όμως αυτές αντιπροσωπεύουν μόνο το 5,5% των άμεσων ξένων επενδύσεων στη χώρα», σημειώνει το SWP. Το 2014, οι μεγαλύτερες ετήσιες εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων στην ΠΓΔΜ προέρχονταν από την Ελβετία, τον Αγιο Βικέντιο και Γρεναδίνες, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ουγγαρία, τη Γερμανία και την Τουρκία. Οι βασικές χώρες εξαγωγών της ΠΓΔΜ το 2014 ήταν η Γερμανία (με 41,4% των συνολικών εξαγωγών της ΠΓΔΜ), η Βουλγαρία, η Ιταλία, η Σερβία, η Ελλάδα, το Βέλγιο, η Κροατία κ.ά.

Στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη η Τουρκία στοχεύει βασικά στις μουσουλμανικές περιοχές μέσω θρησκευτικής και πολιτιστικής διείσδυσης. «Σε αντίθεση με την αποτελεσματικότητα της Τουρκίας στην εφαρμογή του πολιτιστικού μετασχηματισμού, αυτό δεν συμβαίνει στην περίπτωση των οικονομικών. Η Τουρκία δεν ήταν από τις κορυφαίες επενδυτικές χώρες», επισημαίνει το SWP. Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, την περίοδο 1994 - 2015 οι μεγαλύτερες επενδύσεις προέρχονται από την Αυστρία (1,3 δισ. ευρώ), τη Σερβία, την Κροατία, τη Ρωσία κ.ά. Η Τουρκία βρίσκεται στη 10η θέση.

Τέλος, οι προσπάθειες για πολιτική και οικονομική προσέγγιση μεταξύ της Τουρκίας και της Σερβίας έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια, με τον Σέρβο Πρόεδρο, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, να δηλώνει ότι «η Σερβία θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στους Τούρκους επενδυτές».

Ενδεικτικά, το 2014, η τουρκική κλωστοϋφαντουργική εταιρεία «Jeanci» υπέγραψε συμφωνία με τη σερβική κυβέρνηση για τη δημιουργία ενός νέου εργοστασίου με 600 εργαζόμενους. Η τουρκική εταιρεία κατασκευής ανταλλακτικών αυτοκινήτων «Τeklas» άνοιξε ένα εργοστάσιο στη Σερβία ως μέρος ενός επενδυτικού σχεδίου 11,35 εκατ. ευρώ στη χώρα. Η κρατική τράπεζα της Τουρκίας «Halkbank» εξαγόρασε το 76% της τράπεζας «Cacanska» της Σερβίας (2015) και η «Halkbank» άνοιξε το πρώτο της υποκατάστημα στο Βελιγράδι (2016). Τα στοιχεία αυτά, σε συνδυασμό αφενός με την ένταση στις σχέσεις της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, αφετέρου με την ενίσχυση των σχέσεων Τουρκίας και Ρωσίας, προμηνύουν όξυνση των ανταγωνισμών το επόμενο διάστημα, όσο προχωράνε τα σχέδια «ευρωατλαντικής ολοκλήρωσης» των Δυτικών Βαλκανίων.


Ε. Μ.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ