Οι αλλαγές που συντελέστηκαν στην περίοδο 1989-1991, με τις ανατροπές των σοσιαλιστικών κοινωνικοοικονομικών συστημάτων, επέφεραν ραγδαίες ανακατατάξεις στο διεθνές συνδικαλιστικό κίνημα και τις οργανώσεις του.

Από το 1945 και μέχρι το τέλος περίπου της δεκαετίας του 1980 η Παγκόσμια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία (WFIU) κυριαρχούσε στα μαζικά κινήματα της εργατικής τάξης με το κύρος, τη μαχητικότητα, τον προσανατολισμό και τη μαζικότητά της.

H WFIU ιδρύθηκε στο Παρίσι με το πρώτο ιδρυτικό συνέδριό της (25/9 έως 9/10/1945) και την εκλογή του Βρετανού Walter Cipihne στη θέση του γενικού γραμματέα της. Στην ίδρυσή της συμμετείχαν οι Γενικές Συνομοσπονδίες όλων των χωρών του κόσμου που μέχρι εκείνη την περίοδο είχαν ιδρυθεί και λειτουργούσαν στις χώρες τους. Με την έναρξη της περιόδου του ψυχρού πολέμου και με πρωτοβουλία των αμερικανικών συνδικάτων (AFL, CIO) αποχώρησαν από την ΠΣΟ ορισμένες Συνομοσπονδίες και στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ίδρυσαν τη «Διεθνή Συνομοσπονδία των Ελεύθερων Συνδικάτων» (ICFTU). Η διάσπαση αυτή των γραμμών του διεθνούς εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος ήταν κύρια αποτέλεσμα των παρεμβάσεων των κυβερνήσεων των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ιαπωνίας και άλλων. Η νεοϊδρυμένη ICFTU δεν κατάφερε ποτέ μέχρι σήμερα να εκφράσει τα συμφέροντα και τις αγωνίες της εργατικής τάξης. Ηταν και παραμένει ένα πιστό και επικίνδυνο όργανο του διεθνούς κεφαλαίου και των κυβερνήσεων των ισχυρών ιμπεριαλιστικών χωρών, που μόνιμος στόχος του είναι η διάδοση και η προβολή της αστικής ιδεολογίας μέσα στην εργατική τάξη. Η αδυναμία της «Διεθνούς Συνομοσπονδίας των Ελεύθερων Συνδικάτων» να κερδίσει έδαφος σε βάρος της ΠΣΟ οδηγούσε την οργάνωση αυτή σε αλλεπάλληλες κρίσεις και ως αποτέλεσμα αυτών των αδιεξόδων προέκυψε η ίδρυση της Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας Εργασίας (WCL), που σύμφωνα με την ιδρυτική της διακήρυξη υιοθετούσε σοσιαλδημοκρατικές αντιλήψεις. Εντούτοις, από την ίδρυσή της έως και σήμερα κινείται στο περιθώριο της ΔΣΕΣ, είναι μικρή, χωρίς μαζικότητα και περιθωριοποιημένη. Εχει την έδρα της στις Βρυξέλλες και εξαντλεί την όποια παρουσία της στην προσπάθεια να διατηρεί τη χρηματοδότησή της και την καλή οικονομική στήριξη των στελεχών της.

Από τις τρεις αυτές Διεθνείς Συνδικαλιστικές Οργανώσεις, η Παγκόσμια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία (ΠΣΟ), με πάνω από 200 εκατομμύρια μέλη σε ολόκληρη την υδρόγειο, διαδραμάτισε ρόλο αναντικατάστατο στο διεθνές στερέωμα για την ανάδειξη του ρόλου της εργατικής τάξης, τόσο για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, όσο και στην κατοχύρωση και διεύρυνση των εργατικών διεκδικήσεων στις καπιταλιστικές χώρες. Σημαντικός επίσης ήταν ο ρόλος της στην υπεράσπιση εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και συνδικαλιστικών οργανώσεων που δρούσαν σε δύσκολες και αντίξοες συνθήκες.

Στα 45 χρόνια της παρουσίας της (1945-1990) η ΠΣΟ είχε επιβάλει στα πλαίσια του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας του ΟΗΕ την ψήφιση και επικύρωση Διεθνών Συμβάσεων, όπως για την Κοινωνική Ασφάλιση, το δικαίωμα των γυναικών, την παιδική εργασία, το ωράριο απασχόλησης, τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, την εκπαίδευση των εργαζομένων, τις συνδικαλιστικές και δημοκρατικές ελευθερίες και εκατοντάδες ακόμα αποφάσεις που αποτυπώνουν τις κατακτήσεις της εργατικής τάξης στον 20ό αιώνα. Σ' όλο αυτό το διάστημα της κυριαρχίας της ΠΣΟ, η Διεθνής Συνομοσπονδία των Ελεύθερων Συνδικάτων το μόνο που έκανε ήταν να ευθυγραμμίζεται στον αντικομμουνισμό και στις ψυχροπολεμικές πρακτικές των ΗΠΑ και του Διεθνούς Κεφαλαίου. Στα πλαίσια του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας του ΟΗΕ και στην ψήφιση ορισμένων Διεθνών Συμβάσεων και Συστάσεων συρόταν κάτω από τον όγκο και την πίεση της ΠΣΟ να ακολουθήσει τη στάση και τις προτάσεις της, σε μια προσπάθεια να μη χάνει την επαφή της με τους εργαζόμενους και να διατηρεί ταυτόχρονα τα περιθώρια για τον εγκλωβισμό των μισθωτών στις τάξεις της.

Η κατάσταση αυτή αμέσως μετά το 1990 άλλαξε ριζικά. Η προσωρινή κυριαρχία των δυνάμεων του Ιμπεριαλισμού και του Διεθνούς Μονοπωλιακού Κεφαλαίου ανέτρεψε τα δεδομένα στο Διεθνές Συνδικαλιστικό Κίνημα. Μέσα στον έξαλλο αντικομμουνισμό και στο καπιταλιστικό παραλήρημα στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι κυβερνήσεις, όργανα των ΗΠΑ στο σύνολό τους, από τις πρώτες αποφάσεις που έπαιρναν ήταν η εκδίωξη της ΠΣΟ από όποια γραφεία στεγαζόταν, οι απολύσεις από την εργασία τους των στελεχών της, οι συλλήψεις και η τρομοκρατία. Ενιαία σ' όλες αυτές τις χώρες δημεύτηκαν τα περιουσιακά της στοιχεία και κατασχέθηκαν τα οικονομικά της. Στην Πράγα που ήταν και εξακολουθεί να είναι μέχρι στιγμής η έδρα της ΠΣΟ, από τα τρία πολυώροφα συγκροτήματα κτιρίων που είχε στην κατοχή της μέσα από αλλεπάλληλες κατ' εντολή δικαστικές αποφάσεις έχει περιοριστεί σήμερα σε ένα διαμέρισμα τριών δωματίων των 60 τ.μ.

Στο ίδιο διάστημα, οι εθνικές Συνομοσπονδίες των χωρών αυτών, είτε οι νέες που ιδρύονταν μαζικά, προσέτρεχαν στις τάξεις της ΔΣΕΣ ελπίζοντας στο «αμερικανικό όνειρο».

Οπως είναι γνωστό, οι ανατροπές στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες δεν άφησαν ανεπηρέαστο το κίνημα των αδέσμευτων, τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στον Τρίτο Κόσμο στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Ετσι και τα συνδικάτα όλων αυτών των χωρών μέσα στα σύννεφα της σκόνης και του κουρνιαχτού που σήκωσαν οι ανατροπές άλλα, φοβισμένα, αδρανοποιήθηκαν, αλλά διαλύθηκαν, άλλα πέρασαν τον Ρουβίκωνα και ελάχιστα έμειναν όρθια. Η προσπάθεια να σταθεί όρθια η ΠΣΟ στο 12ο Παγκόσμιο Συνέδριό της, που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα δεν μπορούσε εκείνες τις στιγμές να έχει αποτέλεσμα.

Οι ηγετικές δυνάμεις της Νέας Ιμπεριαλιστικής Τάξης Πραγμάτων είχαν συνειδητά ιεραρχήσει σαν πρωτεύον ζήτημα για τις στρατηγικές επιδιώξεις τους τη διάλυση, τον ευνουχισμό και την αιχμαλωσία του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, προκειμένου να περιορίσουν τις αντιδράσεις της εργατικής τάξης στα σχέδιά τους.

Στην περίοδο 1990 - 1994 η ΔΣΕΣ κερδίζει συνεχώς έδαφος και σχεδιάζει από την αρχή το διεθνή συνδικαλιστικό χάρτη με την ίδρυση σ' όλο τον κόσμο εκατοντάδων Εργατικών Συνομοσπονδιών. Εκατοντάδες στελέχη των μονοπωλίων και των πολυεθνικών, εμιγκρέδες και ανανήψαντες, χρηματοδοτούμενοι πλουσιοπάροχα ανέλαβαν ένα σημαντικό μέρος αυτού του σχεδίου. Τα παραδείγματα μόνο από την περιοχή των Βαλκανίων μιλούν από μόνα τους.

• Στη Γιουγκοσλαβία, π.χ. αναλαμβάνει να «ανανεώσει» το εργατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα ο επαναπατρισθείς από τις ΗΠΑ κ. Ισάνακ, ιδρύοντας τη Συνομοσπονδία ΝΙΖΑΒΙΣΝΟΤ, που με 4.000 μέλη σ' ολόκληρη τη Γιουγκοσλαβία εγγράφεται στη Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων και στη Διεθνή Συνομοσπονδία Ελεύθερων Συνδικάτων, χρηματοδοτείται με εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια, την ίδια στιγμή που η γιουγκοσλαβική KATUI με 4,5 εκατομμύρια μέλη είναι υπό διωγμό και διεθνή αποκλεισμό.
• Στην κορύφωση του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία, με πρωτοβουλία της ΓΣΕΕ, της CGI Γαλλίας και της CCIL Ιταλίας, καλείται σύσκεψη των Βαλκανικών Συνδικάτων στη Ρώμη. Η σύσκεψη ματαιώνεται με προκλητική απαίτηση της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων και της ΔΣΕΣ.
• Τον Ιούνη του 1999 στο Ελσίνκι η ΣΕΣ καλεί και πραγματοποιεί σύσκεψη Βαλκανικών Συνδικάτων, από την οποία απέκλεισε τη ΓΣΕΕ και προσκάλεσε με ατομική πρόσκληση πρώην συνδικαλίστρια και στέλεχος του ΣΥΝ, δίχως να εκπροσωπεί απολύτως κανένα.

Στην περίοδο 1990-1994 οι πιέσεις για την τελική και οριστική διάλυση της ΠΣΟ ήταν ασφυκτικές. Στην Ευρώπη το καθήκον για τη διάλυσή της ανέλαβε εργολαβικά η CGT Γαλλίας υπό την ηγεσία του Γενικού Γραμματέα της Λουί Βιανέ. Με διμερείς επαφές, περιοδείες, πιέσεις και φαιά προπαγάνδα, καλούσε τις Εθνικές Συνομοσπονδίες των κρατών της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας να ακολουθήσουν το δικό της παράδειγμα και να αποχωρήσουν από την ΠΣΟ, που όπως ισχυρίζονταν δεν είχε πλέον λόγο ύπαρξης. Οι προσπάθειες της CGT είχαν ομολογουμένως αποτέλεσμα να αποχωρήσουν όλες χωρίς εξαίρεση οι οργανώσεις της Ευρώπης από την ΠΣΟ και να αποστασιοποιηθούν πολλές άλλες από τις υπόλοιπες ηπείρους. Για τη συνεισφορά της αυτή η CGT ανταμείφθηκε με την αποδοχή από τη ΣΕΣ των αιτήσεών της για εγγραφή (της CGT) ως πλήρους μέλους στη Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων.

Ολες αυτές οι εξελίξεις είχαν και έχουν αρνητικές επιπτώσεις για την παγκόσμια εργατική τάξη, αφού οι δυνάμεις του καπιταλισμού δρουν πλέον ασύδοτες, σχεδιάζουν και βάζουν σε εφαρμογή τη γραμμή της «κοινωνικής ρεβάνς», αφαιρώντας σταδιακά, αλλά σταθερά δικαιώματα και κατακτήσεις των εργατοϋπαλλήλων, των συνταξιούχων, των νέων και των γυναικών. Μέσα σε λίγα χρόνια το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και η ετήσια Γενική Συνέλευση από τόπος αντιπαράθεσης του Παγκόσμιου Εργατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος με τις δυνάμεις της αντίδρασης και του κεφαλαίου, μετατράπηκε σε ένα όργανο της μεγάλης εργοδοσίας και άρχισε να ξηλώνει και να αναιρεί τις Διεθνείς Συμβάσεις με την ψήφο και τη σύμφωνη γνώμη των «εργατικών» εκπροσώπων που στοιχίζονται πίσω από τα ταμεία της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) και της ΔΣΕΣ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η άρση της απαγόρευσης της παιδικής εργασίας, της νυχτερινής απασχόλησης των γυναικών, των ιδιωτικών Γραφείων Εύρεσης Εργασίας, των συνθηκών εργασίας των εργατών ορυχείων, η θεσμοθέτηση της ασυδοσίας στην εργασία φασόν κλπ.

Ολες αυτές οι αντεργατικές εξελίξεις συσσώρευσαν και συσσωρεύουν πλούτη αμύθητα για τη διεθνή ολιγαρχία με την ένταση και τη μεγιστοποίηση του βαθμού εκμετάλλευσης σε βάρος της εργατικής τάξης σ' ολόκληρο τον πλανήτη.

Στο διάστημα μεταξύ 1990 και 1994 η ΔΣΕΣ κερδίζει συνεχώς έδαφος με τη στήριξη των πολυεθνικών και μονοπωλιακών μηχανισμών, ενώ η ΠΣΟ χάνει συνεχώς δυνάμεις και φτάνει στα πρόθυρα της διάλυσης. Τότε ακριβώς, με πρωτοβουλία των Συνδικάτων της Κούβας, της Συρίας, της Λιβύης, της Παλαιστίνης, του Ιράκ, της Νότιας Αφρικής της Ινδίας, του Βιετνάμ και ορισμένων μικρότερων οργανώσεων από τη Λατινική Αμερική, την Ασία και τη Μέση Ανατολή αποφασίστηκε η σύγκληση του 13ου Συνεδρίου, στη μόνη χώρα που δέχτηκε να το φιλοξενήσει, στη Συρία (Νοέμβρης 1994).

Στο Συνέδριο αυτό δύο στελέχη της ΚΕ του ΚΚΕ και δύο ακόμα συνδικαλιστικά μας στελέχη γίναμε μάρτυρες των προσπαθειών της CGT Γαλλίας για τη διάλυση της ΠΣΟ. Τελικά από το Συνέδριο της Δαμασκού αποχώρησε οριστικά η CGTP - ΙΝΤΕΡΣΙΝΤΙΚΑΛ της Πορτογαλίας και η ΟΡΖΖ της Πολωνίας. Ετσι έμεινε χωρίς καμιά ευρωπαϊκή οργάνωση η ΠΣΟ. Οι προσπάθειες όμως για διάλυση δεν πέρασαν και τελικά αποφασίστηκε η «ανανέωση» της οργάνωσης και εκλέχτηκε ηγεσία με επικεφαλής τον Αλεξάντερ Ζάρικοφ που εκπροσωπούσε και εκπροσωπεί και σήμερα στην ΠΣΟ, μια μικρή συνεταιριστική, συνδικαλιστική κίνηση, στη Σιβηρία, πέντε (5) χιλιάδων περίπου ανθρώπων. Στη Δαμασκό, επίσης, τροποποιήθηκε το καταστατικό της ΠΣΟ για τις ανάγκες της λεγόμενης ανανέωσης, που ήταν τότε του συρμού. Με βάση τις καταστατικές αλλαγές που δίνουν το δικαίωμα εγγραφής στην ΠΣΟ οργανώσεων, αλλά και συνδικαλιστικών κινήσεων και επιτροπών, εργοστασιακών και συντονιστικών συνδικαλιστικών κινημάτων, πρόσφατα το ΠΑΜΕ υπέβαλε αίτηση εγγραφής στην ΠΣΟ η οποία εγκρίθηκε.

Παρ' όλες τις δυσκολίες, τις πιέσεις και τις διώξεις τελικά η Παγκόσμια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία δε διαλύθηκε, επειδή, κύρια, δυνάμεις από τη Μέση Ανατολή, τη Λατινική Αμερική και την Ινδία, είδαν σχετικά έγκαιρα τις αρνητικές για τους λαούς τους εξελίξεις στις συνθήκες της Νέας Ιμπεριαλιστικής Τάξης Πραγμάτων. Την είδαν σαν αποκούμπι, σαν μια μικρή και αδύναμη σπίθα που μπορεί να εξελιχτεί σε ταξικό πόλο για το Παγκόσμιο Συνδικαλιστικό Κίνημα, προχωρώντας μέσα από αντιφάσεις, ζιγκ - ζαγκ, λάθη και αδυναμίες.

Λίγους μήνες αργότερα, στη Λισαβόνα, στο Συνέδριο της CGTP ΙΝΤΕΡΣΙΝΤΙΚΑΛ, χωρίς ψηφοφορία, επικυρώθηκε η αποχώρηση των Πορτογάλων από την ΠΣΟ και η εγγραφή τους στην Ομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων. Αξίζει να αναφερθεί ότι τη στιγμή ακριβώς που οι ηγέτες των Πορτογάλων εισηγούνταν στο Συνέδριό τους την επικύρωση της αποχώρησης, 1.500 σύνεδροι όρθιοι χειροκροτούσαν και ζητωκραύγαζαν φωνάζοντας ρυθμικά τα αρχικά της ΠΣΟ στη γλώσσα τους.

Αμέσως μετά το Συνέδριο της Δαμασκού, η ΠΣΟ, με το επιχείρημα ότι δεν κατέβαλε κάποιο χρηματικό ποσό, εκδιώχθηκε από τα γραφεία που επί δεκαετίες διατηρούσε στα γραφεία του ΟΗΕ - Διεθνές Γραφείο Εργασίας στη Γενεύη. Παρ' όλα αυτά τα χρόνια που ακολούθησαν η ΠΣΟ καταφέρνει να ξαναπατήσει γερά στη Λατινική Αμερική, να κυριαρχήσει στη Μέση Ανατολή, να κερδίζει έδαφος συνεχώς σε Αφρική και Ασία. Στην Ευρώπη η κατάσταση ακόμα παραμένει ιδιαίτερα αρνητική.

Η κατάσταση αυτή επιβεβαιώθηκε και στο τελευταίο 14ο Παγκόσμιο Συνέδριο της ΠΣΟ που πραγματοποιήθηκε στο Νέο Δελχί από τις 23 έως και τις 28 Μάρτη 2000, όπου αντιπρόσωποι από 70 χώρες συγκεντρώθηκαν, συζήτησαν τα επίκαιρα προβλήματα που απασχολούν το Διεθνές Συνδικαλιστικό Κίνημα και ψήφισαν αποφάσεις, που σε γενικές γραμμές κινούνται σε ταξική, αντικαπιταλιστική, αντιιμπεριαλιστική τροχιά. Ξεκαθαρίστηκαν σε σωστή κατεύθυνση οι θέσεις της οργάνωσης απέναντι στην πολιτική των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ, του Διεθνούς Κεφαλαίου και των Πολυεθνικών.

Σήμερα μπορεί κάποιος χωρίς υπερβολή να πει ότι από την ΠΣΟ δε λείπουν οι σωστές γενικά θέσεις. Αυτό που λείπει είναι η ΔΡΑΣΗ και ο Αγωνιστικός ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ σε επίπεδο ηπείρων, αλλά και σε παγκόσμια διάσταση. Η αδυναμία αυτή εντοπίστηκε σαν η κυρίαρχη στο Συνέδριο της Ινδίας και ο εντοπισμός αποτελεί ίσως μια αφετηρία για δουλιά στην κατεύθυνση να κατακτά το ρόλο του Ταξικού Συνδικαλιστικού Πόλου σε διεθνές επίπεδο. Η διστακτικότητα και οι ταλαντεύσεις της ηγεσίας της ΠΣΟ εκφράστηκαν και πρόσφατα στις διαδηλώσεις της Πράγας, όπου από έλλειψη προσανατολισμού στη ΔΡΑΣΗ δε συνέβαλε όπως όφειλε και μπορούσε στην οργάνωση και το άπλωμα των αντικαπιταλιστικών διαδηλώσεων.

Πάντως η κατάσταση του Διεθνούς Ταξικού Συνδικαλιστικού Κινήματος θα ήταν σαφώς πιο θετική αν τα κινέζικα συνδικάτα με τον όγκο και το ειδικό βάρος τους αποφάσιζαν να εγκαταλείψουν την τακτική των ίσων αποστάσεων ανάμεσα στην ΠΣΟ και τη ΔΣΕΣ.