Συχνά ακούμε και διαπιστώνουμε στην καθημερινή μας ζωή για την απώλεια ή την εξαφάνιση παραδοσιακών επαγγελμάτων ή ακόμα και οικιακών απασχολήσεων. Σε αυτήν την αναγνώριση, προσωπικά δε νιώθω καμιά νοσταλγία για το σφουγγαρόπανο ή τη σκάφη, που η εγγονή της αδελφής μου Ρουμπίνης ποτέ δεν είδε και όταν, στα γενέθλιά της, η άλλη αδελφή μου της πήγε δώρο ένα ηλεκτρονικό επιτραπέζιο όργανο μέσα σε ένα μακρύ διπλωμένο κουτί, φώναξε ενθουσιασμένη στον αδελφό της, η θεία Σούλα μού έφερε ένα σκαφάκι (εννοώντας θαλάσσιο), κι εγώ απέτυχα να της εξηγήσω τι ήταν η σκάφη.

Νοσταλγώ, όμως, σκηνές από την οικογενειακή μας ζωή. Καθόμασταν γύρω από το τραπέζι της κουζίνας, οι τρεις μας πλαισιώναμε τη μαμά μας που έπαιρνε από ένα βαθύ σκεύος μια - μια τις ρώγες των σταφυλιών και τη θαυμάζαμε που με μια λεπτή, μικρή φουρκέτα - δεν ξέρω αν υπάρχουν πια - έβγαζε τα κουκούτσια για να κάνει γλυκό του κουταλιού. Λυπόμουν τα περιφρονημένα κουκούτσια που θα πετούσε και της ζητούσα να κάνει για μένα ένα μικρό βάζο γλυκό με σταφύλια με κουκούτσια. Το γλυκό έμπαινε στα βάζα και ύστερα στο ντουλάπι του μπουφέ και καταναλωνόταν με το κουταλάκι. Εκείνο τον καιρό που όλα ήταν λιγοστά και μετρημένα, διάφορα καλούδια κρύβονταν από τα παιδιά, εμείς στο σπίτι μας δεν είχαμε εσωτερικά κλειδιά για κανένα ντουλάπι, συρτάρι ή μπαούλο.

Ο μπαμπάς μας ήταν κατά της τιμωρίας. Η τιμωρία, έλεγε, σήμαινε ότι είχε προηγηθεί μια κακή πράξη. Γι' αυτόν ηθική ήταν η μη διάπραξη του κακού, που αυτό μεγάλωνε ή μίκραινε αντικειμενικά και με την ηλικία μας καθώς κι εμείς μεγαλώναμε. Σαν παιδιά, ασφαλώς, κάναμε τις αταξίες μας, αλλά μάλλον θα ήταν ασήμαντες γιατί δε θυμάμαι να τιμωρηθήκαμε να κοιμηθούμε νηστικές, ή να μη μας αφήσουν να βγούμε έξω να παίξουμε με τα παιδιά ή αργότερα να μην πάμε την Κυριακή στον κινηματογράφο.

Ενας λόγος που δεν κατάλαβα την ελληνική Δικαιοσύνη ήταν οι ποινές που επέβαλλε, επί χρόνια, σε άντρες, γυναίκες και νεολαίους που είχαν πολεμήσει τον κατακτητή και ακολούθως είχαν εξωθηθεί από τον εσωτερικό εχθρό για δεύτερη φορά στα βουνά, τις ποινές που σήμαιναν χρόνια σε φυλακές και εξορίες, πώς καταδίκαζαν δεκαπεντάχρονα και εικοσάχρονα κορίτσια, τον ανθό του λαού μας, τρις και εξάκις εις θάνατον και εκτελούνταν. Ο μπαμπάς μας σιωπούσε μέχρι βαθιάς κατάθλιψης. Ο ανθρώπινος νους κάνει τις δικές του διαδρομές και διακλαδώσεις. Τι είναι η ποινή; Γράμμα του νόμου;