Το έργο «Περιμένοντας τον Μπέκετ» του Μιχάλη Φακίνου παρουσιάζεται στο θέατρο «Στοά», σε σκηνοθεσία Θανάση Παπαγεωργίου, σκηνικά-κοστούμια Αφροδίτης Κουτσουδάκη και μουσική Δημήτρη Μαράμη. Παίζουν: Λήδα Πρωτοψάλτη, Θανάσης Παπαγεωργίου, Παύλος Ορκόπουλος, Βέρα Χατζηιακώβου, Νίκη Χαντζίδου, Ευδοκία Σουβατζή, Δημήτρης Θεοδώρου, Ελένη Κουλουριώτη, κ.ά. Δύο ηθοποιοί στο τέλος της καριέρας τους, περιμένοντας πάντα κάτι «άλλο» στη δουλιά τους, ξαναζούν με τη φαντασία τους παλιές δημιουργίες τους, ετοιμάζοντας νέες, ενώ απειλούνται συνεχώς από ρόλους και έργα που δεν ανέβασαν και συγγραφείς που δεν παρουσίασαν.

«Αυτό το έργο - λέει ο Θανάσης Παπαγεωργίου - είναι πολύ ενδιαφέρον και αφορά το εσωτερικό κομμάτι του ηθοποιού, όχι μόνο στη λειτουργία του μέσα σ' έναν ρόλο και μέσα στο θέατρο, αλλά πόσο έχει χάσει πλέον τα όριά του σε ό,τι αφορά το πραγματικό και το φανταστικό επίπεδο. Είναι δύο παλαίμαχοι θεατρίνοι. Ετοιμάζουν ρόλους, ζουν, ας πούμε, σαν σε ένα εργαστήρι παραγωγής ρόλων. Οι ίδιοι είναι οι παραγωγοί. Ο εγκέφαλός τους είναι αυτός που κατασκευάζει και δημιουργεί και που φυσικά έχουν χάσει τη σχέση με την πραγματικότητα. Δεν ξέρουν από αυτά που έχουν ζήσει στο παρελθόν τι είναι πραγματικότητα, τι είναι της φαντασίας τους, τι είναι της σκηνής δηλαδή. Και έχει ενδιαφέρον σε ό,τι αφορά τη μορφή. Δεν έχει καμιά σχέση με το γνωστό ελληνικό έργο που ξέρουμε. Είναι θέατρο παράλογο, ας πούμε, θέατρο συμβόλων. Ενα θέατρο όπου η φαντασία και η πραγματικότητα μπερδεύονται τόσο πολύ που δεν ξέρεις ποια στιγμή είναι το ένα και ποια το άλλο, αλλά ταυτόχρονα είναι ένα μαγικό παιχνίδι».

- Είναι επικίνδυνο;

- Πάρα πολύ επικίνδυνο. Πιστεύω ότι αν ο θεατής μπει στο παιχνίδι περνάει ένα πολύ ωραίο δίωρο. Αν δεν μπει όμως δεν του πάει καθόλου. Είναι πολύ δύσκολο έργο, απαιτητικό σε ποιότητα και συγκέντρωση του θεατή. Για τους ηθοποιούς επίσης είναι πολύ δύσκολο γιατί είμαστε υποχρεωμένοι να παίζουμε δύο και τρία πράγματα ταυτόχρονα. Να κατασκευάζουμε διαρκώς ρόλους και να τους ερμηνεύουμε ταυτόχρονα. Και να γίνεται όλη αυτή η σύγχυση μέσα στο μυαλό μας. Είναι όμως ενδιαφέρον, είναι ερεθιστικό, γιατί δεν είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα. Κάπως έτσι δουλεύουμε όταν ετοιμάζουμε τις πρόβες και όταν το δουλεύουμε στη σκηνή κάπως έτσι συμβαίνει. Πολύ συχνά μιλάμε με ατάκες του έργου, πολύ συχνά αναφερόμαστε σε καταστάσεις του ρόλου μας, πράγμα που μας κάνει να χάνουμε το χρόνο. Μια ατάκα του Φακίνου που λέει, "δεν ξέρω τι ώρα είναι, αν είναι επτά το πρωί ή επτά το βράδυ" είναι πραγματικότητα μερικές φορές. Αλλά δίνεται σουρεαλιστικά, υπερρεαλιστικά.

- Αυτή τη σύγχυση την αντιμετωπίζουμε και γύρω μας, στην καθημερινότητά μας;

- Κάποιος είπε κάτι πολύ σπουδαίο όταν είδε την παράσταση: "Είναι μια από τις μεγαλύτερες ιλαροτραγωδίες που ζει ο άνθρωπος". Είναι ιλαροτραγωδία. Νομίζω ότι αυτό που γίνεται πάνω στη σκηνή είναι αυτό που με άλλα προσωπεία και άλλους κώδικες και κωδικούς ζούμε στη ζωή μας. Είμαστε διαρκώς ένα σύνολο από εκατομμύρια κομματάκια που δεν ξέρουμε ποιο είμαστε εμείς.

- Τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που προκαλεί τη σύγχυση;

- Φοβάμαι ότι όσο προχωράει ο «πολιτισμός», ο άνθρωπος συγχύζεται περισσότερο γιατί δεν μπορεί πια να είναι σε επαφή με τα πράγματα γύρω του. Ζει μέσα σε έναν ανεμοστρόβιλο, τόσο από την τεχνολογική κατάκτηση, όσο και την επίθεση που του κάνουν πια τα μέσα της τεχνολογίας που έχουν ανακαλυφθεί από τον ίδιο τον άνθρωπο και δεν τον αφήνουν σε ησυχία, λίγο να σκεφτεί. Η τηλεόραση, οι ανακαλύψεις... Δεν του φθάνει το μυαλό του να τα ζήσει όλα αυτά, να τα βιώσει, να τα καταλάβει, να τα αφομοιώσει, για να μπορέσει να πάρει μια θέση απέναντί τους.

- Εστω κι αν ανθρώπινος νους τα κατασκεύασε...

- Ναι. Είναι φοβερό. Διάβασα για ένα βιβλίο που λέει πως «ό,τι τεχνολογία κι αν υπάρξει αν δεν έχουμε την ευαισθησία, τη σοφία, να δούμε την τεχνολογία φιλοσοφικά, δεν πρόκειται να κάνουμε τίποτε». Μόνη της η τεχνολογία είναι ένα μπέρδεμα. Ο άνθρωπος έχει κατασκευάσει, αλλά δεν ελέγχει αυτό που κατασκευάζει.

- Από την άλλη όμως και τα πρότυπα είναι επίσης κατασκευασμένα.

- Το χειρότερο είναι ότι τα πρότυπα αλλάζουν κάθε βδομάδα. Κάποτε αν το πρότυπο του θηλυκού ήταν η Μπριζίτ Μπαρντό, αυτό κράτησε για κάποια χρόνια. Αν πάρουμε αυτό το μέτρο, που πλασάρεται πάρα πολύ για βιομηχανικούς και εμπορικούς λόγους, το πρότυπο της γυναίκας ή του ωραίου άντρα δεν ξέρεις ποιο είναι. Τον άλλο μήνα δεν ξέρεις ποιο θα είναι. Θέλεις σε ρούχο, σε άρωμα, σε στιλ. Ας πάρουμε το εξωτερικό στιλ. Τα παιδιά δεν έχουν πρότυπα αυτή τη στιγμή. Δεν ξέρουν τι να αγαπήσουν, τι να ασπαστούν. Να πουν εγώ θέλω κάτι που να είναι έτσι. Δείτε το στα βιβλία, στη δημοσιογραφία, στα τραγούδια. Λες έλεος, μη με πυροβολείτε άλλο.

- Εσείς αισθάνεστε να σας πυροβολούν;

- Νομίζω η δική μου ηλικία έχει κάποια όπλα να αμυνθεί. Οικτίρω, όμως, τον εαυτό που αν τον φανταστώ είκοσι, τριάντα χρόνια νεότερο. Οικτίρω τους τριαντάρηδες και λέω, Θεέ μου τι τραβάνε οι άνθρωποι. Εμείς είμαστε και παιδιά του πολέμου, άνθρωποι που πέρασε και μια δικτατορία από την πλάτη μας. Εχουμε κάποιες αντιστάσεις, αλλά πάλι δεν μπορώ να πω ότι στέκομαι ψύχραιμος απέναντι σε όσα βλέπω. Υπάρχουν μεγάλα κομμάτια της ζωής τα οποία δεν κατέχω. Διαβάζω και λέω, μπα, συμβαίνει κι αυτό; Για παράδειγμα, αυτές τις μέρες είδα στην τηλεόραση τα νυχτερινά κέντρα όπου υποτίθεται πως ο κόσμος διασκεδάζει και είπα συμβαίνει κι αυτό; Τα έχασα. Τρόμαξα. Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι πηγαίνουν, πληρώνουν του κόσμου τα λεφτά και περνάνε καλά μ' αυτό. Οπως δεν μπορώ να σκεφτώ ποιο τραγούδι τους αρέσει, αφού αύριο θα βγει άλλο και θα καταρριφθεί.

- Δεν υπάρχουν όμως κάποια πράγματα, έστω κι αν αυτά έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν, που κρατούν τις αντιστάσεις και την ποιότητα;

- Μέσα σ' όλη αυτή τη σύγχυση ασφαλώς δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι υπάρχουν και φωτισμένοι άνθρωποι, άνθρωποι που πατάνε και με τα δυο πόδια, και στο τραγούδι, και στη δημοσιογραφία, και στο βιβλίο. Αλίμονο. Ναι, κι ακούω μερικά τραγούδια νέων ανθρώπων και λέω κοίτα να δεις ευαισθησία, τρυφερότητα. Μην τα πετάμε όλα στα σκουπίδια, αλλά φοβάμαι ότι το σύμβολο, το μοντέλο είναι πολύ ισχυρό. Δεν ήταν έτσι κάποτε. Τα μοντέλα κάποτε δε λειτουργούσαν τόσο πολύ επάνω μας, δε μας αλλοιώνανε τόσο πολύ. Πάντα υπήρχε μοντέλο, αλλά υπήρχε και ο αντίλογος.

- Σε τι φάση βρίσκεται το νεοελληνικό θεατρικό έργο; Βρίσκεται σε άνθηση ή σε κάμψη;

- Δεν υπάρχει σήμερα τομέας που να μην έχει υποστεί αλλοιώσεις. Δε θα μπορούσε το θέατρο να διαφέρει από όλα αυτά. Υπάρχει πολύ χύμα πράγμα και στην παρουσίασή του και στη συγγραφή του φαντάζομαι. Είναι πολύ φυσικό ο συγγραφέας να νιώθει άβολα, να μην ξέρει με τι να καταπιαστεί. Πιστεύω ότι η ευκολία των πραγμάτων έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στη ζωή μας, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στο βιβλίο. Πολύ εύκολα γίνονται τα πράγματα. Πιστεύω όμως ότι υπάρχουν κάποιες καλές καταστάσεις, κάποιοι άνθρωποι είναι ευαίσθητοι, κάποιοι γράφουν καλά, κάποιοι θίασοι θα πορευτούν παρουσιάζοντας έργα αξιώσεων. Μέσα σ' αυτή την κοινωνία πώς μπορεί να είναι αλλιώς το θέατρο;

- Υπάρχουν νέοι θεατρικοί συγγραφείς στους οποίους μπορεί να ελπίζει το θέατρο;

- Υπάρχουν, και αρκετοί. Απλά το έργο τους θα βγει πολύ πιο δύσκολα στην επιφάνεια απ' ό,τι θα έβγαινε το '70-'80, γιατί τότε ήμασταν πιο σφουγγάρια, διψούσαμε πιο πολύ. Οταν είναι μικρότερη η ποσότητα, αυτόματα κάθε προϊόν εξετάζεται καλύτερα. Αντιμετωπίζεται καλύτερα. Τώρα ένα έργο αν βγει θα υπάρχει τόση δυσπιστία, εξαιτίας της δυσπιστίας που ο ίδιος ο άνθρωπος νιώθει για τον περίγυρό του, για οτιδήποτε συμβαίνει, που θα αργήσει να επιβληθεί. Βλέπεις ότι και έργα μεγάλων συγγραφέων πολύ δύσκολα κάθονται στη συνείδησή μας, γίνονται αποδεκτά.

- Μπορούμε να ελπίζουμε σε έναν νέο Καμπανέλλη, νέο Ποντίκα, Σκούρτη, Μανιώτη;

- Ασφαλώς και μπορούμε. Απλώς ο Καμπανέλλης κάποτε ήθελε δέκα χρόνια - λέω νούμερα τυχαία - για να επιβληθεί, τώρα θα θέλει 20. Πολύ δύσκολα θα επιβληθεί. Δεν εννοώ τον Καμπανέλλη, ή τον Ποντίκα. Μιλάω για το ποιοτικό έργο, το ποιοτικό θέατρο. Ο κόσμος φοβάμαι ότι δεν ξέρει πώς να κρίνει ένα έργο. Τι είναι καλό και τι είναι κακό. «Οι θεατές» του Ποντίκα, φέρ' ειπείν, μπορεί να φαίνεται δύσκολο. Αυτό φοβάμαι ότι έχει συμβεί σήμερα. Πριν από 30-40 χρόνια, είχαμε μια φαρσοκωμωδία. Ηταν καθαρό πράγμα. Ελεγες εδώ πάω να γελάσω και εδώ πάω να προβληματιστώ.

- Σήμερα, αφήνουν τον προβληματισμό στην άκρη;

- Ναι. Εξ ου και έχουν μεγάλη επιτυχία όλα τα θεατρικά που έχουν τσόντα μέσα. Η πορνογραφία πια έχει μπει για τα καλά στη σκηνή. Κάποτε ήταν η μπουάτ και εκπορνεύτηκε και έγινε παραλία. Εγινε «Αστέρια», έγινε «Δειλινά». Το ίδιο πράγμα έγινε. Η μπουάτ ήταν το ποιοτικό θέατρο αν θέλεις, τα «Δειλινά» ήταν το εκπορνευμένο θέατρο. Δε μου κάνει εντύπωση αυτό. Και μεθαύριο όταν θα δω, ας πούμε, να γίνεται κανονική σεξουαλική πράξη επί σκηνής δε θα εντυπωσιαστώ. Πήραν την τσόντα από το «Φίλμνετ» και το «Φίλμσατ» και το έκαναν θέατρο. Διότι αυτό πουλάει. Αλλά το κακό δεν είναι αυτό ή το καλό, αν θέλεις, είναι ότι θα χαθεί κι αυτό. Και αυτό θα πάψει να υφίσταται. Οπότε λες, τι διάολο θέλει; Πόσο θα ανακαλύπτει ο άνθρωπος πράγματα για να προκαλέσει; Και εκεί θα φτάσουμε σε σημεία που δεν μπορούμε να υποψιαστούμε. Εχει γίνει στον κινηματογράφο. Δηλαδή θα έχουμε ζωντανούς θανάτους επί σκηνής. Οπως, ας πούμε, ο Τζιακομπέτι, πώς τον λέγανε εκείνον τον σχιζοφρενή τον σκηνοθέτη. Πλήρωσε για να σκοτώσουν έναν Βιετναμέζο μπροστά στο φακό, πλήρωσε την οικογένειά του που πεινούσε, και το έκανε αυτό πλάνο και ξεσηκώθηκε η κοινωνία. Δε μου κάνει εντύπωση αν φτάσω να δω έναν πραγματικό θάνατο επί σκηνής. Μιλάμε ίσως για πολύ μετά αλλά αυτή η ανάγκη τού να αναζητώ το καινούριο για να προκαλέσω και να κερδίσω ταυτόχρονα είτε χρήμα είτε δόξα με πηγαίνει εκεί. Εκτός αν φτάσουμε σε έναν κορεσμό από αυτούς, που λες «ως εδώ και μη παρέκει», έπιασα πάτο δηλαδή. Μήπως τότε γίνει κάτι. Το θέμα είναι αυτή τη στιγμή ότι δεν ξέρω ποιος είναι ο πάτος. Είναι αυτό που βλέπω αυτή τη στιγμή; Το τσοντάδικο που έχουν γίνει τα δήθεν ποιοτικά θέατρα; Είναι αυτός ο χαβαλές, αυτή η σάχλα μερικών άλλων θεάτρων, δήθεν νέων ανθρώπων; Είναι η σάχλα που πλασάρει ο τηλεοπτικός σταρ; Δεν ξέρω αν είναι αυτό ο πάτος. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια όλο και βρίσκουμε νέους πάτους.

- Σ' αυτή την εκπόρνευση πάντως πρέπει να έχουν παίξει σημαντικό ρόλο και τα διάφορα περιοδικά, τα οποία φαίνεται να δίνουν «γραμμή» στη διαφθορά.

- Θα πω το κλασικό ότι ο Τύπος πάντα έδινε γραμμή.

- Εδώ όμως μάλλον δεν μπορούμε να μιλάμε για Τύπο αλλά για κάποιους ύποπτους «τύπους».

- Ναι, και δεν ξέρω πώς μπορούμε να το πούμε. Κάποτε το λέγαμε κατεστημένο. Πιστεύω ότι υπάρχει ένα οργανωμένο έγκλημα της ευαισθησίας μας. Υπάρχει μια οργανωμένη συμμορία, άτυπη, η οποία προσπαθεί να κάνει κακό. Δεν ξέρω βέβαια αν είναι συνειδητά εγκληματίες, πάντως σίγουρα το έγκλημά τους είναι ότι λένε, θέλουμε να οικονομήσουμε. Μαζί με το περιοδικό θα δίνει και μια γυναίκα. Δεν ξέρω αν το θεωρεί έγκλημα ή λέει, «παιδιά, αυτή είναι η κοινωνία». Δεν ξέρω αν είναι οργανωμένο το κατεστημένο ή είναι σαν αυτό που λέει ο Πίντερ στο έργο «Τέφρα και σκιά» στον πρόλογο: «Ο κίνδυνος είναι κρυμμένος σε κάποια διαμερίσματα του τρίτου-πέμπτου ορόφου, με κλειστά παντζούρια, όπου ζουν άνθρωποι που σκέφτονται περίεργα». Δεν ξέρω τι είναι κατεστημένο σήμερα, δεν ξέρω αν η κυβέρνηση είναι κατεστημένο. Δεν ξέρω αν το άπληστο μυαλό μας είναι κατεστημένο. Γιατί δεν μπορώ τον κόσμο που διαμαρτύρεται για την τηλεόραση και είναι μονίμως στημένος μπροστά σ' αυτή. Αν δε σου αρέσει κάτι δεν πηγαίνεις. Αν η τουαλέτα σου μυρίζει ή την καθαρίζεις ή δεν ξαναπάς. Δε λες, αχ, βρωμάει. Θα πεις, τι να κάνω; Εντάξει υπάρχουν 30 κανάλια. Υπάρχει κάτι καλύτερο να ακούσεις στο ραδιόφωνο. Οι άνθρωποι είναι απέναντι από τις ασχήμιες και λένε «βρωμάει». «Αϊ-Νικόλα βοήθα». Κολύμπα κι εσύ να βοηθήσω κι εγώ. Πώς θα γίνει, με θαύμα; Δε γίνονται θαύματα.