Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το ύψος του μισθού δεν ταυτίζεται σε αρκετές περιπτώσεις με το συνολικό εισόδημα του μισθωτού εργαζόμενου. Ενα μέρος του πρόσθετου εισοδήματος μπορεί να διασφαλίζεται από πηγές ανεξάρτητες της μισθωτής εργασίας (μικρή αγροτική καλλιέργεια, ατομική εμπορευματο - παραγωγή, παροχή υπηρεσίας με ανταλλαγή εργασίας με εισόδημα, π.χ. μισθωτός γιατρός που ταυτόχρονα διαθέτει ατομικό ιατρείο, ενοικίαση ακινήτου κλπ.). Αντίστοιχα, θα πρέπει να εξετάσει κανείς αν ο μισθωτός εργαζόμενος επιτελεί εκτελεστική εργασία ή αν επιτελεί εποπτική εργασία με ενδιάμεσο χαρακτήρα, δηλαδή ούτε διευθυντικό ούτε εκτελεστικό.

Ομως, το φαινόμενο της «εργατικής αριστοκρατίας» συνδέεται και με τον τρόπο που αποκτά κάποιος «μισθωτός» εργαζόμενος το εισόδημά του, κάτι που επισήμαινε ο Λένιν στην εποχή του. Συνδέεται με την επέκταση του κρατικού μονοπωλίου μεταπολεμικά και τη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας.

Εύκολα μας έρχονται στο νου σχετικά παραδείγματα: Ο εκτεταμένος χρηματισμός υπαλλήλων που στελεχώνουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους, τα περιβόητα «φακελάκια» σε εργαζόμενους στις υπηρεσίες Υγείας, οι όροι εργασίας και πληρωμής ορισμένων εργαζομένων σε νυχτερινά πολυτελή κέντρα διασκέδασης.

Η ιστορική εξέλιξη καθορίζεται από ένα πλήθος παραγόντων, μεταξύ των οποίων σημαντικό ειδικό βάρος έχουν η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, η μεταβολή της θέσης κάθε χώρας στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα, η πορεία του μονοπωλιακού ανταγωνισμού μεταξύ κλάδων και σε κάθε κλάδο, το επίπεδο της συνδικαλιστικής οργάνωσης και της ταξικής πάλης για τα διαφορετικά τμήματα της εργατικής τάξης. Στις 2 - 3 πρώτες δεκαετίες μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη σχετική σταθεροποίηση και την καπιταλιστική ανάπτυξη διαμόρφωσε και έναν πολυπλόκαμο κρατικό μηχανισμό σε όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής, αύξησε τις δυνατότητες και την έκταση της εξαγοράς τμημάτων της εργατικής τάξης.

Καθώς απλωνόταν και βάθαινε η ανάπτυξη του καπιταλισμού σε ολόκληρο τον κόσμο, εμφανίστηκε και εδραιώθηκε η «εργατική αριστοκρατία» σε χώρες που δεν υπήρχε πριν. Είναι χαρακτηριστική π.χ. η επέκτασή της στην Ελλάδα μέσω των μηχανισμών διαχείρισης κοινοτικών προγραμμάτων. Οι πληρωμένες θέσεις των συνδικαλιστών στις διάφορες ΟΚΕ είναι ουσιαστικές και τυπικές μορφές διαμόρφωσης σύγχρονης «εργατικής αριστοκρατίας». Ακόμη πιο εκτεταμένα συνδέθηκε με τις άμεσες εξαγωγές κεφαλαίου από την Ελλάδα στις συνθήκες της απελευθέρωσης των αγορών και της καπιταλιστικοποίησης των πρώην σοσιαλιστικών βαλκανικών χωρών.

Η βασική εκτίμηση για τη δυνατότητα του ιμπεριαλισμού να γενικεύει το φαινόμενο της διαφοροποίησης στην εργατική τάξη και της «εργατικής αριστοκρατίας» σε όλο και περισσότερες καπιταλιστικές χώρες, επιβεβαιώνεται πανηγυρικά.

Η διαφοροποίηση στο εσωτερικό της εργατικής τάξης τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο γίνεται όλο και πιο εύκολα ορατή.

Σύμφωνα με μελέτη του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ,¹⁶ ο μέσος καθαρός μισθός αυξήθηκε την εξαετία 2002 - 2007 ταχύτερα από τον κατώτερο μισθό με τέτοιο ρυθμό, ώστε η αναλογία κατώτατου προς μέσο μισθό να μειωθεί από 55% το 1994 σε 45% για την εξαετία 2002 - 2007!

Καταγράφεται, επίσης, ένα άλλο τμήμα με μισθό από κύρια εργασία που ξεπερνά τα 1.750 ευρώ, το οποίο είναι στην πράξη μεγαλύτερο απ' ό,τι εμφανίζεται στην έρευνα. Η κατηγορία αυτών που δεν απαντούν συγκεκριμένα στην έρευνα της ΕΣΥΕ αλλοιώνει, σε ένα βαθμό, την πραγματική εικόνα. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε και τους πρόσθετους πόρους που συμπληρώνουν το εισόδημα ορισμένων εργαζομένων πέραν του μισθού της κύριας εργασίας. (Π.χ. αδήλωτη δεύτερη εργασία - αυτοαπασχόληση, μικρό αγροτικό εισόδημα). Βέβαια, όπως ήδη εξηγήσαμε αναλυτικά, η μισθολογική διαφοροποίηση στο εσωτερικό της εργατικής τάξης δεν οδηγεί στην αυτόματη κατάταξη του συνόλου των συγκριτικά υψηλόμισθων στην εργατική αριστοκρατία. Είναι απλά ένας δείκτης των δυσκολιών σφυρηλάτησης της ενότητας της εργατικής τάξης, με στόχο την εκπλήρωση της ιστορικής της αποστολής.

Αντίστοιχα, μπορούμε να διακρίνουμε τη σημαντική διαφορά της αγοραστικής δύναμης των εργατών μεταξύ των κρατών - μελών της ΕΕ.

Διαπιστώνεται ότι η αγοραστική δύναμη των κατώτατων αποδοχών στην Ελλάδα είναι 4 φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της Ρουμανίας, αλλά αποτελεί μόλις το 60% της αντίστοιχης του Λουξεμβούργου.

Το παραπάνω στοιχείο είναι διαφωτιστικό στο θέμα μας, αν συσχετιστεί με το ύψος των ελληνικών επενδύσεων στα Βαλκάνια, τον αριθμό των μεταναστών στην Ελλάδα και τον αριθμό ενός τμήματος του εργατικού δυναμικού που εργάζεται και αμείβεται στην Ελλάδα σε άμεση διασύνδεση με τις παραπάνω εξαγωγικές κεφαλαιοκρατικές δραστηριότητες (τράπεζες, εμπορικά δίκτυα κλπ.).

Αν στην εποχή του ο Λένιν μιλούσε για ορισμένα στοιχειώδη πολιτικά «προνόμια» και «ψιχία» που αντιστοιχούν σε οικονομικά «προνόμια» και «ψιχία» στις μέρες μας, ο μηχανισμός της αστικής δημοκρατίας έχει κάνει επίσης σημαντικά βήματα στο ζήτημα αυτό.

Οι «ζεστές θεσούλες» των επιτροπών των υπουργείων, του Κοινοβουλίου και των διοικήσεων των «πειθήνιων συνδικάτων», που περιγράφει ο Λένιν, έχουν εμπλουτιστεί και επεκταθεί στις μέρες μας με ένα πολυπλόκαμο δηλητηριώδες δίκτυο θεσμών ενσωμάτωσης. Ορισμένοι από αυτούς τους θεσμούς, όπως η συμμετοχή εκπροσώπων των εργαζομένων στα Διοικητικά Συμβούλια των μονοπωλιακών ομίλων, εμφανίστηκαν μάλιστα από τη σοσιαλδημοκρατία σαν κατακτήσεις των εργαζομένων.

Ετσι, σήμερα το κράτος της δικτατορίας της αστικής τάξης δεν αξιοποιεί άμεσα μόνο το απατηλό κοινοβουλευτικό σύστημα, αλλά και το μηχανισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τα «αιρετά όργανά» του, τους θεσμούς συμμετοχής εργοδοτών - εργαζομένων (π.χ. Οικονομική Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος»), αρκετές «μη κυβερνητικές οργανώσεις» και πλήθος άλλων μηχανισμών για να ενσωματώσει τους εργαζόμενους. Τα στελέχη αυτών των μηχανισμών αποτελούν αντικειμενικά σημαντικό κοινωνικό στήριγμα του «αστικού εργατικού κόμματος» στις σημερινές συνθήκες.

Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα αφορούν τα περιβόητα κοινοτικά προγράμματα αμειβόμενης επιμόρφωσης (εξαγοράς) για συνδικαλιστικά στελέχη και άλλους εργαζόμενους, που υποδεικνύουν οι ενσωματωμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες, καθώς και η ουσιαστική οικονομική εξάρτηση μέρους του μισθωτού ερευνητικού δυναμικού των ΑΕΙ από τη χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων από την ΕΕ και ορισμένους μονοπωλιακούς ομίλους.

Αναφερόμαστε, λοιπόν, σε μια ολοκληρωμένη παρέμβαση του αστικού κράτους που συνδυάζει τη διανομή υλικών προνομίων σε τμήματα των εργαζομένων με μηχανισμούς άμεσης επίδρασης στην ταξική συνείδηση.

Από την άλλη μεριά, η ανισομετρία δεν είναι γραμμικά εξελισσόμενη. Ο Λένιν ήδη είχε εξετάσει την ιστορική επίδραση της αύξησης των εξαγωγών. Διατύπωσε μια βασική επισήμανση για το μέλλον των ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων αλλά και της εργατικής αριστοκρατίας σε αυτές τις χώρες που δεν προσέχτηκε όσο θα έπρεπε από μεταγενέστερους μελετητές: «Η εξαγωγή κεφαλαίου επιδρά στην ανάπτυξη του καπιταλισμού στις χώρες όπου κατευθύνεται και την επιταχύνει εξαιρετικά. Για το λόγο αυτό, αν η εξαγωγή αυτή είναι ικανή ως ένα ορισμένο βαθμό να φέρει κάποια στασιμότητα στις χώρες που εξάγουν κεφάλαιο, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τίμημα το άπλωμα και το βάθεμα της παραπέρα ανάπτυξης του καπιταλισμού σε όλο τον κόσμο».¹⁷

Εστίαζε στο συνεχές μοίρασμα του κόσμου ανάμεσα στα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη και στις διεθνείς ενώσεις των καπιταλιστών. Μοίρασμα που γίνεται κάθε φορά ανάλογα με τη δύναμη, τα κεφάλαια, την οικονομική, πολιτική και στρατιωτική ισχύ των καπιταλιστικών κρατών.

Ο σημερινός ιμπεριαλιστικός πόλεμος για τις πηγές και τις οδούς ενέργειας, οι εμπορικοί πόλεμοι, η εντεινόμενη αμφισβήτηση των συσχετισμών στην Παγκόσμια Τράπεζα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στο G-8 με συγκροτημένες συμμαχίες μεταξύ των κρατών της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής είναι αποτελέσματα αυτής της αντιφατικής κίνησης. Ετσι, όλος ο καπιταλιστικός κόσμος και ιδιαίτερα ο πιο παλιός και αναπτυγμένος παράγει την αντιφατική κίνηση: από τη μια να σπάσει κάθε φραγμό στην κίνηση κεφαλαίων αλλά με όσο το δυνατόν μονοπωλιακούς όρους για το κράτος του, να χρησιμοποιήσει ένα μέρος του υπερκέρδους για τη μαζική εξαγορά της εργατικής τάξης. Από την άλλη, ένταση του ανταγωνισμού στην παγκόσμια αγορά, τάση μείωσης της τιμής της εργατικής δύναμης στην «πατρίδα» του, για να βελτιώσει τους ανταγωνιστικούς όρους του. Ετσι, η αστική διαχείριση υποχρεώνεται σε στρατηγικής σημασίας αναδιαρθρώσεις (στις εργασιακές σχέσεις, στην πρόνοια, στην κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου) που εκ των πραγμάτων θίγουν και εξαγορασμένα εργατικά τμήματα.

Ταυτόχρονα, η αστική τάξη που βλέπει να περιορίζεται ιστορικά η δυνατότητά της να εξαγοράζει μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης στα ιμπεριαλιστικά κέντρα, ενεργοποιεί όλο και περισσότερο τους μηχανισμούς πολιτικής ενσωμάτωσης και διαφθοράς ιδιαίτερα για τις «κορυφές της εργατικής τάξης».

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Σημειώσεις:

16. ΙΝΕ ΓΣΕΕ: «Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση», (Ετήσια Εκθεση 2007), σελ. 118.

17. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», τ. 27, σελ. 368.