Η ανεξάντλητη λατρεία του τηνιοπαθούς εκδότη Στρατή Φιλιππότη αποκαλύπτει εξειδικευμένα «διαμαντούκια», για τη λατρευτή του γενέτειρα.

Ο Αγγελος Τανάγρας (1877-1964) συγγραφέας του περασμένου αιώνα εκδίδει τον 20ό στην Αθήνα το μυθιστόρημα «Η Μεγαλόχαρη». Δεν μπορούσε, φυσικά, να μην αναφερθεί και στην Ευαγγελίστρια της Τήνου. Το σχετικό απόσπασμα, όλο χυμούς, ρομαντισμό και με περιγραφικό - ψυχογραφικό ταλέντο, μεταφέρει στο κοινό το 32ο εκδοτικό του πόνημα για την Τήνο, ο Στρατής Φιλιππότης: «πιστεύω να έχω εκδώσει πενήντα βιβλία, έως ότου αναχωρήσω για την οδό Αναπαύσεως». Απολαμβάνοντας, τους χρυσούς καρπούς των κόπων τους παραδίδουμε στους αναγνώστες μας μετά τη «Μεγαλόχαρη» τις: «Ανασκαφές της Τήνου το 1905» του αρχαιολόγου Πολ Γκρεντόρ, μέλους της Γαλλικής Σχολής Αθηνών. Το κοπιαστικό έργο των ανασκαφέων αποκάλυψε το Ναό του Ποσειδώνα (και της Αμφιτρίτης) στα Κιόνια, βωμό, εξέδρα, αγάλματα, αγγεία, επιγραφές, νομίσματα.

Εσφυζε από ζωή στην αρχαιότητα η Τήνος. Επισημαίνουμε δυο σημεία, που «δένουνε» τους αιώνες: α) Από επιγραφές φαίνεται ξεκάθαρα πως ο εγγονός έπαιρνε το όνομα του παππού του. Συνήθεια που τηρούμε και σήμερα. β) Η τοποθεσία των ανασκαφών ονομάζεται Κιόνια = Κίονες, κολόνες. Εκεί βρέθηκε ο ναός του Ποσειδώνα και ένα μεγάλο περιστύλιο με πολλές κολόνες. Η επωνυμία φύλαξε το κυρίαρχο στοιχείο της περιοχής, κι αυτό συμβαίνει σε πολλά μέρη της Ελλάδας.

Ας σταθούμε και στο μεράκι των Τηνιακών, τη θαυμαστή τέχνη τους. «Οι περιστεριώνες της Τήνου» είναι από τα βασικά κοσμήματα του νησιού. Αρχιτεκτονικά επιτεύγματα, που ξεπερνούν το ένα το άλλο σ' ομορφιά κι εφευρετικότητα - εμπεριστατωμένη μελέτη από τις καθηγήτριες και συγγραφείς Δ. Βαλλιάνου και Δ. Βώκου.

«Η κατασκευή τους είναι αναπόσπαστα δεμένη με την εκτροφή περιστεριών, που ερχόταν να καλύψει ανάγκες επιβίωσης (τροφή, λίπασμα). Αυτή η δραστηριότητα απόλυτα ενσωματωμένη στο περιβάλλον της, ώστε να ακμάσει και να παραμείνει ζωντανή ακόμη και στις μέρες μας, έδωσε την αφορμή στην καλλιτεχνική έκφραση και στην εξέλιξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας».

Τι κινεί όμως το ζωντανό δημιουργό σε τόσο υψηλές εμπνεύσεις; Απαντήσεις δίνει στο «Φυσικό περιβάλλον και η Ιστορία της Τήνου» ο Τηνιακός καθηγητής Γεωλόγος Γεώργιος Κ. Στουρνάρας: «Οι κάτοικοι της Τήνου χαρακτηρίστηκαν από μια κοινή μοίρα από την αρχαία εποχή... Κάθε κυκλαδίτικο νησί διαμόρφωσε το δικό του χαρακτήρα αναλόγως με το φυσικό του περιβάλλον, τις δυνατές χρήσεις γης και τους διατιθέμενους φυσικούς πόρους. Στους... σμυριγδορύχους της Νάξου... τους κανατάδες της Σίφνου, η Τήνος παρουσιάζει τη μαρμαρική τέχνη (γλυπτική και μαρμαροτεχνία) και την τέχνη του λιθοξόου...». (Εκδόσεις ΕΡΙΝΝΗ, Στρατής Γ. Φιλιππότης).