(Αυτό το άρθρο το αφιερώνω στους ναυτεργάτες, στους μεταλλεργάτες, που τα φτιάχνουν και τα επισκευάζουν, και σε όλους τους εργάτες του λιμανιού).

Η δημιουργία ενός ευρύτατου μετώπου κοινωνικο-πολιτικής αλλαγής μοιάζει με ένα καράβι από την κατασκευή του μέχρι και τη ρότα του στην ανοιχτή θάλασσα. Από την αρχή το σκαρί πρέπει να 'χει γερούς μπουλμέδες για να 'χει γερά δεσίματα στις λαμαρίνες του. Εδώ οι καρφωτές κι οι καλαφατάδες παίζουν σπουδαίο ρόλο ακόμη κι αν οι λαμαρίνες είναι κολλητές. Κάτω από τα αμπάρια τα τάγκια πρέπει να 'ναι μελετημένα και γερά για να μπορούν να λειτουργούν τα στεγανά και να δυσκολεύουν τη βύθισή του ακόμη κι όταν μπάζει νερά. Από αυτό το σκαρί διαμορφώνονται τα αμπάρια, οι δεξαμενές, το πρώρα και το πρίμα.

Πάνω του πέφτει όλη η κουβέρτα με τις μπίγες, τα άλμπουρα, την τσιμινιέρα και τα συρματόσχοινα. Τέλος, πάνω του στηρίζονται τα δυο σημεία που αποτελούν την εγκεφαλική δύναμη του καραβιού: Η γέφυρα με το κομοδέσιο και το μηχανοστάσιο με το στόκολο. Το καράβι αυτό προορίζεται για ποστάλι και θα κουβαλάει κόσμο. Ο κόσμος αυτός είναι διάσπαρτος από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, ομάδες και στρώματα. Μέσα του υπάρχουν άνθρωποι που κουβαλάνε κι ένα διαφορετικό πολιτικό δισάκι στην πλάτη. Με αυτό πιστεύουν ότι θα μείνουν όρθιοι σε κάθε σκαμπανέβασμα του καραβιού.

Ας σκεφθούμε τώρα ότι το έμπειρο και δοκιμασμένο πλήρωμα του δώσει τα τρία βασικά σημεία του καραβιού που είναι: 1) Η γέφυρα που ελέγχει τη ρότα του, 2) το μηχανοστάσιο που ελέγχει τη δύναμή του και 3) το κουμάντο της κουβέρτας που ελέγχει αμπάρια, άλμπουρα, συρματόσχοινα και παρακολουθεί κι αναφέρεται στη γέφυρα για οτιδήποτε άλλο μπορεί να συμβεί. Το καράβι είτε θα πέσει σε ξέρα, είτε θα πέσει ανάποδα σε καιρό και θα βουλιάξει. Αυτό θα γίνει συνοδευόμενο με τις καλύτερες κι ειλικρινείς προθέσεις του πολιτικού κυρίως κόσμου, που γνωμοδοτεί και ταξιδεύει με αυτό. Το ίδιο, επίσης, μπορεί να συμβεί εάν το πλήρωμα παραδώσει τη διακυβέρνηση της λειτουργίας του καραβιού σε στεριανούς γραφιάδες, που το καταλαβαίνουν μόνο στο χάρτη και το μοιρογνωμόνιο του γραφείου τους.

Αυτά που αναφέρω σημαίνουν ότι η «ναυπήγηση» κι η μετέπειτα λειτουργία ενός ευρύτατου κοινωνικο-πολιτικού μετώπου πρέπει να φέρει πάντα μέσα του τον έμπειρο και δοκιμασμένο πλάστη του. Η δύναμη και η ρότα πρέπει να τελούν υπό συνεχή κι ασυμβίβαστο έλεγχο. Ο κόσμος που, τουλάχιστον στην αρχή, θα προσχωρήσει σε αυτό αισθάνεται σαν τον επιβάτη ενός πλοίου που ψάχνει την καμπίνα του και την πολυθρόνα στο σαλόνι. Πιστεύει πως έχει να προσφέρει πολλά σε αυτό το ταξίδι, που το θεωρεί διασφαλισμένο. Εάν, αντίθετα, αποδειχθεί ανασφάλιστο, τότε, ή θα αποχωρήσει ή θα πιστωθεί σε μια προσωρινή συνασπισμένη χάβρα της παρακμής. Πάντως και στις δυο περιπτώσεις θα ζητήσει ευθύνες βρίζοντας εκείνους που είχαν την πρωτοβουλία να το δημιουργήσουν. Αυτά δεν τα λέγω γιατί πιστεύω στα φυλαχτά. Τα λέγω γιατί πρέπει να υπάρχει μια οριοθετημένη απάντηση «του πώς και του γιατί» στο εγχείρημα, με κρυστάλλινη διαύγεια. Πρόκειται για ένα ταξίδι που ξεκινά από την αρχή. Εχει ικανούς ναυπηγούς κι εργάτες να φτιάξουν γερό και καλοτάξιδο το καράβι. Εχει κι έμπειρο πλήρωμα να το ταξιδέψει. Ομως το ταξίδι θα 'ναι μεγάλο και το καράβι θα βγει σε ανοιχτές θάλασσες και θα πέσει σε άγριους καιρούς. Σαν τον Οδυσσέα θα πέφτει από την αγκαλιά της Κίρκης στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη μέχρι να βρεθεί στην Ιθάκη.

Το πλήρωμα θα 'ναι το μόνο ουσιαστικά υπεύθυνο κι όχι ο κόσμος που θα κουβαλά. Αυτός ο κόσμος, ανεξάρτητα από τη συμβολή του καθενός στο ταξίδι, που ίσως αποδειχθεί πολύτιμη, πάντα θα διακατέχεται από τη σκέψη για το ότι η ρότα είναι σωστή, η διακυβέρνηση γερή κι ότι στο τέλος θα φτάσει σε απάνεμο λιμάνι. Αλίμονο εάν κλονιστεί αυτή η πεποίθηση, αυτή η σιγουριά. Γι' αυτό, ακριβώς, πρέπει πάντα το καράβι να βρίσκεται στα έμπειρα χέρια των θαλασσοπόρων που ξέρουν να διακρίνουν το Βόρειο Σέλας και να προσδιορίζουν τους καιρούς, από την μπουνάτσα μέχρι την τρικυμία. Γι' αυτό, επίσης, πρέπει να υπάρχουν διακριτοί ρόλοι για να αντιμετωπίζεται η κρυμμένη εγωιστική απειρία έως κι η μωρή φιλοδοξία. Ενα εγχείρημα δημιουργίας κοινωνικο-πολιτικού μετώπου είναι μεγάλης σημασίας. Η επιτυχία του μπορεί να ωθήσει την κοινωνία σε μια επαναστατική, προοδευτική και συνεχή ανάταση. Ομως, η αποτυχία του μπορεί να ρίξει το προοδευτικό κίνημα της κοινωνίας πολλά χρόνια πίσω. Το σίγουρο είναι ότι δεν πρέπει να αφεθεί σε άδοξα χέρια να οδηγήσουν τις διαφορετικές πλευρές του σε ένα συνονθύλευμα ανευθυνότητας και αλαζονείας.