Τα εκατό της χρόνια κλείνει στις 28 του Οκτώβρη η Κυρά Φιλιώ Χαϊδεμένου, που το όνομά της έχει συνδεθεί με το "Μουσείο Μικρασιατών" που δημιούργησε η ίδια και στεγάζεται από το 1974 στο Δήμο Ν. Φιλαδέλφειας. Συζητώντας μαζί της, συνειδητοποιεί κανείς τι σήμανε ξεριζωμός για τους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους της Μ. Ασίας. Κι ακόμα, τι σήμαινε εργασία για τη γυναίκα. Γιατί και η ίδια η κυρά Φιλιώ με την αστείρευτη ζωτικότητα, η καταξιωμένη για τους αγώνες και τη δημιουργικότητά της, ήταν μια απλή εργαζόμενη γυναίκα.

Γεννημένη το 1899 στα Βουρλά της Μ. Ασίας, έκτο παιδί της οικογένειάς της, που είχε επτά παιδιά, έφτασε το Σεπτέμβρη του 1922 τρέχοντας μαζί με τη μητέρα της στο φορτηγό "Ανδρος" για να σωθεί. Ηταν χτυπημένη στο σώμα, αλλά πιο πολύ στην ψυχή... Εφευγε αφήνοντας τις γλυκές αναμνήσεις των νεανικών της χρόνων και τα χώματα που είχε αγαπήσει, ποτισμένα με το αίμα των αγαπημένων της: Τον πατέρα της τον έσφαξαν, τον αδελφό της τον κρέμασαν, ενώ ένας άλλος χάθηκε στα βάθη της Ανατολίας... Ταξίδεψαν 15 ημέρες χωρίς φαϊ και νερό...

Ερχεται στον Πειραιά, μένει σε παράγκες δύο χρόνια. Μαθαίνει την τέχνη της καπελούς και παντρεύεται το 1928 τον Γιώργο Χαϊδεμένο, με τον οποίο αποκτά την κόρη της Χριστίνα. Από το 1950 μένει στη Ν. Φιλαδέλφεια. Σήμερα, έχει εγγόνια και δισέγγονα και εμπειρία ζωής ενός αιώνα - ολόκληρου του 20ού αιώνα που φεύγει! Κι εργάστηκε σχεδόν μέχρι τα 80 της χρόνια!

Κάποτε, είχε πει: "Δούλεψα σκληρά πολλά χρόνια στη ζωή μου, μέχρι τα 78. Κάθισα την πρώτη ημέρα που πήρα τη σύνταξή μου. Νόμιζα ότι θα πέθαινα. Πήρα την τσάντα μου κι έφυγα. Δεν μπορούσα να καθίσω στο σπίτι. Ηθελα να αφοσιωθώ στους συνανθρώπους μου, να πραγματοποιήσω το όνειρό μου, να μη χαθεί ο Μικρασιατικός Πολιτισμός. Επρεπε να γίνει κάτι". Ετσι, με ταξίδια σ' όλη την Ελλάδα κατάφερε να συγκεντρώσει ενδυμασίες, σκεύη, είδη λαϊκής τέχνης, ενθυμήματα και να δημιουργήσει το Μουσείο Μικρασιατών, που στο μέλλον θα στεγαστεί στο Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ιδρυμα του Ελληνισμού της Διασποράς.

Βέβαια, τη σύνταξή της την είχε πάρει πολύ πριν τα 78 της. Δεν άντεξε όμως, όπως μας εξομολογείται, κάθισε μόνο μια βδομάδα και ξαναπήρε τους δρόμους: Μέχρι να πάρει τη σύνταξή της είχε δουλέψει σαν καπέλου και μετά σαν σιδερώτρια. "Αφού αποφάσισα να ξαναδουλέψω, μετά τη σύνταξη έγινα εμπόρισσα". Ηταν μεταπολεμικά, τότε που ο κόσμος προσπαθούσε να ορθοποδήσει, την εποχή των δόσεων...".

Αλλά και στα 80 της, όταν πια σταμάτησε, η δημιουργικότητά της δε στερεύει. Εκτός από τη δημιουργία Μουσείου βάλθηκε (για πρώτη φορά στη ζωή της) να μάθει να πλέκει με το βελονάκι και η πρόοδός της είναι τόσο θεαματική που βραβεύεται για τα χειροτεχνήματά της στην Εκθεση Θεσσαλονίκης. Σε ηλικία 85 χρόνων ανακαλύπτει πως ήταν πλεγμένη μια παραδοσιακή κρητική δαντέλα που καμιά τεχνίτρα δεν είχε μπορέσει μέχρι τότε να "ξεδιαλύνει"... Εγγόνια ανταγωνίζονται ποιο θα πρωτοπάρει τα χειροτεχνήματά της... Και σήμερα, στα εκατό της, η κυρά Φιλιώ γράφει τα απομνημονεύματά της, που είναι ζωή εκατό χρόνων - ή μήπως λιγότερων; "Από τα τέσσερα μέχρι τα εκατό" θα είναι ο τίτλος απαντά η ίδια, γιατί από τα τέσσερα καταλαβαίνει κανείς τον εαυτό του... Τα γράφω σε κασέτες τι είδα, τι έπαθα, πώς πέρασα, τι συνέβη, καλά και άσχημα... Μαγνητοφωνώ εγώ η ίδια τη φωνή μου και μετά τα παιδιά μου τα περνάνε στο κομπιούτερ. Τα γράφω όλα, πώς παντρεύονταν τότε οι γυναίκες, πώς γήτευαν για να περάσουν οι αρρώστιες, πώς ζητούσαν τη βοήθεια των άστρων και του φεγγαριού...

Βιβλία και εφημερίδες εξακολουθεί να διαβάζει η δαιμόνια Μικρασιάτισσα, αν και πήγε στο σχολείο μόνο μέχρι τα μισά της Τρίτης Δημοτικού. Αγαπούσε τα γράμματα, αλλά... "τότε τα περισσότερα κορίτσια έμεναν σπίτι", λέει. "Σήμερα οι νέες γυναίκες είναι δραστήριες, έχουν και τη δουλιά τους και με τις ευθύνες των παιδιών και του σπιτιού τα βγάζουν πέρα. Χίλια μπράβο τους, αξίζουνε πολλά. Σε καμιά άλλη εποχή οι γυναίκες δεν είχαν τέτοια και τόση δραστηριότητα! Οταν εγώ ήμουν νέα, οι γυναίκες είμαστε ραχατλούδες, καθόμαστε. Οχι ότι δεν είχαμε και τότε πολλή δουλιά, κούραση και ευθύνες... Ομως τη δουλιά της η γυναίκα όποτε ήθελε την έκανε, δεν είχε εργοδότη πάνω από το κεφάλι της... Σήμερα, η γυναίκα κάνει δεύτερο μεροκάματο, κουράζεται υπερβολικά, αλλά αυτό το δεύτερο μεροκάματο στο σπίτι είναι διαφορετικό. Είναι το μεγαλύτερο αλλά και το πιο ευχάριστο, όταν μια μητέρα ακούει να τη λένε "Μαμά - μανούλα!". Ισως δεν το έχουν όλες συνειδητοποιήσει αυτό"...

Σε τι αποδίδει η ίδια τη μακροβιότητα και την ανεξάντλητη ζωτικότητά της;

Γιατί βέβαια δεν πέρασε μια εύκολη ζωή... "Πίκρες και βάσανα όλη η ζωή" παραδέχεται. Ισως ήταν έτσι από τη φύση μου... Είναι αλήθεια πως ήμουν ζωντανή, δραστήρια, επίμονη, πεισματάρα, απλά και "χοντρά", δουλευταρού. Από διατροφή, τι έτρωγα; Για χρόνια πολλά δεν έτρωγα κρέας... Μόνο τον τελευταίο καιρό μου είπαν οι γιατροί να τρώω. Πολλά χόρτα - πάντα - όσπρια, και λάδι - υπεράνω όλων. Ποτέ δε χόρτασα, πάντα σηκωνόμουν από το τραπέζι χωρίς να νιώθω πλήρης - ίσα που ένιωθα τη νοστιμιά στο στόμα...".

Ισως όμως υπάρχει ένα "μυστικό" που εξηγεί πιο πειστικά τη μακροζωία και την υγεία της κυρα - Φιλιώς. Μίλησε γι' αυτό η - επίσης μικρασιατικής καταγωγής - κοινωνιολόγος Αφροδίτη Τεπέρογλου, που πριν λίγους μήνες, στην επέτειο της 8ης του Μάρτη, έκανε την εισήγηση σε εκδήλωση του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκα,ς που ήταν αφιερωμένη στην αιωνόβια μικρασιάτισσα:

"Στο πρόσωπό σου, είπε, συναντάμε τη σύγχρονη γυναίκα του αιώνα και της χιλιετίας που σε μερικούς μήνες πλησιάζει... Ολοι βλέπουν στο πρόσωπό σου, αυτό που θα ήθελαν ίσως για τον εαυτό τους. Την αισιοδοξία, τη δημιουργία και την επίτευξη στόχων. Προσωπικά πιστεύω ότι η κυρά - Φιλιώ Χαϊδεμένου βάζει διαρκώς νέους στόχους"!

Τι θα συμβούλευε με την εκατονταετή πείρα της τις νέες γυναίκες;

"Δεν μπορώ, απαντά, να σας δώσω καμιά συμβουλή, γιατί εσείς οι νέες είσαστε πάνω από μας. Οι σύγχρονες γυναίκες, ακόμα και όταν παραστρατούν, το κάνουν συνειδητά, γιατί είναι μορφωμένες και γνωρίζουν τι κάνουν. Το μόνο που θα μπορούσα να συμβουλεύσω είναι να προσπαθήσουν οι γυναίκες που έχουν δύναμη μέσα τους να τη συνειδητοποιήσουν, να την παρουσιάσουν πιο έντονα, να την αξιοποιήσουν. Πολλές γυναίκες αν και κοπιάζουν και προσφέρουν τόσα, "ζαρώνουν", "μαζεύονται" όταν ο άντρα τούς βάλει τη φωνή. Οχι! Πρέπει να του πουν: "Μαζί δουλεύουμε, τα ίδια κάνουμε, πρέπει όλα να τα μοιραζόμαστε!". Γιατί να έχει το βέτο ο άντρας; Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι η γυναίκα είναι από ορισμένες απόψεις ανώτερη, αφού η φύση σ' αυτήν έδωσε το χάρισμα να φέρνει παιδιά στον κόσμο. Σ' αυτήν προστρέχει ο άντρας ακόμα και ο πιο δυνατός, όταν βρίσκεται σε σκληρές στιγμές, σε στιγμές αδιεξόδου. Αλλά και την εγωπάθεια των αγοριών εμείς οι γυναίκες την καλλιεργούμε, λέγοντάς τους "Εσύ είσαι άντρας, δεν πρέπει να κλαις". Ας τους μεγαλώσουμε λοιπόν ώστε να νιώθουν ίσοι με τα κορίτσια μας!".