Κυριακή 16 Σεπτέμβρη 2012
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 4
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
«Χαράζω τις φλέβες μου και κοκκινίζουν τα όνειρα»...

Το «Αξιον Εστί» παρουσιάζεται, στο Ηρώδειο, στις 24 Σεπτεμβρίου

Νυν το περίβλημα της Γης και η Εξουσία Αιέν η βρώση της Ψυχής και η Πεμπτουσία.../Νυν των λαών το αμάλγαμα και ο μαύρος Αριθμός /Αιέν της Δίκης το άγαλμα και ο Μέγας Οφθαλμός/...Νυν Νυν το μηδέν και /ΑΙΕΝ Ο ΚΟΣΜΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ, Ο ΜΕΓΑΣ !

«Να γιατί γράφω» - έχει πει ο Οδυσσέας Ελύτης. «Γιατί η ποίηση αρχίζει από εκεί που την τελευταία λέξη δεν την έχει ο θάνατος. Είναι η λήξη μιας ζωής και η έναρξη μιας άλλης, που είναι η ίδια με την πρώτη αλλά που πάει πολύ βαθιά, ως το ακρότατο σημείο που μπόρεσε ν' ανιχνεύσει η ψυχή, στα σύνορα των αντιθέτων, εκεί που ο Ηλιος κι ο Αδης αγγίζονται».

Ο Οδυσσέας Ελύτης, ένας από τους ηλιάτορες της ελληνικής ποίησης, υπήρξε και φωτοδότης του ελληνικού τραγουδιού, όπως και άλλοι μεγάλοι ποιητές μας που το έργο τους ενέπνευσε μουσικούς δημιουργούς. Η πολύμορφη ποίησή του, η μεγάλη ποιητική δημιουργία του, από την οποία αναβλύζει μουσική, μελωδικότητα, αρμονία, γνώρισε πάμπολλες μελοποιήσεις στη διάρκεια πολλών δεκαετιών. Αλλες λυρικές και άλλες εμβληματικές, πολλές από τις οποίες δεν έπαψαν να βρίσκονται στα χείλη και στην καρδιά του λαού μας.

Νυν και αεί και Αξιον Εστί

«Σε χώρα μακρινή και αρυτίδωτη τώρα πορεύομαι / Τώρα το χέρι του Θανάτου / αυτό χαρίζει τη Ζωή / και ο ύπνος δεν υπάρχει. / Χτυπά η καμπάνα του μεσημεριού / κι αργά στις πέτρες τις πυρρές χαράζονται τα γράμματα: / ΝΥΝ και ΑΕΙ και ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ».

Το μνημειώδες έργο «Αξιον Εστί» του Μίκη Θεοδωράκη, βασισμένο σε ποίηση του βραβευμένου με «Νόμπελ», Οδυσσέα Ελύτη, θα παρουσιαστεί κάτω από τον Παρθενώνα, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, στις 24 Σεπτεμβρίου, στις 20.30 το βράδυ, συνοδευόμενο από τις συνθέσεις Stabat Mater για υψίφωνο μεσόφωνο ορχήστρα και χορωδία και Song of Ascent-Ωδή των Αναβαθμών, Συμφωνία για χορωδία και ορχήστρα του Μητροπολίτη Ιλαρίωνα Αλφέγιεφ.


Το «Αξιον Εστί» αποτελεί ένα μνημείο της ελληνικής τέχνης, τόσο της ποιητικής, όσο και της μουσικής. Το έργο μελοποιήθηκε υποδειγματικά από τον Μίκη Θεοδωράκη, φέρνοντάς το πιο κοντά στον ελληνικό λαό, κάνοντας πιο προσιτά τα μηνύματα του σημαντικού αυτού έργου.

«Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και μυρσίνη συ δοξαστική μη παρακαλώ σας μη λησμονάτε τη χώρα μου! ...Τα πικρά μου χέρια με τον κεραυνό τα γυρίζω πίσω απ' τον καιρό τους παλιούς μου φίλους καλώ με φοβέρες και μ' αίματα»!

Ηταν ο ίδιος ο ποιητής που πρότεινε στον συνθέτη να μελοποιήσει το «Αξιον Εστί», καθώς ήταν το πρώτο ποιητικό έργο που έγραψε ο Ελύτης με την ενσυνείδητη πρόθεση να το συνδέσει με μουσική. «Καρπός» της συνάντησης των δύο δημιουργών - ένα μνημειώδες έργο, που σφράγισε την ελληνική μουσική και αγκαλιάστηκε από το λαό μας. Το συγκλονιστικό ποιητικό έργο, που εκδόθηκε σε βιβλίο το 1960, ο Μίκης Θεοδωράκης το παρέλαβε λίγο αργότερα, μ' ένα δέμα που του έστειλε ο ποιητής στο Παρίσι. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα αναφέρει σε επιστολές του ο ποιητής προς τον συνθέτη. «Είμαι αγράμματος στη μουσική, το ξέρεις, και περιμένω να με φωτίσεις», έγραφε στην πρώτη του επιστολή ο Οδυσσέας Ελύτης, για να προσθέσει: «Εχω εμπιστοσύνη σε σένα». Μαζί με την επιστολή τού έστελνε και το ποίημα «Ανάμεσα Σύρο και Τζιά», σαν «χαιρετισμό της πατρίδας». Το τραγούδι θα δισκογραφηθεί το 1964, την ίδια χρονιά με το «Αξιον Εστί». «Η ώρα του "Αξιον Εστί" εσήμανε πια», έγραφε ο Οδυσσέας Ελύτης στη δεύτερη επιστολή του (16/12/60) προς τον Μίκη Θεοδωράκη. «Η αδυναμία μου για το "Αξιον Εστί" παραμένει μεγάλη. Ισως γιατί ξέρω ότι δεν πρόκειται πια να καταπιαστώ με σύνθεση που ν' αγκαλιάζει τόσο πλατιά αισθήματα της ολότητας... Σημείωσε ότι είναι το πρώτο ποιητικό έργο που έγραψα με την ενσυνείδητη πρόθεση να το συνδέσω με μουσική».

Το τετράφυλλο δάκρυ...

«Με το λύχνο του άστρου στους ουρανούς εβγήκα στο αγιάζι των λειμώνων στη μόνη ακτή του κόσμου πού να βρω την ψυχή μου το τετράφυλλο δάκρυ! Τα κορίτσια μου πένθος για τους αιώνες έχουν Τ' αγόρια μου τουφέκια κρατούν και δεν κατέχουν πού να βρω την ψυχή μου το τετράφυλλο δάκρυ»!

Ποιος, όμως, θα έδινε τα μέσα για την παρουσίαση ενός μεγάλου συμφωνικού ορατορίου, που έφερε την υπογραφή ενός πρώην Μακρονησιώτη; Αν και το έργο είχε προγραμματιστεί να παιχτεί στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, απαγορεύτηκε με ανακοίνωση της τότε κυβέρνησης της Ενωσης Κέντρου. Πρόσχημα η παρουσία του Γρηγόρη Μπιθικώτση, που θεωρήθηκε ανάρμοστη για την ιερότητα του χώρου. Τελικώς, το έργο θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά ολοκληρωμένο στο Θέατρο «Κοτοπούλη», την άνοιξη του '64. Η ανεπανάληπτη χημεία λόγου και μουσικής, που ονομάζεται «Αξιον Εστί», αποκαλύπτεται. Μέσα από τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση και του Θεόδωρου Δημήτριεφ και με αφηγητή τον συγκλονιστικό Μάνο Κατράκη. Το έργο ανοίγει τα φτερά του, για να αγκαλιάσει την Ελλάδα, τον κόσμο ολόκληρο. Εκατοντάδες οι συναυλίες που ακολούθησαν σε όλο τον κόσμο από ελληνικές και ξένες ορχήστρες. Ο δίσκος με τον τίτλο «Μίκη Θεοδωράκη Το Αξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη» θα γίνει ο πιο εμπορικός του συνθέτη.

«Το μελοποιημένο "Αξιον Εστί" είναι γόνος του Ποιητή και του Μουσικού που ήσαν έτοιμοι από καιρό, προτού καν γεννηθούν. Γι' αυτόν τον γόνιμο παραλογισμό φρόντισε η ιστορική συγκυρία. Ο "Επιτάφιος", το "Αρχιπέλαγος", η "Πολιτεία" και αργότερα το "Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού" ήσαν τέσσερις κύκλοι τραγουδιών, όπου, με ευλαβική θα 'λεγα προσοχή, επεδίωξα να μείνω πιστός στα γνωστά καλούπια, μελωδικά και ρυθμικά, του λαϊκού μας τραγουδιού. Ομως, παράλληλα, έχοντας μακροπρόθεσμο στόχο μου τη δημιουργία έντεχνου μουσικού έργου, ολότελα νεοελληνικού, γύμναζα τα μουσικά μου όπλα, επιχειρώντας εξόδους από τις αυστηρές φόρμες της λαϊκής μας μουσικής. Οι "Λιποτάκτες" και αργότερα τα "Επιφάνια", ήταν γυμνάσματα αυτού του είδους, ωσότου γνώρισα το "Αξιον Εστί" του Οδυσσέα Ελύτη. Ηταν για μένα μια μεγάλη εύνοια της Θεάς Τύχης να βρεθώ μπροστά σ' αυτό ακριβώς το ποιητικό έργο, που όλες θαρρείς οι διανοητικές, αισθητικές, συναισθηματικές και ιδεολογικές μου προσμονές και απαιτήσεις είχαν στραμμένες τις κεραίες τους προς την κατεύθυνσή του» (Μίκης Θεοδωράκης, "Περί Τέχνης", κεφ. «Αξιον Εστί», εκδ. «Παπαζήση» 1976).

«Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο Μέγας»...

Το ποιητικό έργο διατρέχει την ιστορία του ελληνικού έθνους. «Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο Μέγας»... από τη Γένεση μέχρι το προφητικό όραμα των βασάνων που μας επιβλήθηκαν. Η μελοποίησή του χωρίζεται σε τρία βασικά μέρη: «Η Γένεσις», «Τα Πάθη», «Δοξαστικόν», ενώ στην εσωτερική δομή του υπάρχουν επίσης τρία στοιχεία - η αφήγηση, ο ύμνος και η χορωδία. Στη συναυλία της 24ης Σεπτεμβρίου, ο Αφηγητής διαβάζει το πεζό κείμενο, ο Ψάλτης ψέλνει τους ύμνους, ο Λαϊκός τραγουδιστής ερμηνεύει τα τραγούδια, ενώ σημαντική είναι η συμβολή της χορωδίας. Στην ερμηνεία του έργου συμμετέχουν ως σολίστ ο Μάριος Φραγκούλης (Λαϊκός τραγουδιστής) και ο Δημήτρης Καβράκος (Ψάλτης), και ως αφηγητής ο Σταύρος Ζαλμάς.

Εκτός από τα δυο προμνημονευθέντα έργα του συνθέτη, θα παρουσιαστούν στη συναυλία δυο αποσπάσματα από άλλα δυο σημαντικά έργα του: μία άρια από τα Κατά Ματθαίον Πάθη και μία άρια από το Ορατόριο των Χριστουγέννων. Σολίστ στην ερμηνεία των έργων του Αλφέγιεφ θα είναι η υψίφωνος Σβετλάνα Καζιάν και η μεσόφωνος Μαρίτα Παπαρίζου. Στη συναυλία, στην οποία αρχιμουσικός θα είναι ο Λουκάς Καρυτινός, συμπράττουν: Η Συμφωνική Ορχήστρα Δήμου Αθηναίων, η Μικτή Δημοτική Χορωδία Αθηνών (διδασκαλία: Σταύρος Μπερής), η Μικτή Χορωδία της ΔΕΗ (διδασκαλία: Κωστής Κωνσταντάρας), η Χορωδία «Αmbitus» του Λεοντείου Λυκείου (διδασκαλία: Κατερίνα Βασιλικού) και Σολίστ παραδοσιακών οργάνων.

«Ανοίγω το στόμα μου κι αναγαλλιάζει το πέλαγος και παίρνει τα λόγια μου στις σκοτεινές του τις σπηλιές και στις φώκιες τις μικρές τα ψιθυρίζει τις νύχτες που κλαιν των ανθρώπων τα βάσανα. Χαράζω τις φλέβες μου και κοκκινίζουν τα όνειρα και τσέρκουλα γίνονται στις γειτονιές των παιδιών και σεντόνια στις κοπέλες που αγρυπνούνε κρυφά για ν' ακούν των ερώτων τα θαύματα».


Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ