Ετούτη την Κυριακή, θα «ταξιδέψουμε» με το σπουδαίο βιβλίο του ΣΤΑΜΑΤΗ Β. ΚΑΒΒΑΔΙΑ: «Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ (1941-1944). Επίμετρο: Αποστολή στο Αρχιπέλαγος» (Αθήνα, 2007) για να αντλήσουν οι νεότεροι πληροφορίες για εκείνη την περίοδο αλλά και να γνωρίσουν μέσα από το έργο του, τον αγωνιστή, νομικό και συγγραφέα, ο οποίος «έφυγε» για το τελευταίο ταξίδι, πριν από μερικούς μήνες.

Η ζωντανή, περιεκτική παρουσίαση του βιβλίου, είναι του συγγραφέα Βαγγέλη Σακκάτου, που με μεράκι «έσκυψε» πάνω σε αυτό το βιβλίο του Στ. Καββαδία, προκειμένου να μοιραστεί με τους αναγνώστες του «Ρ» την πολυτιμότητα του βιβλίου αυτού...

Πρόκειται για ένα ογκώδες και πολύ σπουδαίο ιστορικό έργο για την Εθνική Αντίσταση στην Εύβοια 381 σελίδων μεγάλου σχήματος και με ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον επίμετρο: «Αποστολή στο Αρχιπέλαγος».

Είναι η εποποιία της Αντίστασης στην Εύβοια και στα νησιά του κεντροανατολικού Αιγαίου, Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία, που υπήρξε και σ' αυτά για μια περίοδο (Αύγουστος - Νοέμβρης 1944) Γραμματέας του ΕΑΜ.

Αρχίζοντας από την κατάληψη της Εύβοιας το 1941 από τους Γερμανούς, αναφέρεται στις πρώτες προσπάθειες δημιουργίας αντάρτικου στο νησί, με την αποστολή μιας ομάδας 30 ανταρτών από τη Στερεά, που σε λίγο γίνονται 150 και μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβρη του 1943 και τον αφοπλισμό από τον ΕΛΑΣ σημαντικών ιταλικών δυνάμεων, γιγαντώνεται και δημιουργείται το 7ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ Εύβοιας, μεγάλη μονάδα υπαγόμενη αρχικά στην 5η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ, που έγινε σε λίγο η 2η Μεραρχία του ΕΛΑΣ Αττικοβοιωτίας. Από τότε, με εξαίρεση τη Χαλκίδα, την Κάρυστο και την Κύμη, όλη η υπόλοιπη Εύβοια ήταν ανταρτοκρατούμενη. Αναφέρεται στο στρατηγό Δημ. Λιάκο, κατοχικό νομάρχη Εύβοιας και αρχηγό των εκεί ορδών των Ταγμάτων Ασφαλείας και στο συνταγματάρχη Χαράλαμπο Παπαθανασόπουλο, παλιό επιτελάρχη του Ν. Πλαστήρα και στενό συνεργάτη του Λιάκου, που τον διαδέχτηκε ως αρχηγός των Ταγμάτων όταν ο πρώτος σκοτώθηκε σε μάχη με τον ΕΛΑΣ, αλλά και σε έγγραφο - διαταγή προς αυτούς από τον ΕΔΕΣ Αθήνας (Θ. Πάγκαλος - Στυλ. Γονατάς), στο οποίο μεταξύ άλλων αναφέρεται ρητά: «Απαγορεύομεν απολύτως και επί ποινή θανάτου πάσαν ενέργειαν στρεφομένην κατά του Στρατού κατοχής»! Στη δημιουργία της Ναυτικής Διοίκησης του ΕΛΑΝ Εύβοιας, σε κατάσταση Ευβοέων μονίμων αξιωματικών που προσχώρησαν στον ΕΛΑΣ, αλλά και αυτών που πλαισίωσαν τις ορδές των Ταγμάτων Ασφαλείας, σε κατάσταση 44 εφέδρων που κλήθηκαν από τα Τάγματα του Λιάκου να καταταγούν σ' αυτά και που παρά τις επανειλημμένες προσκλήσεις και τις απειλές τους με θάνατο αν δεν παρουσιαστούν και με τη σύλληψη και εκτόπιση των οικογενειών τους, δεν παρουσιάστηκε κανείς.

Ακόμα παραθέτει έγγραφο του τότε μητροπολίτη Καρυστίας και Σκύρου Παντελεήμονα από 20.03.1943 προς τον Ιταλό στρατάρχη Τζελότο, με το οποίο τον πληροφορεί πως «αντίκρισε τον κομμουνισμόν εις την επαρχία αυτήν από το 1922 και κατόρθωσε εντός ολίγων ετών να τον κλονίσει, να τον συντρίψει, να τον εξαφανίσει από την επαρχίαν του».

Θεωρώντας τον κομμουνισμό ως «τον μεγαλύτερον εχθρό της γαλήνης και της προόδου των λαών και ενώ εις την Ρωσίαν τον αντικρίζετε, εις το εσωτερικόν των κατεχομένων χωρών, αν εκ των συμβαινόντων εν Ελλάδι κρίνω, όχι μόνον δεν τον πολεμάτε, αλλά και τον ενισχύετε και τον υπηρετείτε», γράφει ο... σεβάσμιος μητροπολίτης προς το φασίστα Ιταλό στρατάρχη, κατηγορώντας τον - ούτε λίγο, ούτε πολύ - για... συνοδοιπορία!

Ο συγγραφέας παραθέτει ακόμα το διορισμό του Χαράλαμπου Παπαθανασόπουλου, που μετά το θάνατο του Λιάκου τον αντικατέστησε προαχθείς σε υποστράτηγο και διοικητή της τότε συσταθείσας, ένεκα των αναγκών τους, Ανωτέρας Στρατιωτικής Διοίκησης των Ταγμάτων Ασφαλείας Εύβοιας, από τον κατοχικό «πρωθυπουργό» Ιωάννη Ράλλη, «με πάσαν εξουσίαν επί της νήσου προς εκπλήρωσιν της αποστολής του», όπως και διαταγή - εγκύκλιό του από 30.04.1944 προς όλες τις αρχές της Εύβοιας, στην οποία αναφέρει:

«Την 6ην ώραν έφθασαν επ' αυτοκινήτου εις Ιστιαίαν τμήμα 40 ανδρών της γερμανικής φρουράς του παρά το χωρίον Γούβες οχυρού. Οι αξιωματικοί του οχυρού αντιληφθέντες την μάχην έσπευσαν αμέσως εις ενίσχυσίν μου. Η συγκίνησίς μου ήτο απερίγραπτος διά την προθυμίαν των Γερμανών συναδέλφων οίτινες έσπευσαν μετά πραγματικής ταχύτητας προς ενίσχυσίν μου.

Ετυφέκισα εις Ιστιαίαν 22 εξ ων 8 αντάρτας. Επίσης ετυφέκισα εις Γούβες 18 και εις Χαλκίδα 24. Απέστειλα εις τας φυλακάς Αθηνών και Χαϊδαρίου 350 άνδρας και 20 γυναίκας. Ενέκλεισα εις τας φυλακάς Χαλκίδος 430 άνδρας και 135 γυναίκας. Την 12ην Απριλίου επέστρεψα εις Χαλκίδα κατά διαταγήν της Γερμανικής Στρατιωτικής Διοικήσεως.

Ο Ανωτ. Στρατ. Διοικητής Εύβοιας

Χ. Παπαθανασόπουλος Υποστράτηγος».

(Σελίδες 235-236)

Ο θηριώδης δήμιος, που και οι δύο εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του καταλήξανε σε παταγώδεις ήττες, αυτός που η συγκίνησή του ήταν «απερίγραπτος διά την προθυμίαν των Γερμανών συναδέλφων» του, που έσπευσαν αμέσως σε βοήθειά του, μιλάει στην εγκύκλιό του σε πρώτο πρόσωπο («ετυφέκισα», «ενέκλεισα εις τας φυλακάς») - μόνο σ' αυτήν την περίπτωση τουφέκησε συνολικά 64 - και με το μεγαλύτερο κυνισμό, σαν να μην επρόκειτο για ανθρώπινες ζωές αλλά για τα πιο ασήμαντα και πιο ευτελή πράγματα.

Προηγούμενα, σε άλλη προκήρυξή του από 2.04.1944, μετά τη μάχη του Ξηροχωρίου και την εκεί ήττα του, μεταξύ άλλων αναφέρει: «Οι κακοποιοί και εγκληματίαι, που λέγονται αντάρτικα σώματα, οφείλουν να γνωρίζουν ότι έχω εις χείρας μου τας οικογενείας των και κάθε έγκλημα θα τιμωρηθεί αμείλικτα». (Σελίδα 223). Οχι μόνο μια φορά, σ' αυτές τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις τους τούς εφυγάδευσαν διά θαλάσσης οι Γερμανοί.

Ο Σταμάτης Καββαδίας αναφέρεται στη συνέχεια στη μετάθεσή του τον Αύγουστο του 1944 με απόφαση της ΚΕ του ΕΑΜ στα νησιά του αρχιπελάγους Χίο, Σάμο, Μυτιλήνη και Ικαρία και στη μετάβασή του εκεί μέσω Σμύρνης.

Στην κατάσταση στα νησιά, στο μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο, που παρέστη κατά την υποστολή της ελληνικής σημαίας και στην ανάρτηση της γερμανικής με τον αγκυλωτό σταυρό, ενώ υποδέχθηκε τους Γερμανούς και ευλόγησε τα όπλα τους «κατά την επιστροφή τους στη Μυτιλήνη μετά την κατάληψη και την καταστροφή της Λέρου το 1943». Ο Ιάκωβος τέθηκε από το ΕΑΜ σε κράτηση, αλλά μετά την ήττα του κινήματος «παρέμεινε, όπως είναι γνωστό, στη θέση του μετά πολλών επαίνων και στράφηκε εναντίον όσων τον είχαν κατηγορήσει για την προδοτική του στάση» (σελίδα 323).

Αναφέρεται στην απελευθέρωση, όπου το ΕΑΜ παίρνει σ' αυτά τα νησιά την εξουσία, εφαρμόζεται η λαϊκή αυτοδιοίκηση και η λαϊκή δικαιοσύνη, εξουσία που διατηρείται και μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, ως την άνοιξη του 1945.

Στο βιβλίο περιγράφονται συγκλονιστικά γεγονότα, μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, φονικότατες μάχες και σκληροί αγώνες, με λεπτομερή και διασταυρωμένα στοιχεία, πρόσωπα που παίξανε βασικούς ρόλους κι από τις δύο πλευρές και γενικά, η ρέουσα αφήγησή του είναι συναρπαστική και ταυτόχρονα ιστορικά τεκμηριωμένη και αντικειμενική, ενώ παραθέτει και πολλά άλλα βαρυσήμαντα έγγραφα. Αν και πρωταγωνιστής, έχει κρατήσει τις αναγκαίες αποστάσεις που επιβάλλει η αντικειμενικότητα και η ιστορική ευθύνη.

Στις 04.06.2010 πέθανε στο Βύρωνα ο Σταμάτης Καββαδίας, γεννημένος το 1917 στη Χαλικερή Ερύσσου Κεφαλονιάς. Τελείωσε εκεί το Δημοτικό, το Σχολαρχείο Μεσοβουνίων και το Γυμνάσιο του Αργοστολίου το 1934 και γράφτηκε στη Νομική του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Το 1941 διορίζεται δικηγόρος στο Πρωτοδικείο της Αθήνας και άσκησε εκεί τη δικηγορία ως το 1996.

Από τα φοιτητικά του χρόνια δρα πολιτικά κατά της δικτατορίας Γλύξμπουργκ - Μεταξά και το 1941 γίνεται μέλος του ΚΚΕ.

Στην Κατοχή πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ως Γραμματέας του ΕΑΜ δικηγόρων, Γραμματέας του ΕΑΜ Εύβοιας και του ΕΑΜ των νησιών του Αρχιπελάγους Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας κι από το 1945 ως το 1947 ήταν επικεφαλής του ΕΜ Επιστημόνων και Διανοουμένων.

Από το 1948 ως το 1952 εκτοπίζεται διαδοχικά σε Ικαρία, Μακρόνησο και Αη - Στράτη και μετά την απόλυσή του συνεχίζει τη δράση του μέσα από τις γραμμές της ΕΔΑ, που υπήρξε υποψήφιος βουλευτής της στην Κεφαλονιά και Ιθάκη το 1963 και το 1967, εκλογές που ματαίωσε η δικτατορία της Χούντας. Τότε διαφεύγει στο εξωτερικό και αγωνίζεται κατά της δικτατορίας.

Πρόκειται για βιβλίο - συμβολή στην Ιστορία της Αντίστασης. Και στην Εύβοια, όπως παντού, ο Αγώνας ήταν αφάνταστα ηρωικός, πολύ αιματηρός, πάρα πολύ σκληρός.

Τέλος, ο Σταμάτης Καββαδίας υπήρξε από το 1977 ένας από τους βασικούς συνεργάτες του μεγάλου τρίτομου έργου: «Μακρόνησος - Ιστορικός Τόπος». Ηταν μέλος της Επιτροπής Συλλογικής Εργασίας υπό το Διονύση Γεωργάτο.

Αλλα βιβλία του Σταμάτη Β. Καββαδία:

«Το Σύνταγμα των Νομικών της Χούντας», Εκδοση Γραφείου Τύπου της ΕΔΑ - Λονδίνο 1968. «Η Διοικητική Εκτόπιση στην Ελλάδα. (1871-1974)». Εκδοση Phoenix - Λονδίνο 1974. «Η Ερισος (Κεφαλονιάς)». Αθήνα 2008.

Ας είναι Αιωνία του η Μνήμη!