Κυριακή 26 Σεπτέμβρη 2010
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 7
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Οταν το ανθρώπινο είδος κινδύνεψε να χαθεί

Τα υπόγεια όργανα αποθήκευσης ενέργειας ορισμένων φυτών (αριστερά) είναι γεμάτα με υδατάνθρακες κάποιες περιόδους του έτους. Η βλάστηση της νότιας ακτής της Αφρικής και κυρίως οι βολβοί των φυτών φυνμπό (πάνω) είναι ιδιαίτερα θρεπτικοί και ευκολόπεπτοι. Γι' αυτό θεωρείται ότι αποτέλεσαν βασικό στοιχείο της διατροφής των σύγχρονων ανθρώπων που έζησαν στην περιοχή κατά το παγετωνικό στάδιο 6
Τα υπόγεια όργανα αποθήκευσης ενέργειας ορισμένων φυτών (αριστερά) είναι γεμάτα με υδατάνθρακες κάποιες περιόδους του έτους. Η βλάστηση της νότιας ακτής της Αφρικής και κυρίως οι βολβοί των φυτών φυνμπό (πάνω) είναι ιδιαίτερα θρεπτικοί και ευκολόπεπτοι. Γι' αυτό θεωρείται ότι αποτέλεσαν βασικό στοιχείο της διατροφής των σύγχρονων ανθρώπων που έζησαν στην περιοχή κατά το παγετωνικό στάδιο 6
Με τον παγκόσμιο πληθυσμό να πλησιάζει σήμερα τα επτά δισεκατομμύρια είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι, το ανθρώπινο είδος, ο άνθρωπος ο σοφός (homo sapiens), ήταν κάποτε είδος που κινδύνεψε με εξαφάνιση. Ωστόσο, μελέτες του DNA των σημερινών ανθρώπων, ανεξάρτητα από φυλή και τόπο κατοικίας, δείχνουν ότι κάποτε στο μακρινό παρελθόν οι πρόγονοί μας πέρασαν από μια δραματική μείωση πληθυσμού.

Αν και η επιστήμη δεν γνωρίζει ακόμα με ακρίβεια το χρόνο εμφάνισης του είδους μας και το χρόνο που κινδύνεψε να χαθεί από προσώπου Γης, τα απολιθώματα που έχουν βρεθεί υποδείχνουν ότι ο homo sapiens εμφανίστηκε και εξαπλώθηκε στην Αφρική γύρω στα 195.000 χρόνια πριν από σήμερα, ίσως και λίγο νωρίτερα. Τότε το κλίμα στην περιοχή ήταν εύκρατο και η τροφή περίσσευε. Ομως περίπου πριν από 195.000 χρόνια, οι συνθήκες άρχισαν να χειροτερεύουν. Ο πλανήτης μπήκε σε ένα μακρύ παγετωνικό στάδιο, γνωστό ως Στάδιο 6 των Θαλάσσιων Ισοτόπων (MIS6), που διάρκεσε μέχρι περίπου 123.000 χρόνια πριν από σήμερα.

Δεν υπάρχει αναλυτική καταγραφή των κλιματολογικών συνθηκών στην Αφρική κατά το παγετωνικό στάδιο 6, αλλά βασιζόμενοι σε πιο πρόσφατα και καλύτερα γνωστά παγετωνικά στάδια, οι κλιματολόγοι εικάζουν ότι πρέπει να ήταν σίγουρα κρύο και άνυδρο, με τις ερήμους να καταλαμβάνουν σημαντικά μεγαλύτερη έκταση απ' ό,τι σήμερα. Το μεγαλύτερο μέρος της ξηράς θα ήταν αδύνατο να κατοικηθεί. Ενώ ο πλανήτης βρισκόταν υπό την τυραννία του κρύου, ο αριθμός των ανθρώπων έπεσε κατακόρυφα και επικίνδυνα, φτάνοντας από περίπου 10.000 σε μόλις μερικές εκατοντάδες. Οι εκτιμήσεις για το πότε ακριβώς εμφανίστηκε αυτή η στενωπός και πόσο μικρός έγινε ο ανθρώπινος πληθυσμός ποικίλλουν ανάλογα με τη γενετική μελέτη. Ομως όλες οι μελέτες δείχνουν πως οι άνθρωποι που υπάρχουν σήμερα είναι όλοι απόγονοι ενός μικρού πληθυσμού, που κατάφερε να επιζήσει σε κάποια περιοχή της Αφρικής, κατά την έκτη περίοδο των παγετώνων.

Απαντοχή στο ακρωτήριο

Τα οστρακοειδή, που είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιβίωση του πληθυσμού στο Πίνακλ Πόιντ, επειδή υπάρχουν καθόλη τη διάρκεια του έτους, στη διαπαλιρροϊκή ζώνη των νότιων ακτών της Αφρικής. Καφέ μύδια βρέθηκαν ακόμα και στα βαθύτερα ανασκαφικά στρώματα της σπηλιάς PP13B, που χρονολογούνται πριν από 164.000 χρόνια. Μαζί με τα κοχύλια για τροφή, οι πρόγονοί μας μάζευαν και διάφορες πεταλίδες, ενδεχομένως για αισθητικούς λόγους
Τα οστρακοειδή, που είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιβίωση του πληθυσμού στο Πίνακλ Πόιντ, επειδή υπάρχουν καθόλη τη διάρκεια του έτους, στη διαπαλιρροϊκή ζώνη των νότιων ακτών της Αφρικής. Καφέ μύδια βρέθηκαν ακόμα και στα βαθύτερα ανασκαφικά στρώματα της σπηλιάς PP13B, που χρονολογούνται πριν από 164.000 χρόνια. Μαζί με τα κοχύλια για τροφή, οι πρόγονοί μας μάζευαν και διάφορες πεταλίδες, ενδεχομένως για αισθητικούς λόγους
Η περιοχή όπου έζησε αυτή η μικρή ομάδα ανθρώπων δεν είναι γνωστή, ούτε και είναι βέβαιο ότι πρόκειται για μία μόνο ομάδα και όχι για δύο ή περισσότερες. Ωστόσο, οι παλαιοανθρωπολόγοι που ερευνούν το ζήτημα ήδη έχουν κάποια χειροπιαστά ευρήματα από υποψήφια σημεία. Το νοτιότερο σημείο της αφρικανικής ακτής, που είναι πλούσιο σε οστρακοειδή και βρώσιμα φυτά σχεδόν όλο το χρόνο, φάνηκε εξαρχής στον καθηγητή Κέρτις Μάριαν, σαν καλό καταφύγιο για τους δύσκολους καιρούς. Αναζήτησε ένα σπήλαιο ή κάποια εσοχή που θα ήταν αρκετά κοντά στην αρχαία ακτογραμμή, ώστε να παρέχει εύκολη πρόσβαση στα οστρακοειδή, αλλά αρκετά ψηλά ώστε τα αρχαιολογικά ευρήματα που θα περιείχε να μην είχαν παρασυρθεί από το νερό όταν η στάθμη των ωκεανών ανέβηκε με την αναθέρμανση του κλίματος πριν από 123.000 χρόνια. Μαζί με συνεργάτες του εντόπισε ακριβώς ένα τέτοιο σπήλαιο στο ακρωτήριο Πίνακλ Πόιντ, στο οποίο δόθηκε το κωδικό όνομα PP13B.

Οι ανασκαφές στο PP13B αποκάλυψαν ότι η σπηλιά κατοικούνταν από ανθρώπους την περίοδο πριν από 164.000 χρόνια, μέχρι πριν από 35.000 χρόνια, με άλλα λόγια πριν και μετά την περίοδο που ανέκαμψε ο ανθρώπινος πληθυσμός. Εδειξαν, επίσης, ότι ακόμα και την παλαιότερη περίοδο κατοίκησης, δηλαδή όχι πολύ αργότερα από τότε που εμφανίστηκε ανατομικά, ο σύγχρονος άνθρωπος εμφάνισε στοιχεία επιτήδευσης και χρήσης συμβόλων. Η ανάπτυξη των πνευματικών λειτουργιών του, καθώς κατασκεύαζε και χρησιμοποιούσε εργαλεία κάτω από την έντονη περιβαλλοντική πίεση της παγετωνικής περιόδου, αναμφίβολα βοήθησε τους ανθρώπους και ειδικότερα εκείνους της σπηλιάς PP13B να επιβιώσουν και μαζί τους ενδεχομένως και ολόκληρο το είδος.

Ενώ σε άλλες περιοχές της αφρικανικής ηπείρου οι πληθυσμοί homo sapiens εξαφανίζονταν καθώς το κρύο και η ανυδρία σκότωναν τα ζώα και τα φυτά που κυνηγούσαν και μάζευαν ως τροφή, οι «τυχεροί» κάτοικοι του Πίνακλ Πόιντ έτρωγαν θαλασσινά, αλλά και πλούσια σε υδατάνθρακες φυτά, που ευδοκιμούσαν παρά το εχθρικό κλίμα. Ο θαλάσσιος πλούτος της περιοχής ευνοούνταν και τότε, όπως και τώρα, από τη συνάντηση του θαλάσσιου ρεύματος Αγκούλας που κινείται προς το νότο και του ρεύματος Μπενγκουέλα που ανέρχεται από τα πλούσια σε τροφή κρύα νερά του βυθού και κατευθύνεται προς το βορρά. Καθώς το παγετωνικό στάδιο 6 ταλαντώνονταν ανάμεσα στις πιο κρύες και τις λιγότερο κρύες φάσεις του, το επίπεδο της θάλασσας ανεβοκατέβαινε ανάλογα και η ακτογραμμή προχωρούσε ή υποχωρούσε. Αλλά όσο οι άνθρωποι ακολουθούσαν την ακτογραμμή ή κατοικούσαν σε σημείο που αυτή δεν μετακινούνταν πολύ μακριά τους, είχαν πρόσβαση σε μια αστείρευτη πηγή τροφής.


Τα πέτρινα εργαλεία που βρέθηκαν στη σπηλιά PP13B περιλαμβάνουν μικρολεπίδες (τελευταίες δύο σειρές), που πρέπει να προσαρμόζονταν σε ξύλινα βέλη. Μερικά από τα εργαλεία φαίνεται να έχουν υποστεί επεξεργασία και με φωτιά, τεχνική που θεωρούνταν ότι εμφανίστηκε πολύ αργότερα, στην περιοχή που είναι σήμερα η Γαλλία
Τα πέτρινα εργαλεία που βρέθηκαν στη σπηλιά PP13B περιλαμβάνουν μικρολεπίδες (τελευταίες δύο σειρές), που πρέπει να προσαρμόζονταν σε ξύλινα βέλη. Μερικά από τα εργαλεία φαίνεται να έχουν υποστεί επεξεργασία και με φωτιά, τεχνική που θεωρούνταν ότι εμφανίστηκε πολύ αργότερα, στην περιοχή που είναι σήμερα η Γαλλία

Η ανακάλυψη σημείων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος από το παγετωνικό στάδιο 6, απαιτούσε την αναζήτηση καταφυγίων που ήταν αρκετά κοντά στη θάλασσα, ώστε να επιτρέπουν εύκολη πρόσβαση σε οστρακοειδή, αλλά αρκετά μέτρα πάνω από αυτήν, ώστε τα αρχαία ευρήματα να έμειναν στη θέση τους την περίοδο που η στάθμη των ωκεανών ανέβηκε πριν από 123.000 χρόνια. Η σπηλιά PP13B όπως και άλλες στην απόκρημνη πλευρά του λόφου στο ακρωτήριο Πίνακλ Πόιντ, πληρούν αυτά τα κριτήρια και απέδωσαν πληθώρα ευρημάτων
Η ανακάλυψη σημείων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος από το παγετωνικό στάδιο 6, απαιτούσε την αναζήτηση καταφυγίων που ήταν αρκετά κοντά στη θάλασσα, ώστε να επιτρέπουν εύκολη πρόσβαση σε οστρακοειδή, αλλά αρκετά μέτρα πάνω από αυτήν, ώστε τα αρχαία ευρήματα να έμειναν στη θέση τους την περίοδο που η στάθμη των ωκεανών ανέβηκε πριν από 123.000 χρόνια. Η σπηλιά PP13B όπως και άλλες στην απόκρημνη πλευρά του λόφου στο ακρωτήριο Πίνακλ Πόιντ, πληρούν αυτά τα κριτήρια και απέδωσαν πληθώρα ευρημάτων

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»


Κορυφή σελίδας
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ