Είναι φορές που μια χούφτα αράδες αρκούν να τρέψουν σε φυγή όλους τους πρόθυμους απολογητές του «τέλους της ιστορίας». Ενα τέτοιο κείμενο είναι και αυτό που αναδημοσιεύει σήμερα ο «Ρ». Ενα γράμμα που ο θάνατος το έφερε να αποτελεί ένα είδος «τελευταίας επιθυμίας» ενός εκπληκτικού ανθρώπου, καλλιτέχνη, κομμουνιστή, του Σοβιετικού, Τιχόν Χρένικοφ, που έφυγε από τη ζωή στις 14 Αυγούστου, σε ηλικία 95 ετών (βλ. «Ρ» 17/8).

Στις 21/8, η εφημερίδα «Ισβέστια» δημοσίευσε αυτό το ντοκουμέντο που ήρθε στα χέρια της μια βδομάδα πριν το θάνατο του Χρένικοφ. Το κείμενο είναι αποκαλυπτικό, τόσο για το ήθος του συντάκτη του, όσο και για την ολοκληρωτική διάλυση της σοσιαλιστικής πολιτιστικής υποδομής από το σημερινό καθεστώς της Ρωσίας.

Αφορμή για το γράμμα στάθηκε το εξής γεγονός: Στην πόλη Βλαντίμιρ υπάρχει το Κέντρο Χορωδιακής Μουσικής Βλαντίμιρο-Σουζντάλσκαγια Ρους. Στο πλαίσιό του λειτουργούν επί 10ετίες η επαγγελματική χορωδία μουσικής δωματίου, η χορωδία νέων, η περιφερειακή συμφωνική ορχήστρα και η δημοτική σχολή μουσικής - λυρικής ερμηνευτικής τέχνης.

Το τελευταίο τμήμα προορίζεται για μόλις 10 μαθητές. Το εκπληκτικό όμως είναι ότι ανεξαιρέτως όλοι οι τελειόφοιτοι συνέχισαν τις σπουδές τους στα καλύτερα ωδεία της χώρας. Και οι περισσότεροι από αυτούς φοίτησαν ή φοιτούν στο μεγαλύτερο και σπουδαιότερο, το Ωδείο «Τσαϊκόφσκι» της Μόσχας.

Αλλά οι «νεο-ρώσοι» (όπως ονομάζει σήμερα ο ρωσικός λαός τους πλουτοκράτες) δεν είναι διατεθειμένοι να ασχοληθούν με μια χούφτα παιδιών που επιμένουν να τραβήξουν το δύσκολο δρόμο της δημιουργίας σε ένα περιβάλλον όπου ευδοκιμεί η «υπέρτατη αξία» του κέρδους: Σύμφωνα με τον ομοσπονδιακό νόμο 131, η πόλη (προφανώς και άλλες) δεν μπορεί πλέον να έχει εκπαιδευτικά ιδρύματα τύπου μέσης σχολής. Αυτό το ιδιαίτερο, λοιπόν, μουσικό εργαστήρι κινδυνεύει με λουκέτο. Μάλιστα, οι περιφερειακές αρχές αρνούνται να θέσουν τη σχολή σε πλήρες δημοτικό νομικό καθεστώς, όπως ζητά η δημοτική αρχή του Βλαντίμιρ, ούτε να το διατηρήσουν σε περιφερειακό επίπεδο.

Για τον Χρένικοφ, όμως, ήταν πολύ περισσότερο από μια χούφτα παιδιών που ...«απειλούν» τη «νέα» δομή του εκπαιδευτικού συστήματος της Ρωσίας. Ο ίδιος δούλεψε μαζί τους. Και έγραψε αυτό το γράμμα - κατάθεση ψυχής και ανησυχίας για το τι αφήνει πίσω του.

«Προς τον επικεφαλής της διοίκησης της Περιφέρειας Βλαντίμιρ, Ν. Β. Βινβογκράντοφ,

Τον επικεφαλής της διοίκησης της πόλης Βλαντίμιρ, Α. Π. Ριμπακόφ,

Τον επικεφαλής ομοσπονδιακό επιθεωρητή της Κεντρικής Περιφέρειας της Ρωσίας για την περιοχή Βλαντίμιρ, Γκ. Β. Βερετένικοφ,

Τη νομοθετική συνέλευση της περιοχής Βλαντίμιρ.

Αξιότιμοι κύριοι!

Ο μαθητής μου Αρτιόμ Ανάνιεφ, απόφοιτος της δημοτικής σχολής μουσικής - λυρικής ερμηνευτικής τέχνης του Βλαντίμιρ, ο οποίος την τελείωσε με άριστα, αυτή τη χρονιά τελείωσε υποδειγματικά, με κόκκινο δίπλωμα (σ.σ. σημαίνει με όλα τα μαθήματα άριστα) και το Κρατικό Ωδείο "Τσαϊκόφσκι" της Μόσχας.

Ολοι οι τρόφιμοι αυτού του μεσαίου επαγγελματικού εκπαιδευτικού ιδρύματος φοιτούν ή αποφοίτησαν από τα καλύτερα μουσικά πανεπιστημιακά τμήματα της χώρας. Τη δημιουργική και εκπαιδευτική βάση της μουσικής σχολής αποτελεί το Κέντρο Χορωδιακής Μουσικής Βλαντίμιρο - Σουζντάλσκαγια Ρους, οι χορωδίες και η συμφωνική ορχήστρα του οποίου αποτέλεσαν την περηφάνια όχι μόνο της περιοχής, αλλά και της Ρωσίας. Η εκπληκτική πρακτική σύνθεσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας με τη δουλιά στα κοντσέρτα στην επαγγελματική σκηνή, δίνουν εκπληκτικούς καρπούς στα πρόσωπα των νεαρών μουσικών, τους οποίους έχει ανάγκη όχι μόνο η "μικρή" (σ.σ. τοπική) αλλά ολόκληρη η Πατρίδα.

Αγαπητοί κύριοι, διοικητές της πόλης και της περιφέρειας. Για χάρη του μέλλοντος του Βλαντίμιρ, της περιοχής και της Ρωσίας, δώστε, σας παρακαλώ, δυνατότητα διατήρησης αυτής της μικρής εστίας μουσικής εκπαίδευσης. Το μέλλον δε θα μας συγχωρέσει την απερίσκεπτη απόφαση καταστροφής των αληθινών "πηγών" της μουσικής Ρωσίας.

Λαϊκός καλλιτέχνης της ΕΣΣΔ,

Ηρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας,

Βραβευμένος με το Βραβείο Στάλιν,

Βραβευμένος με το Βραβείο Λένιν,

Βραβευμένος με το Κρατικό Βραβείο της ΕΣΣΔ,

Βραβευμένος με το Βραβείο του διεθνούς μουσικού συμβουλίου της ΟΥΝΕΣΚΟ,

Βραβευμένος με το Κρατικό Βραβείο "Γκλίνκα" της Ρωσικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας,

Βραβευμένος με το Βραβείο του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας στον τομέα της τέχνης και της λογοτεχνίας,

Κάτοχος του Μεταλλίου Τεχνών της Γαλλίας,

Καθηγητής Χρένικοφ».

Ο Τιχόν Χρένικοφ ήταν ένα από τα σημαντικότερα μουσικά κεφάλαια της ΕΣΣΔ. Προσέφερε έργο που αγαπήθηκε από το λαό και έγινε πλατιά γνωστό μέσα από το θέατρο και τον κινηματογράφο σε ταινίες - σύμβολα όπως «Η μπαλάντα του ουσάρου», «Πιστοί φίλοι», «Στις έξι η ώρα το βράδυ μετά τον πόλεμο» κ.ά. Το 1936 η μουσική του απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα μέσα από την κωμωδία του Σαίξπηρ «Πολύ κακό για το τίποτα». Ουσιαστική συμβολή στη σοβιετική μουσική αποτελούν οι τρεις συμφωνίες του (1935, 1943, 1973) και τα κοντσέρτα για πιάνο, βιολί και βιολοντσέλο για ορχήστρα.

Διατέλεσε γραμματέας από το 1948 και πρώτος γραμματέας από το 1957 της Ενωσης Συνθετών της ΕΣΣΔ, πρόεδρος του Μουσικού Τμήματος της Πανενωσιακής Εταιρείας Πολιτιστικών Σχέσεων με τις ξένες χώρες από το 1958, μέλος της ΚΕ Ελέγχου του ΚΚΣΕ από το 1961, αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΣΕ από το 1976, βουλευτής του Ανωτάτου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Τα πολλά και σημαντικά βραβεία του αναφέρονται από τον ίδιο στο γράμμα, όχι από ματαιοδοξία (προφανώς δεν είχε ανάγκη αυτοεπιβεβαίωσης) αλλά για να δώσει περισσότερο βάρος στο αίτημά του.

Θυμίζουμε ότι τα ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ (λιγότερο τα ρώσικα τα οποία στάθηκαν περισσότερο στη μεγάλη προσφορά του) αντιμετώπισαν το θάνατό του σαν ευκαιρία για αντισοβιετική προπαγάνδα. Το ΑΠΕ, π.χ. σχολίασε ότι o Χρένικοφ «ήταν γνωστός για τις επιθέσεις του εναντίον του Σεργκέι Προκόφιεφ και του Ντμίτρι Σοστακόβιτς» και ότι «αν και αποκήρυξε την πρωτοπορία» τους, «κατάφερε να διασώσει τα μέλη της ένωσής του από τις σταλινικές διώξεις, από τις οποίες υπέφεραν άλλοι καλλιτέχνες, συγγραφείς, ζωγράφοι, κινηματογραφιστές».

Δυστυχώς γι' αυτούς, σε συνέντευξή του τον Ιανουάριο του 2000, ο Χρένικοφ είπε μεταξύ άλλων: «Ο Σοστακόβιτς ήταν συνάδελφός μου, ήταν γραμματέας και επικεφαλής της Ενωσης Ρώσων Συνθετών. Η Ενωση είχε τεράστιο κύρος, γι' αυτό και επικεφαλής της ήταν συνθέτες παγκόσμιας κλάσης όπως ο Χατσατουριάν, ο Σοστακόβιτς, ο Σαπόριν κ.ά. Ο Σοστακόβιτς ήταν μέλος του Κόμματος και κανείς δεν τον υποχρέωσε να γίνει. Μόνος του ζήτησε να εγγραφεί. Μετά έγινε πρόεδρος της Ενωσης Ρώσων Συνθετών... και μετά τον παρουσίασαν σαν "βασανισμένο". Αλλά στην πραγματικότητα ήταν ένας κανονικός σοβιετικός άνθρωπος. Στον κύκλο του όμως υπήρχαν άνθρωποι, πολιτικοί τυχοδιώκτες, οι οποίοι προσαρμόστηκαν στη νέα κατάσταση. Εκείνοι ήταν που διέδωσαν το μύθο ότι ο Σοστακόβιτς ήταν "βασανισμένος", ότι συνέχεια "υπέφερε". Δεν υπέφερε. Ηταν ένας μεγάλος συνθέτης και ένας κανονικός σοβιετικός άνθρωπος, ο οποίος έγραψε και καντάδες για τον Στάλιν χωρίς κανείς να του το ζητήσει. Δεν ήθελε να φύγει από την ΕΣΣΔ, αν και μπορούσε να το κάνει όποτε ήθελε. Αντίθετα, ο Προκόφιεφ επέστρεψε στην πατρίδα από το εξωτερικό».

Για τη σημερινή κατάσταση της τέχνης στη Ρωσία: «Δυστυχώς, στα δικά μας ΜΜΕ δεν υπάρχει προπαγάνδιση της πραγματικής μουσικής. Ο,τι δείχνει η τηλεόραση είναι μουσική χωματερή. Κανείς δεν ασχολείται με τη διαπαιδαγώγηση της νεολαίας».

Για το ρόλο της Τέχνης: «Το θέμα για την τέχνη δεν είναι να "διδάξει". Το θέμα είναι να λειτουργήσει διαπαιδαγωγητικά στο αισθητικό κριτήριο, στην αισθητική συγκρότηση του ανθρώπου, στην αναζωπύρωση της διάνοιάς του. Εδώ η πραγματική Τέχνη μπορεί να διδάξει και κάτι. Βασικά όμως εμπλουτίζει τον άνθρωπο και κάνει τη ζωή του περισσότερο ενδιαφέρουσα».