Αβεβαιότητα, εξάρτηση, προσποίηση, εγωισμός, αδιαφορία, θάνατος, εξουσία, φόβος, συμφέρον, ντροπή, πίεση, ανατροπή, θάρρος, ελπίδα. Το κακό παιδί του αμερικανικού of Broadway θεάτρου Νίκι Σίλβερ, δε διστάζει να βγάλει γλώσσα στην υποκρισία, να σατιρίσει τη ρηχότητα, να σχολιάσει τον κανιβαλισμό, να ξεσκεπάσει τις σύγχρονες νευρώσεις, να κοροϊδέψει τις trendy συμπεριφορές.

«Η νύχτα ραδιο-φόνων», ένα πληγωμένο έργο που μοιάζει με μια νύχτα μανιοκατάθλιψης, όπου όλα τα συναισθήματα μεγεθύνονται τόσο πολύ, με αποτέλεσμα να γίνονται ανεξέλεγκτα, είναι το έργο του Νίκι Σίλβερ, το οποίο ένα άλλο ανήσυχο παιδί, η Ελένη Ράντου, επέλεξε, διασκεύασε και παρουσιάζει στο θέατρο «Διάνα» με πολύ μεγάλη επιτυχία.

Με φόντο μια μητρόπολη στην 6η μέρα απεργίας των οδοκαθαριστών, όπου τα σκουπίδια έχουν αρχίσει να εισβάλλουν επικίνδυνα γύρω και μέσα στις ζωές έξι ηρώων. Τρεις πυροβολισμοί κι ένας φόνος κι έξι πρόσωπα μπλέκονται σε μια νυχτερινή περιπέτεια... Ο δράστης είναι γνωστός... Το θύμα όμως; Ή μήπως το θύμα είναι γνωστό και ο δράστης άγνωστος;

Σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας. Σκηνικά: Μανώλης Παντελιδάκης. Κοστούμια: Γιώργος Σεγρεδάκης. Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη. Μουσική Επιμέλεια: Κώστας Ζήκος. Παίζουν: Ελένη Ράντου, Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Φάνης Μουρατίδης, Λίνα Σακκά, Κώστας Αποστολάκης και Ορφέας Αυγουστίδης.

Ανθρωποι μικροί που δεν μπορούν να συμφιλιωθούν με τη μικρότητά τους, που ζουν καταναλώνοντας σχέσεις, σ' ένα σύστημα αξιών που το ασήμαντο μοιάζει να γίνεται πολύ σημαντικό και μας μπερδεύει. Μια σύγχρονη στάση ζωής. Αυτή η τόσο σύγχρονα απελπισμένη συμπεριφορά των ηρώων, που τα τελευταία χρόνια δυστυχώς έχει γίνει γνώριμη και στην Ελλάδα, είναι που κινητοποίησε την Ελένη Ράντου να ρισκάρει και να το επικοινωνήσει με το ελληνικό κοινό.

«Ισως - λέει η Ελένη Ράντου - σ' αυτό το έργο ανακάλυψα τα σκουπίδια και της δικής μου ψυχής κι ένιωσα λιγότερη μοναξιά... ίσως γιατί μ' έκανε να γελάσω αφόρητα με τη σκοτεινή μεριά της δικής μου αγρύπνιας».

Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι η Ελένη Ράντου με απίστευτη ευαισθησία αλλά και ωριμότητα, με θάρρος και τόλμη, με ειλικρίνεια και γόνιμο προβληματισμό, πήρε στα χέρια της ένα έργο λυτρωτικής απόγνωσης, ένα έργο μεγάλης συναισθηματικής αδρεναλίνης, με καταλυτικό χιούμορ και μαύρη σάτιρα και του έδωσε προοπτική, μεγέθυνε και ανέδειξε την πολιτική πλευρά του έργου που χανόταν ίσως μέσα στην απελπιστική και απαισιόδοξη κραυγή του συγγραφέα, προβάλλοντας μια ελπίδα, μια χαραμάδα φωτός που μένει, που υπάρχει, όταν κάποιοι αντιστέκονται.

-- Πιστεύατε πολύ στο έργο. Ελπίζατε και στην εμπορική του επιτυχία;

«Ενιωθα ότι είχε πολύ ενδιαφέρον. Το γεγονός όμως ότι βρήκε φλέβα στη διάθεση του θεατή ομολογώ ότι δεν το περίμενα. Ομως βαθιά μέσα μου ξέρω ότι ο θεατής σε εκπλήσσει και πάντα σε οδηγεί σε άλλα πράγματα. Ας κάνει κανείς αυτό που λέει η ψυχή του. Γιατί, κυνηγώντας το τι μπορεί να αρέσει στον θεατή πάντα πέφτεις έξω. Κυνηγώντας το τι θέλει η ψυχή σου να κάνεις, αν μη τι άλλο και καλά να μην πάει έχεις κάνει αυτό που θέλει η ψυχή σου».

-- Είναι από τις περιπτώσεις που καταρρίπτουν το μύθο ότι αυτό θέλει ο θεατής, αυτό το δίνουμε.

«Ετσι είναι. Αυτό ξεκίνησε από προσωπική τρέλα και όχι από διάθεση να πω χαρούμενα πράγματα στον κόσμο. Εχει έναν προβληματισμό πάνω στη σύγχρονη απελπισία. Οταν κάτι ξεκινάει με τέτοια σκέψη δεν μπορείς να πεις ότι επικοινωνείς τη χαρούμενη μεριά της σκέψης σου. Επικοινωνείς περισσότερο την γκρίζα σου πλευρά. Τώρα ότι αυτό βρήκε τόση ανταπόκριση, δείχνει ότι πια είναι αναγνωρίσιμη η μοναξιά, πράγμα που μέχρι και πριν μια πενταετία ο Ελληνας τα έκρυβε. Δεν ήθελε να παραδεχτεί πόση σύγχρονη απελπισία υπάρχει. Ισως, γιατί το όνειρο ότι όλα θα πάνε καλά λειτουργούσε ακόμη. Μάλλον έχει πια και το όνειρο εκπέσει πολύ».

-- Θεωρώ προσόν επίσης του έργου την προοπτική που δίνει χωρίς να είναι ένα μασημένο μήνυμα. Αλλά ένα μήνυμα που το αναζητούμε σε ένα έργο.

«Εσύ τι προοπτική είδες;»

-- Μέσα σ' αυτό το ζόφο και τη σήψη των σχέσεων προσωπικών και κοινωνικών, φαίνεται τελικά ότι δεν υπάρχουν καλοί και κακοί. Το σύστημα είναι το κακό, που εγκλωβίζει τους ανθρώπους. Και όταν αυτοί φτάσουν στον πάτο, εκεί που δεν πάει άλλο, βγαίνει στην επιφάνεια η ανάγκη του ανθρώπου να αγωνιστεί για κάτι καλύτερο, έστω κι αν δεν είναι πολύ ορατός ο στόχος αυτού του αγώνα. Θα τον βρει ο άνθρωπος που δεν τα έχει χάσει όλα, κυρίως το όνειρο.

«Ωραίο είναι αυτό που λες. Αλλά το έργο δεν το είχε. Η διασκευή το έβαλε. Το έργο τελείωνε απελπισμένα. Οτι δεν υπάρχει καμία προοπτική. Οτι έτσι είμαστε και όσο είμαστε σ' αυτό το σύστημα είμαστε απελπισμένοι. Απλώς εμένα μου φάνηκε πολύ απέλπιδο να το πω στον κόσμο, αλλά και στον εαυτό μου. Δε θα ήθελα να καταπιαστώ με ένα έργο που δε μου αφήνει κανένα περιθώριο έστω να ονειρευτώ ότι μπορώ να αντιδράσω. Βέβαια, η τέχνη δεν είναι για να δίνει λύσεις. Αλλά ένα φινάλε πρέπει να δώσει μια λύση. Κι εκεί είναι το μεγάλο δίλημμα. Πρέπει η τέχνη να δώσει λύση; Η τέχνη πρέπει απλά να δείξει το πρόβλημα. Δεν μπορεί να το λύσει, δεν κάνει πολιτική. Ομως, αυτό το έργο, μ' έναν τρόπο έχει κάτι φοβερά πολιτικό αλλά και κάτι θρησκευτικό. Βλέπω κάποιες φορές παπάδες σ' ένα έργο τόσο σκληρό. Και μάλιστα αντιδρούν και πολύ θετικά. Ολο αυτό το παιχνίδι περί σωτηρίας και ποιος σώζει ποιον και πώς γαντζώνεται ένας άνθρωπος για να σωθεί από κάπου, άπτεται πολύ της θρησκευτικής φιλοσοφίας. Κι αναρωτιέσαι, σε μια τόσο υλιστική εποχή, τόσο καταναλωτική και τόσο καπιταλιστική, αν χωράει ένας σωτήρας».

-- Αυτός ο σωτήρας, όμως, μπορεί σήμερα να έχει ανθρώπινα χαρακτηριστικά, μπορεί να ενδυθεί με κάποιον μανδύα;

«Ενας σωτήρας σήμερα, μπορεί να μην έχει κανένα μανδύα. Να ντυθεί μόνο την κόντρα σ' αυτό το σύστημα αξιών. Μπορεί να έρχεται ...από τα σκουπίδια, όπως στο έργο».

-- Και τι είναι τα σκουπίδια; Μπορεί να είναι αυτοί που το σύστημα κάνει σκουπίδια; Τα σκουπίδια να είναι οι εκτός συστήματος άνθρωποι, οι φτωχοί και κατατρεγμένοι;

«Είναι όπως το βλέπει κανείς. Για μένα τα σκουπίδια είναι πολύ απτά. Είναι ό,τι κοιτάζω γύρω μου τα τελευταία χρόνια. Είναι η τηλεόραση, είναι όλα αυτά που μου δίνουν χωρίς να τα έχω ζητήσει. Τα περιττά. Αυτά που δε μου δίνουν τίποτε. Αυτά που ούτε ψυχικά, ούτε υλικά με κάνουν καλύτερο. Ενα καινούριο μοντέλο τηλεόρασης, ένας καινούριος καναπές, όλο αυτό που πλασάρεται, μια καινούρια συσκευασία για την κόκα-κόλα, δε μου κάνει καλύτερη τη ζωή. Ολα αυτά που δεν προκύπτουν από αληθινή ανάγκη. Αλλά από κατασκευασμένη. Αλλά όταν το βάλεις σε επίπεδο ανθρώπινο, ποιος άνθρωπος μπορεί να θεωρείτε σκουπίδι, είναι η παγίδα. Κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να θεωρηθεί σκουπίδι. Μια νοοτροπία, όμως, που φτιάχνει εξωτερικά, υλικά σκουπίδια, εύκολα θεωρεί ανθρώπινα σκουπίδια ορισμένους. Αυτούς, δηλαδή, που δεν είναι συμβατοί με όσους καταναλώνουν τις φτιαχτές ανάγκες. Οποιος δεν μπει μέσα σ' ένα σύστημα που καταναλώνει τις κατασκευασμένες ανάγκες δεν είναι τρέντι. Γιατί, αν δεν έχεις ροπή στα λάιφ στάιλ περιοδικά, στη λάιφ στάιλ συμπεριφορά είσαι απόβλητο. Θεωρείσαι κοινωνικό σκουπίδι. Κι αυτό το έργο εκείνο που λέει, είναι ότι αν υπάρχει μια ελπίδα, μπορεί να έρθει, από αυτούς που δεν καταναλώνουν τα σκουπίδια που κατασκευάζονται».

-- Μα αυτό είναι ένα από τα μέτρα του συστήματος, να πετάει τα σκουπίδια, προκειμένου να ενσωματώσει τον άνθρωπο μ' αυτά, να τον εγκλωβίσει, για να επιβιώσει ανενόχλητο ως σύστημα. Ομως, δεν υπολογίζει τη δύναμη που έχει ο άνθρωπος και κάποια στιγμή...

«Ναι. Ουσιαστικά ανακυκλώνει αυτό το σκουπιδαριό στις σχέσεις του. Στο πώς αγαπάει. Ολος ο τρόπος συμπεριφοράς του ανθρώπου δεν είναι άμοιρος του τι του δίνεται. Αν όλη μέρα βλέπεις μεσημεριανάδικα, δεν μπορεί το βράδυ να μπορέσεις ν' αγαπήσεις ή να ερωτευτείς, μ' έναν τρόπο, που να έχει μια ποιότητα. Την ίδια ποιότητα θα κουβαλάς. Μετά θα θες και το σκυλάδικο, θα θες να σπάσεις και τα πιάτα. Σε χουλιγκανάδικο σε πάει. Ακόμη κι η αντίδρασή σου θα είναι χουλιγκάνικη, δε θα είναι αντίδραση σκεπτόμενου. Διότι έχεις ποτιστεί. Το πώς συμπεριφερόμαστε έχει να κάνει και με το ποιους ανθρώπους έχουμε γύρω μας. Τι περιβάλλον μάς διαμορφώνει. Και την αισθητική σου. Και η αισθητική έχει να κάνει και με το πώς αγαπάς όχι μόνο με το πώς θα ντυθείς ή θα χτενίσεις τα μαλλιά σου. Γιατί κι ένας άνθρωπος χαμηλής αισθητικής μπορεί ν' αγαπάει, αλλά μπορεί να το πει δέρνοντας ή παρενοχλώντας. Το έργο μιλάει για τα σκουπίδια των πολιτισμένων ανθρώπων. Αυτών που φαινομενικά κινούν ένα σύστημα και υπάρχουν και με τρόπο σκεπτόμενο. Κάνει κριτική ουσιαστικά σε όλο το σκεπτόμενο κομμάτι του πληθυσμού από αυτούς που περιμένεις ότι θα έχουν δει κάποια πράγματα».

-- Από την άλλη, βλέπουμε ότι στην πορεία προς την κάθαρση οι ήρωες περνούν από μια διαδικασία. Ζητούν κάποια πράγματα, τα οποία δεν τα βρίσκουν και τα ψάχνουν σε κάτι άλλο για να νιώσουν ξανά την απογοήτευση...

«Γιατί το πρόβλημα είναι μέσα τους. Γαντζώνονται και βρίσκονται κάτω από έναν άλλο δυνάστη. Αρα σε οποιαδήποτε σχέση την αποτυχία θα κυνηγάνε. Το πρόβλημα από μας ξεκινάει. Δε θα το αναζητήσεις στην τύχη, στη μοίρα και το κακό σου ριζικό. Το κυνηγάς, γιατί εσύ είσαι κάπου μέσα σου λάθος. Επειδή, λοιπόν, βάζει και τον θεατή προ των ευθυνών του, δεν του λέει ευχάριστα πράγματα, δε χαϊδεύει τα αυτιά του, αντιθέτως τον μπατσίζει λίγο, από αυτή την άποψη δεν περίμενα αυτήν την απήχηση. Από την άλλη, όμως, γούσταρα να το κάνω, γιατί ήθελα να τα ψάλλω ...κυρίως στον εαυτό μου. Μ' αυτό το έργο τον εαυτό μου βάζω απέναντι και πυροβολώ. Δηλαδή, ο πυροβολισμός είναι απέναντι στον καθένα μας. Φανταζόμουν ότι ένα κοινό δε θέλει να πάει και να του πει κάποιος, "πάρε επιτέλους μια ευθύνη είσαι μέρος του προβλήματος, μην κάνεις ότι δεν το βλέπεις". Μη σου πω ότι σκεφτόμουν πως θα υμνηθεί από το θεατρόφιλο κοινό και από κριτικές, αλλά δε θα αφορά πολύ κόσμο. Συνέβη να τα έχει και τα δύο. Πρωτοφανείς κριτικές, που εγώ δεν παίζω γενικά μέσα στο σύστημα των κριτικών και συγχρόνως να γίνεται και κοσμοσυρροή. Σε μια εποχή που όλα μας λένε ότι έχει γεμίσει σκουπίδι. Κι εκεί είναι η αντίφαση. Δηλαδή, μπορεί και κάτι το οποίο καταδεικνύει το πρόβλημα, να μπορεί και να ξεχωρίσει από τα σκουπίδια; Δεν ξέρω. Ενα περίεργο πράγμα. Αναρωτιέμαι μήπως και το ίδιο είναι ένα σκουπίδι και γι' αυτό έχει ενσωματωθεί τόσο καλά. Κάποιοι φίλοι μου που το βλέπουν λένε ότι είναι τόσο αναγνωρίσιμοι, που είναι βαθιά λαϊκό. Αλλά μου παίζει περίεργα παιχνίδια. Ενα έργο που ήθελα να το κάνω για να διαμαρτυρηθώ για όλες τις σχέσεις συναλλαγής, μου φέρνει μια απίστευτη συναλλαγή με τον κόσμο. Ενα έργο που ήθελα να διαμαρτυρηθώ για πολλά πράγματα που βράζουν μέσα μου και ήθελα κάπου να τα ξεσπάσω, τελικά έφερε μια κοινή διάθεση όλου του κόσμου να πει τα ίδια πράγματα. Και, τελικά, καταλήγω ότι δεν υπάρχει τίποτε που να σου εγγυάται κάτι, όσο η πολύ προσωπική σου ανάγκη να πεις κάτι το οποίο σ' έχει μπουκώσει. Αρκεί αυτό, εκείνη τη στιγμή να συναντιέται με την ανάγκη του κόσμου».

-- Είναι αυτό που λέμε ότι αν δε γίνεις μέρος της λύσης θα μείνεις μέρος του προβλήματος.

«Φανταζόμουν ότι η Ελλάδα θα τα δει όλα αυτά πολύ αργότερα. Πότε προλάβαμε και γίναμε τόσο βολεμένοι, τόσο καταναλωτικοί, τόσο βουλιαγμένοι σε καναπέδες; Προλάβαμε. Και νομίζω ότι τον μεγαλύτερο ρόλο τον έχει παίξει η τηλεόραση. Είναι ένας καθρέφτης. Είναι και παντού μέσα στη ζωή μας και το χάλι της είναι τόσο ορατό! Μερικές φορές σκέφτομαι ότι δεν είναι τόσο εχθρός όσο φαίνεται. Γιατί είναι εκεί για να βάζει το μέτρο και να σου θυμίζει πόσο χαμηλά έχεις πέσει, πόσο έχεις ξεφτιλιστεί. Πώς, δηλαδή, έχεις μια δημοκρατία η οποία είναι ύποπτη και μια χούντα που σε κάνει εχθρό; Η τηλεόραση είναι τόσο ορατή όσο είναι μια χούντα. Το βλέπεις το θέμα, το πρόβλημα. Είναι τόσο φανερό το χάλι της, το πού μας πάει, το πώς μας θέλει. Πώς μας κινεί, πώς μας κάνει κοπάδι και το πώς αφαιρεί κάθε αισθητική, κάθε διάθεση να κάνεις κάτι καλύτερο».

-- Που τελικά θα μας ενεργοποιήσει;

«Ναι. Είδα ότι έχει και κάτι θετικό το τόσο σκουπίδι. Το βλέπεις. Γιατί άλλο είναι να υπάρχουν μερικά ύποπτα σκουπίδια, τα οποία δεν τα παίρνεις χαμπάρι και είναι άλλο να γεμίσει και είναι τόσο έντονο. Τι θα κάνεις; Θα αντιδράσεις. Υπάρχει μια ελπίδα στον τόσο πολύ πάτο.

-- Είναι αυτό που λέμε αν δεν πιάσουμε πάτο..

«Οχι οποιονδήποτε πάτο. Αυτό είναι ορατός πάτος. Γιατί καμιά φορά πιάνεις πάτο και δεν το παίρνεις χαμπάρι. Το έχεις απέναντι το βλέπεις, βλέπεις όλο της το χάλι, την αποδιοργάνωσή της ακόμη και την οικονομική της κατάρρευση και συνειδητοποιείς και τη δική σου κατάρρευση».

-- Υπάρχει όμως και το Αλλο.

«Το άλλο το γεννάει η ανάγκη της αντιδιαστολής του πάτου. Γιατί αν όλα ήταν αγγελικά πλασμένα, γιατί να έχεις ανάγκη κάτι άλλο. Η ζωή είναι δράση και αντίδραση. Δηλαδή, ένα σταρ σίστεμ γεννάει το αντιστάρ, μια συμπεριφορά γεννάει το αντίθετό της. Πάντα ο πάτος καλλιεργεί τις ιδέες, γιατί κάπως πρέπει να ξεπεράσεις τον πάτο. Αλλά είναι και διεθνές, δεν είναι της Ελλάδας. Βλέπω να ανεβαίνουν τρομερά πολιτικά έργα έξω. Ολα τα μεγάλα χιτ έξω, τα πραγματικά σπουδαία έργα είναι πολιτικά τα τελευταία χρόνια. Ειδικά σε Λονδίνο, Γερμανία, Εδιμβούργο. Αρχίζει και ξαναδραστηριοποιείται ένας κόσμος βλέποντας ότι δεν πάνε καλά τα πράγματα. Οπότε ξαναφτιάχνεται ένα ενδιαφέρον πολιτικής ζύμωσης, το οποίο είχε χαθεί, γιατί θεωρούσουν γραφικός ασχολούμενος με τα πολιτικά. Νομίζω ότι αρχίζει και στα νεολαιίστικα κινήματα μια πιο έντονη ζύμωση τα επόμενα χρόνια. Τώρα αρχίζει η μεγάλη ανάγκη για διαμαρτυρία. Βαθιά, ουσιαστική διαμαρτυρία όχι έτσι απλά, γιατί είναι ακριβό το νοίκι. Να διαμαρτυρηθούμε για τον τρόπο που ζούμε, για τον τρόπο που αναπνέουμε».

-- Και πιστεύω ότι αυτή η διαμαρτυρία θα είναι αποτελεσματική όταν κατανοηθεί η αιτία που γεννά το πρόβλημα.

«Πάντα το πρόβλημα στρέφεται γύρω από το οικονομικό. Το οικονομικό έχει φέρει κατάθλιψη. Ακόμη, όμως και η πείνα δεν είναι ορατή. Σε οποιαδήποτε πείνα υπάρχει το "χάπι". Υπάρχει το δάνειο, η κάρτα, η τηλεόραση, που φτιάχνουν μια σύγχρονη κατάθλιψη που πια πάσχουμε όλοι και η οποία είναι καλυμμένη. Δεν ξέρεις από πού σου έρχεται και λες εντάξει είμαι μια χαρά. Δεν είσαι μια χαρά. Δεν μπορείς να το δεις, είναι καλυμμένο».

-- Τα δάνεια, δεν είναι ένα όπλο του συστήματος για να αντέξει τον κλυδωνισμό του; Πώς αλλιώς θα συνεχίσει να υπάρχει αν ο άλλος δεν έχει χρήματα να αγοράσει το προϊόν που θα παράγει για να του αποφέρει κέρδος και μάλιστα εις διπλούν και από τους τόκους.

«Αν δεις τηλεόραση, το 80% του διαφημιστικού χρόνου είναι διαφημίσεις για τράπεζες και κινητά τηλέφωνα. Αυτό τι σημαίνει; έλλειψη επικοινωνίας και οικονομική κατάρρευση».