Ενας από τους νεότερους θεατρικούς συγγραφείς, που τα έργα του συγκίνησαν και αγαπήθηκαν από το κοινό, ο Παναγιώτης Μέντης,ο οποίος είναι και ηθοποιός (παίζει στη "Φυλακή του Ολλυ" στο θέατρο "Στοά", σε σκηνοθεσία Θανάση Παπαγεωργίου,ενώ τους ρόλους ερμηνεύουν: Θανάσης Παπαγεωργίου, Λήδα Πρωτοψάλτη, Παύλος Ορκόπουλος κ.ά.) ξεδιπλώνει τις σκέψεις του, τα όνειρα και τους προβληματισμούς του, που δεν είναι αποκομμένοι από τους σύγχρονους κοινωνικούς προβληματισμούς και αγωνίες. Αγωνίες που εκφράζονται μέσα από τα έργα του αλλά και γενικότερα από τη σεμνή και διακριτική του παρουσία, χρόνια τώρα, στο χώρο του θεάτρου.

- Τα δύο κρατικά βραβεία που κερδίσατε για τα θεατρικά σας έργα, "Πλέι Μομπίλ" και "Δωρεά", ήταν το "διαβατήριο" για να δουν το φως της σκηνής;

- Η αλήθεια είναι πως σαν συγγραφέας τόλμησα να λέω ότι γράφω όταν το 1989 βραβεύτηκα από το ΥΠΠΟ για το "Πλέι Μομπίλ",που ευτύχησε να ανέβει από το Θέατρο Τέχνης. Είχα την τύχη να ξαναβραβευτώ σαν δόκιμος συγγραφέας με τη "Δωρεά",που ανέβηκε με τίτλο "Αννα είπα",στη "Στοά",με μεγάλη επιτυχία. Οι επιβραβεύσεις σού δίνουν το θάρρος να βγεις με άλλη ευθύνη στη δουλιά. Ηταν μια αφετηρία. Νομίζω, όμως, ότι πολλοί συγγραφείς Νεοέλληνες έχουν κάνει λαμπρή καριέρα και λαμπρή πορεία χωρίς να έχουν πάρει κανένα βραβείο. Δε σημαίνει τίποτα το βραβείο, εμένα απλώς μου έδωσε λίγο περισσότερο θάρρος.

- Δε θα έπρεπε το ΥΠΠΟ, εκτός από το να βραβεύει κάποια έργα, να τα προωθεί ώστε να ανέβουν στη σκηνή;

- Η πολιτική του υπουργείου είναι πάρα πολύ περίεργη. Οι επιτροπές ενώ βράβευαν κάποια έργα, συχνά μας έλεγαν ότι είναι πολύ κακό το ελληνικό έργο. Πάντως, βάσει κάποιου καταστατικού, το Εθνικό Θέατρο και το ΚΘΒΕ ήταν υποχρεωμένα να ανεβάζουν τα πρώτα βραβεία. Δεν το έκαναν και δεν ξέρω αν ήταν μια σχέση συνεννόησης από πίσω στο να μη δίνεται πρώτο βραβείο. Συνήθως δε δινόταν πρώτο βραβείο, όπως θα θυμόσαστε.

- Τι σας απασχολεί περισσότερο στα έργα σας;

- Στα έργα μου καταγράφω ανθρώπινες περιπτώσεις. Προβλήματα, που λίγο - πολύ μας καίνε. Γίνονται καθολικά, περνάνε μέσα στην ψυχή μου, μέσα στο μυαλό μου, με βασανίζουν και με βάζουν πια επιτακτικά, τα ίδια αυτά προβλήματα και οι ήρωες, στο να καθίσω και να γράψω. Με ενδιαφέρει να μιλήσω για ανθρώπους που δε θα μπορέσουν να αρθρώσουν ποτέ τη δική τους φωνή. Θέλω να μιλήσω και να γράψω γι' αυτούς.

- Πιστεύετε δηλαδή ότι φοβούνται να αρθρώσουν τη φωνή τους οι άνθρωποι ή ότι δεν τους επιτρέπουν;

- Απλώς, ψευδαίσθηση έχουν οι άνθρωποι ότι μιλούν. Εχουμε, δε λέω, δημοκρατία, αλλά είναι πια πολύ περίεργα τα πράγματα. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε ουσιαστικά, δεν μπορούμε να μιλήσουμε αληθινά. Εχουν την ψευδαίσθηση οι άνθρωποι που βγαίνουν στην τηλεόραση και καταθέτουν την ψυχή τους, ντύνουν με το πρόβλημά τους προγράμματα και γεμίζουν με το πρόβλημά τους τσέπες καναλαρχών. Είναι μια τεράστια παγίδα.Αυτό είναι και το θέμα του τελευταίου μου θεατρικού έργου, που θα ανέβει στο θέατρο "Μελίνα" με την Ελένη Κούρκουλα (παίζουν επίσης: Πηνελόπη Πιτσούλη, Δημήτρης Μαυρόπουλος, Γιώργος Λέππας, Γαλήνη Τσεβά, Φώτης Μακρής, Χριστίνα Στόγια), σε σκηνοθεσία Διαγόρα Χρονόπουλου.Λέγεται "Ριάλιτυ και Σόου" και δείχνει την τραγικότητα αυτής της ψευδαίσθησης, αυτού του τρόπου "στραγγαλισμού" και εκμηδένισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Είναι μια πικρή κωμωδία. Ο θεατής θα γελάσει πιστεύω αρκετά, αλλά και θα προβληματιστεί. Οι ήρωες είναι άνθρωποι, που δεν είχαν ποτέ, από καμία ελληνική κυβέρνηση, πυξίδα. Χρόνια ολόκληρα, από τον καιρό που υπάρχει νεοελληνικό κράτος, ή ας πάρουμε τα μεταπολεμικά χρόνια, πνίγοντας κάθε ελπίδα που γεννιόταν, φτιάξανε, κατασκευάσανε ένα κοινωνικό πλαίσιο και ένα λαό στο μεγαλύτερό του μέρος εξαθλιωμένο ή ανίδεο. Ενα λαό που κλείνει τα μάτια του σε οτιδήποτε καλό.

- Πάντως, στα έργα σας εκτός όλων των άλλων σημαντικό ρόλο παίζει η οικογένεια...

Λίγο - πολύ η οικογενειακή εστία, είτε σαν πυρήνας ένωσης είτε σαν πυρήνας διάσπασης, είναι αυτό που παίζει ρόλο ή που βρίσκεται στο κέντρο των έργων μου. Το ίδιο περίπου με απασχολεί και στο έργο μου "Σέιβ",που βραβεύτηκε φέτος από το Ιδρυμα Ωνάση. Σχετικά με τα βραβεία, πάλι στάθηκα τυχερός γιατί φέτος κέρδισα την τιμητική διάκριση του Ιδρύματος Ωνάση, στο Διεθνή Διαγωνισμό. Συμμετείχαν 75 χώρες με 368 έργα. Πέρασε από μεγάλες, πολυπρόσωπες και δύσκολες επιτροπές και υποεπιτροπές και είχα την τύχη, ανάμεσα από 108 ελληνικά έργα, να τύχει τιμητικής διάκρισης το δικό μου. Δοθήκανε τρία βραβεία και τέσσερις διακρίσεις. Και σ' αυτό το έργο υπάρχει πάλι ο οικογενειακός πυρήνας σε αμφισβήτηση και δοκιμασία. Τρεις διαφορετικές γενιές συναντιούνται τέσσερα διαφορετικά Χριστούγεννα στη δεκαετία '85 - '95 και μπορεί ο θεατής να δει την έκπτωση, όπως τουλάχιστον εγώ την εισέπραξα, αξιών, ήθους, κοινωνικών καταστάσεων της τελευταίας δεκαετίας. Μέχρι που φτάνουν στο τέλος λυτρωτικά πια τα παιδιά, η τελευταία γενιά, η γενιά των κομπιούτερ και γι' αυτό λέγεται και "Σέιβ" (από το σώσιμο που πατάμε) έρχεται και ακυρώνει αυτό που υπάρχει και παλεύει για το καινούριο.

- Ολοι πάντως αναζητούμε την ελπίδα.

- Αυτή την ελπίδα αναζητώ κι εγώ. Το "Ριάλιτυ και Σόου" τελειώνει, με την ελπίδα πως θα σκεφτούμε και θα πάρουμε σοβαρά κάποια στιγμή τη ζωή μας. Θα πάρουμε σοβαρά αυτό που λέγεται ανθρώπινη αξιοπρέπεια, θα πάρουμε σοβαρά τον εαυτό μας, το διπλανό μας. Ισως εκεί να υπάρχει το ψήγμα ή το κύτταρο της ελπίδας, για κάτι άλλο. Η Μαιρούλα λέει στο τέλος: "Αν αξίζει κάτι, δεν είναι τα λεφτά, είναι η ζωή μας. Είναι το να αναπνεύσουμε και να ζήσουμε σαν άνθρωποι".

- Πού ακουμπάει ο καλλιτέχνης κι αναζητά την ελπίδα;

- Ο καλλιτέχνης ακουμπάει στους εφιάλτες του. Σ' αυτά που του γίνονται εφιάλτες, που του γίνονται επιταγές και τον καλούν, αν και εφόσον διαθέτει ευαισθησία να ερμηνεύσει αυτούς τους εφιάλτες.

- Τους εφιάλτες μας τους δημιουργεί από πρόθεση ή αφέλεια το σύστημα;

- Ζούμε την αποθέωση του καπιταλισμού. Ανενόχλητος, πια, ο καπιταλισμός δουλεύει. Αυτό νομίζω ότι τα εμπεριέχει όλα. Επιστημονικά είναι οργανωμένο το έγκλημα. Είμαστε παγιδευμένοι. Ας το πάρουμε απόφαση και να προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε διόδους για να ξεφύγουμε.

- Η παγίδα μας είναι όμοια με τη "Φυλακή του Ολλυ";

- Η φυλακή που περιγράφει ο Μποντ είναι η ίδια η κοινωνία μας. Στο έργο αυτό παίζω τον άνθρωπο που τα έχει αποδεχτεί όλα. Είμαι ο ισοβίτης κρατούμενος, που έχει πάρει απόφαση τη φυλακή, που ξέρει τα όρια, τα σύνορα που του έχουν ορίσει και φροντίζει να επιβιώσει μέσα σ' αυτήν. Αυτός είναι ο ρόλος μου τον οποίο υπερασπίζομαι, αλλά η ψυχή μου, βέβαια, είναι με τους άλλους που γλιτώνουν, με όποιο τίμημα, ακόμα και με το θάνατό τους. Ακόμα και μέσα από το θάνατό τους έρχεται η αυτογνωσία. Ο Ολλυ λέει κάποια στιγμή: "Αυτός είναι ο χάρτης του κόσμου, από δω και μπρος". Η φυλακή είναι ο χάρτης του κόσμου. Η "Φυλακή" του Μποντ είναι ο χάρτης του κόσμου μας. Αν τον ψηλαφήσουμε, θα βρούμε διεξόδους, θα καταλάβουμε. Αν προσπαθήσουμε να καταλάβουμε, έστω και ψηλαφώντας στα τυφλά ή στο σκοτάδι, θα βρούμε διεξόδους, πιστεύω.

- Ο Μποντ είναι ένας μάλλον ανεπιθύμητος για τη χώρα του συγγραφέας. Γιατί πιστεύετε;

- Ο Μποντ είναι μαρξιστής μέχρι κόκαλο. Γράφει έχοντας πολιτική πεποίθηση πολύ ξεκάθαρη. Φυσικά δεν είναι καθόλου αγαπητός στην Αγγλία.Οταν σκεφτούμε σε τι κατάντια βρίσκεται ο αγγλικός λαός αυτή τη στιγμή. Λοιπόν, πώς να είναι αγαπητός ο Μποντ όταν μιλάει ψυχρά και σταράτα γι' αυτά τα πράγματα που τρώνε τον αγγλικό λαό, τους λαούς της Ευρώπης; Βλέποντας τα όσα συμβαίνουν στα υπόγεια της Ομόνοιας, στους χώρους που εδώ στην Ελλάδα αρχίζουν και μαζεύονται και να βγάζουν τη νύχτα τους οι άστεγοι, κάπου κοντά μας είναι τα πράγματα. Κοντά μας είναι τα προβλήματα που θίγει ο Μποντ.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ